نیر تبریزى: تفاوت میان نسخه‌ها

۸۷۳ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۶ اوت ۲۰۱۶
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
زندگینامه
==زندگینامه==


میرزا محمد تقى(نیر)تبریزى معروف به حجة الاسلام از شعراى توانمند و پرآوازه آیینى در سده اخیر به شمار مى‌رود.در سال 1248 ه.ق در تبریز به دنیا آمده تحصیلات مقدماتى را در زادگاهش به پایان برد و سپس براى تکمیل آموخته‌هاى خویش رهسپار نجف شد.
میرزا محمد تقى <ref>نیر.</ref> تبریزى معروف به حجة الاسلام از شعراى توانمند و پرآوازه آیینى در سده اخیر به شمار مى‌رود.در سال 1248 ه.ق در تبریز به دنیا آمده تحصیلات مقدماتى را در زادگاهش به پایان برد و سپس براى تکمیل آموخته‌هاى خویش رهسپار نجف شد.


وى در شعر و ادب عربى و فارسى و نیز فقه و اصول و حکمت و نجوم از سرآمدان زمانۀ خود بود و به سه زبان فارسى،عربى و ترکى در قالب‌هاى مختلف شعر مى‌سرود.
وى در شعر و ادب عربى و فارسى و نیز فقه و اصول و حکمت و نجوم از سرآمدان زمانۀ خود بود و به سه زبان فارسى،عربى و ترکى در قالب‌هاى مختلف شعر مى‌سرود.
خط ۱۱: خط ۱۱:
آثار مکتوب او را«9»جلد نوشته‌اند که معروف‌ترین آنها:مجموعۀ اشعار مناقبى و ماتمى و غزلیات وى موسوم به آتشکده،منظومۀ الفیه به زبان عربى،و منظومۀ صحیفة الابرار است.
آثار مکتوب او را«9»جلد نوشته‌اند که معروف‌ترین آنها:مجموعۀ اشعار مناقبى و ماتمى و غزلیات وى موسوم به آتشکده،منظومۀ الفیه به زبان عربى،و منظومۀ صحیفة الابرار است.


نامه‌هاى دوستانه و إخوانیّات وى با ادیب الممالک فراهانى متخلص به(امیرى)(1277- 1336)معروف است.وى سرانجام به سال 1312 ه.ق در سن 64 سالگى در زادگاهش تبریز بدرود حیات گفت و در جوار امامزاده سید ابراهیم به خاک سپرده شد. <ref>دویست سخنور،ص 452 تا 453.</ref>
نامه‌هاى دوستانه و إخوانیّات وى با ادیب الممالک فراهانى متخلص به<ref>امیرى.</ref><ref></ref> معروف است.وى سرانجام به سال 1312 ه.ق در سن 64 سالگى در زادگاهش تبریز بدرود حیات گفت و در جوار امامزاده سید ابراهیم به خاک سپرده شد. <ref>دویست سخنور،ص 452 تا 453.</ref>


سبک شعرى
===سبک شعرى===


نیّر تبریزى اشراف کاملى به دواوین شعرى اساتید سخن داشت و احاطۀ او به متون منظوم فارسى از وى شاعرى توانا و سخنورى آگاه و بصیر ساخته بود.
نیّر تبریزى اشراف کاملى به دواوین شعرى اساتید سخن داشت و احاطۀ او به متون منظوم فارسى از وى شاعرى توانا و سخنورى آگاه و بصیر ساخته بود.
خط ۲۱: خط ۲۱:
در غزلسرایى و مرثیه‌گویى استاد بود و آثار پرشورى که از او به یادگار مانده،شاهد صادقى بر اثبات این مدعا است.
در غزلسرایى و مرثیه‌گویى استاد بود و آثار پرشورى که از او به یادگار مانده،شاهد صادقى بر اثبات این مدعا است.


