checkuser
۳۱۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{Infobox person | '''رُقیّه بنت حسین'''، بنابر تذکره‌ها و مراثى متأخر، از دختران [[حسین بن على (ع)|حسین بن على]] بوده که در کودکى و هنگام اسارت خانواده امام در [[شام]] درگذشته است.{{Infobox person | ||
| name = رقیه بنت حسین | | name = رقیه بنت حسین | ||
| image = Sayyidah Ruqayya Mosque 01.jpg | | image = Sayyidah Ruqayya Mosque 01.jpg | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
| mother = | | mother = | ||
}} | }} | ||
==در شام== | |||
منبع طبرى کتاب الحاویة فى مثالب معاویة اثر قاسم بن محمد بن احمد مأمونى، از علماى سنّى مذهب، بوده است که امروزه اثرى از آن در دست نیست.<ref>قمى، 1385ش، ج 1، ص 201ـ203</ref> در این کتاب<ref>ج 2، ص 179ـ180</ref> چنین آمده است: | |||
«زنان خاندان نبوّت در حالت اسیرى، حال مردان که در [[کربلا]] شهید شده بودند بر پسران و دختران ایشان پوشیده مى‌داشتند و هر کودکى را وعده‌ها مى‌دادند که پدر تو به فلان سفر رفته است، باز مى‌آید؛ تا ایشان را به خانه [[یزید]] آوردند. دخترکى بود چهارساله. شبى از خواب بیدار شد و گفت: پدر من حسین کجاست؟ این ساعت او را به خواب دیدم سخت پریشان. زنان و کودکان جمله در گریه افتادند و فغان از ایشان برخاست. یزید خفته بود، از خواب بیدار شد و حال تفحّص کرد. خبر بردند که حال چنین است. آن لعین در حال گفت که بروند و سر پدر او را بیاورند و در کنار او نهند. ملاعین سر بیاورده و در کنار آن دختر چهارساله نهادند. پرسید: این چیست؟ مَلاعین گفت: سر پدر تو است. آن دختر بترسید و فریاد برآورد و رنجور شد و در آن چند روز جان به حق تسلیم کرد»<ref>قس ابن‌طاووس، 1417، ص 109ـ110 که حکایتِ آمدن فاطمه زهرا سلام‌اللّه‌علیها به خواب سکینه دختر امام‌حسین را نقل کرده و آنجا سخن از پیراهن امام است نه سر بریده‌اش</ref>. | |||
حسین بن على کاشفى سبزوارى (متوفى ۹۱۰) در روضة‌الشهداء<ref>ص 686ـ 687</ref> نیز همین داستان را با اندکى اختلاف و برخى افزوده‌ها که به زبان حال شبیه است و همچنان بدون ذکر نام رقیه از کنز الغرائب فى قصص العجائب، کتابى در شرح‌حال خلفاى چهارگانه و امام حسن(ع) و امام حسین(ع) از نجم‌الدین قاسم بن محمد مذمکینى (زنده در ۸۸۲)، نقل کرده‌است<ref>درباره این کتاب ← استورى[1] ، ج 1، بخش 2، ص 1266؛ دانش‌پژوه، ص 273</ref>. جز این دو منبع، در هیچ‌یک از منابع کهن که امروز در دست است، از دختر خردسال امام که با دیدن سر بریده پدر جان سپرده باشد، ذکرى نیست. مؤلفان بعدى همین داستان را با اندک تغییراتى در کتاب‌های خود تکرار کرده‌اند<ref>براى نمونه ← طُرَیْحى، ص 136ـ137؛ قمى، 1379شالف، ج2، ص1002ـ1004؛ همو، 1379شب، ص415ـ 416</ref>. | |||
حائرى مازندرانى<ref>ص 626ـ627</ref> تصریح مى‌کند که مادر رقیه شاه زنان، دختر یزدگرد، بود و رقیه در پنج یا هفت سالگى در شام درگذشت، اما مستند هیچ‌یک از این اقوال روشن نیست.<ref>قس همان، ص 584ـ585، که سن رقیه را از کامل بهائى و منتخب فخرالدین طُرَیحى به‌ترتیب چهار و سه سال نقل کرده‌است؛ براى اقوال دیگر درباره مادر رقیه بدون ذکر مستند تاریخى ← ربانى خلخالى، ص 199؛ براى تفصیل بیشتر درباره زنان امام ← حسین‌بن على*، امام، بخش زنان و فرزندان؛ شهربانو*</ref> | |||
==دختران امام حسین (ع)== | ==دختران امام حسین(ع)== | ||
در منابع تاریخى، حدیثى و مَقتل‌‌های کهن در میان دختران امام حسین از رقیه نامى برده نشده است. در منابع متقدم، از دو دختر امام به نام‌های فاطمه و سکینه یاد شده و در منابع متأخر، نام زینب نیز به آن‌ها افزوده شده است.<ref>حسین‌بن على*، امام، بخش زنان و فرزندان؛ قس ابن‌طلحه شافعى، ج 2، ص 69؛ و به نقل از او ← بهاءالدین اربلى، ج 2، ص 248، که دختران آن حضرت را چهار تن شمرده اما فقط از سه تن از آن‌ها نام برده‌است و در این بین ذکرى از رقیه نیست؛ براى نقلى عجیب در باب تعداد فرزندان امام ← شریف کاشانى، ج 1، ص 459ـ460</ref> کتاب کامل بهائى (اتمام کتابت در | در منابع تاریخى، حدیثى و مَقتل‌‌های کهن در میان دختران امام حسین از