دامنۀ تأثیر آثار عاشورایى
===دامنۀ تأثیر آثار عاشورایى===


اشعار آیینى نیّر تبریزى در زمرۀ بهترین آثار مذهبى در یکصد سالۀ اخیر است و ترکیب‌بند عاشورایى او از زمان خود شاعر تاکنون ورد زبانها است و از شور و حال خاصى برخورد است.در این که نیّر تبریزى از پرچمداران شعر عاشورا در سدۀ گذشته است،تردیدى وجود ندارد و اهتمام این شاعر تواناى روحانى را در بالندگى این نخل تناور بایستى پاس داشت.
اشعار آیینى نیّر تبریزى در زمرۀ بهترین آثار مذهبى در یکصد سالۀ اخیر است و ترکیب‌بند عاشورایى او از زمان خود شاعر تاکنون ورد زبانها است و از شور و حال خاصى برخورد است.در این که نیّر تبریزى از پرچمداران شعر عاشورا در سدۀ گذشته است،تردیدى وجود ندارد و اهتمام این شاعر تواناى روحانى را در بالندگى این نخل تناور بایستى پاس داشت.


برگزیدۀ آثار عاشورایى
===برگزیدۀ آثار عاشورایى===


هر چند نیر تبریزى داراى آثار ماتمى فراوانى است ولى ترکیب 17 بندى او در مراثى سالار شهیدان و رویداد کربلا از منزلت دیگرى برخوردار است به طورى که بعضى از بندهاى آن به خاطر استحکام لفظى،غناى محتوایى و فضاى تصویرى و روحانى براى همیشه در خاطر شیفتگان حسینى ثبت و ضبط شده است:
هر چند نیر تبریزى داراى آثار ماتمى فراوانى است ولى ترکیب 17 بندى او در مراثى سالار شهیدان و رویداد کربلا از منزلت دیگرى برخوردار است به طورى که بعضى از بندهاى آن به خاطر استحکام لفظى،غناى محتوایى و فضاى تصویرى و روحانى براى همیشه در خاطر شیفتگان حسینى ثبت و ضبط شده است:




ترکیب‌بند عاشورایى
==ترکیب‌بند عاشورایى==


{{شعر}}


1
1
خط ۳۸۶: خط ۳۸۷:
{{ب| خاموش(نیرا)که زبان،سوخت خامه را | خون شد مداد و،قصه ز شرح بیان گذشت }}
{{ب| خاموش(نیرا)که زبان،سوخت خامه را | خون شد مداد و،قصه ز شرح بیان گذشت }}
{{ب| فیروز،بخت من نهدار سر خط قبول | بر دفتر چکامۀ من،بضعۀ <ref>پارۀ تن،پارۀ گوشت.</ref> رسول <ref>برخى از ارباب مقاتل نوشته‌اند که پس از ماجراى روز عاشورا،هفده سر از شهیدان کربلا را بر نیزه زدند و منزل به منزل تا کوفه و شام بردند،گویا مرحوم حجة الاسلام نیر تبریزى با عنایت به این مطلب،ترکیب‌بند عاشورایى خود را در هفده‌بند سامان داده است.</ref> }}
{{ب| فیروز،بخت من نهدار سر خط قبول | بر دفتر چکامۀ من،بضعۀ <ref>پارۀ تن،پارۀ گوشت.</ref> رسول <ref>برخى از ارباب مقاتل نوشته‌اند که پس از ماجراى روز عاشورا،هفده سر از شهیدان کربلا را بر نیزه زدند و منزل به منزل تا کوفه و شام بردند،گویا مرحوم حجة الاسلام نیر تبریزى با عنایت به این مطلب،ترکیب‌بند عاشورایى خود را در هفده‌بند سامان داده است.</ref> }}
{{پایان شعر}}


از نیر تبریزى ترکیب‌بند عاشورایى دیگرى نیز سراغ داریم در یازده‌بند که به نقل بیت آغازین و بیت رابط هر بند از آن بسنده مى‌کنیم:
از نیر تبریزى ترکیب‌بند عاشورایى دیگرى نیز سراغ داریم در یازده‌بند که به نقل بیت آغازین و بیت رابط هر بند از آن بسنده مى‌کنیم:
خط ۳۹۱: خط ۳۹۴:


مطلع بند اول
مطلع بند اول
 
{{شعر}}
{{ب| چون تیر عشق،جا به کمان بلا کند | اول،نشست بر دل اهل ولا کند }}
{{ب| چون تیر عشق،جا به کمان بلا کند | اول،نشست بر دل اهل ولا کند }}
 
{{پایان شعر}}
بیت رابط بند اول  
بیت رابط بند اول  
 
{{شعر}}
{{ب| باللّه اگر نبود خدا خونبهاى او | عالم نبود درخور نعلین پاى او }}
{{ب| باللّه اگر نبود خدا خونبهاى او | عالم نبود درخور نعلین پاى او }}
 
{{پایان شعر}}
مطلع بند دوم  
مطلع بند دوم  
 
{{شعر}}
{{ب| عنقاى قاف را،هوس آشیانه بود | غوغاى نینوا،همه در ره بهانه بود }}
{{ب| عنقاى قاف را،هوس آشیانه بود | غوغاى نینوا،همه در ره بهانه بود }}
 
{{پایان شعر}}
بیت رابط بند دوم  
بیت رابط بند دوم  
 
{{شعر}}
{{ب| نى نى که وجه باقى حق را هلاک نیست | صورت به جاست،آینه گر رفت باک نیست }}
{{ب| نى نى که وجه باقى حق را هلاک نیست | صورت به جاست،آینه گر رفت باک نیست }}
 
{{پایان شعر}}
مطلع بند سوم  
مطلع بند سوم  
 
{{شعر}}
{{ب| اى خرگه عزاى تو این طارم کبود | لبریز خون ز داغ تو،پیمانۀ وجود }}
{{ب| اى خرگه عزاى تو این طارم کبود | لبریز خون ز داغ تو،پیمانۀ وجود }}
 
{{پایان شعر}}
بیت رابط بند سوم  
بیت رابط بند سوم  
 
{{شعر}}
{{ب| پایان سیر بندگى آمد سجود تو | برگیر سر،که او همه خود شد وجود تو }}
{{ب| پایان سیر بندگى آمد سجود تو | برگیر سر،که او همه خود شد وجود تو }}
 
{{پایان شعر}}
مطلع بند چهارم  
مطلع بند چهارم  
 
{{شعر}}
{{ب| ثار اللهى که سر انا الحق نشان دهد | دنیا نگر که در دل خونش مکان دهد }}
{{ب| ثار اللهى که سر انا الحق نشان دهد | دنیا نگر که در دل خونش مکان دهد }}
 
{{پایان شعر}}
بیت رابط بند چهارم  
بیت رابط بند چهارم  
 
{{شعر}}
{{ب| مقتول عشق،فارغ ازین تیره گلخن است | کآن شاهباز را به دل شه نشیمن است }}
{{ب| مقتول عشق،فارغ ازین تیره گلخن است | کآن شاهباز را به دل شه نشیمن است }}
 
{{پایان شعر}}
مطلع بند پنجم  
مطلع بند پنجم  
 
{{شعر}}
{{ب| دانى چه روز دختر زهرا اسیر شد؟ | روزى که طرح بیعت:در منا امیر شد }}
{{ب| دانى چه روز دختر زهرا اسیر شد؟ | روزى که طرح بیعت:در منا امیر شد }}
 
{{پایان شعر}}
بیت رابط بند پنجم  
بیت رابط بند پنجم  
 
{{شعر}}
{{ب| تغییرى اى سپهر!که بس واژگونه‌اى | شور قیامت از حرکاتت،نمونه‌اى }}
{{ب| تغییرى اى سپهر!که بس واژگونه‌اى | شور قیامت از حرکاتت،نمونه‌اى }}
 
{{پایان شعر}}
مطلع بند ششم  
مطلع بند ششم  
 
{{شعر}}
{{ب| اى در غم تو ارض و سما خون گریسته | ماهى در آب و،وحش به هامون گریسته }}
{{ب| اى در غم تو ارض و سما خون گریسته | ماهى در آب و،وحش به هامون گریسته }}
 
{{پایان شعر}}
بیت رابط بند ششم  
بیت رابط بند ششم  
 
{{شعر}}
{{ب| گر از ازل تو را سر این داستان نبود | اندر جهان،ز آدم و حوا نشان نبود }}
{{ب| گر از ازل تو را سر این داستان نبود | اندر جهان،ز آدم و حوا نشان نبود }}
 
{{پایان شعر}}
مطلع بند هفتم  
مطلع بند هفتم  
 
{{شعر}}
{{ب| بى‌شاه دین چه روز جهان خراب را؟ | اى آسمان!دریچه ببند آفتاب را }}
{{ب| بى‌شاه دین چه روز جهان خراب را؟ | اى آسمان!دریچه ببند آفتاب را }}
 
{{پایان شعر}}
بیت رابط بند هفتم  
بیت رابط بند هفتم  
 
{{شعر}}
{{ب| تنها نه زین قضیه،دل بو تراب سوخت | موسى در آتش غم و،یونس در آب سوخت }}
{{ب| تنها نه زین قضیه،دل بو تراب سوخت | موسى در آتش غم و،یونس در آب سوخت }}
 
{{پایان شعر}}
مطلع بند هشتم  
مطلع بند هشتم  
 
{{شعر}}
{{ب| قتل شهید عشق نه کار خدنگ بود | دنیا براى شاه جهاندار،تنگ بود }}
{{ب| قتل شهید عشق نه کار خدنگ بود | دنیا براى شاه جهاندار،تنگ بود }}
 
{{پایان شعر}}
بیت رابط بند هشتم  
بیت رابط بند هشتم  
 
{{شعر}}
{{ب| از تیر کین چو کرد تهى شاه دین رکاب | آمد فرا به گوش وى از پرده این خطاب }}
{{ب| از تیر کین چو کرد تهى شاه دین رکاب | آمد فرا به گوش وى از پرده این خطاب }}
 
{{پایان شعر}}
مطلع بند نهم  
مطلع بند نهم  
 
{{شعر}}
{{ب| کاى شهسوار بادیۀ ابتلاى ما! | بازآ،کز آن توست حریم لقاى ما }}
{{ب| کاى شهسوار بادیۀ ابتلاى ما! | بازآ،کز آن توست حریم لقاى ما }}
 
{{پایان شعر}}
بیت رابط بند نهم  
بیت رابط بند نهم  
 
{{شعر}}
{{ب| زینب چو دید پیکر آن شه به روى خاک | از دل کشید ناله به صد درد سوزناک }}
{{ب| زینب چو دید پیکر آن شه به روى خاک | از دل کشید ناله به صد درد سوزناک }}
 
{{پایان شعر}}
مطلع بند دهم  
مطلع بند دهم  
 
{{شعر}}
{{ب| کاى خفته خوش به بستر خون!دیده باز کن | احوال ما ببین و،سپس خواب ناز کن }}
{{ب| کاى خفته خوش به بستر خون!دیده باز کن | احوال ما ببین و،سپس خواب ناز کن }}
 
{{پایان شعر}}
بیت رابط بند دهم  
بیت رابط بند دهم  
 
{{شعر}}
{{ب| پس چشمه‌سار دیده،پر از خون ناب کرد | با چرخ کجمدار به زارى خطاب کرد }}
{{ب| پس چشمه‌سار دیده،پر از خون ناب کرد | با چرخ کجمدار به زارى خطاب کرد }}
 
{{پایان شعر}}
مطلع بند یازدهم  
مطلع بند یازدهم  
 
{{شعر}}
{{ب| کاى چرخ سفله!داد ازین سرگرانیا | کردى عزیز فاطمه خوار و،ندانیا! }}
{{ب| کاى چرخ سفله!داد ازین سرگرانیا | کردى عزیز فاطمه خوار و،ندانیا! }}
 
{{پایان شعر}}
بیت رابط بند یازدهم  
بیت رابط بند یازدهم  
 
{{شعر}}
{{ب| آتش شو اى درون و بسوزان زبان من | اى خاک بر سر من و این داستان من! }}
{{ب| آتش شو اى درون و بسوزان زبان من | اى خاک بر سر من و این داستان من! }}
{{پایان شعر}}




==منابع==
محمد علی مجاهدی، کاروان شعر عاشورا،زمزم هدایت، ج1، ص 396-408.


==پی نوشت==


محمد علی مجاهدی، کاروان شعر عاشورا،زمزم هدایت، ج1، ص 396-408.
 
[[رده:افراد]]
[[رده:هنرمندان]]
[[رده:شاعران]]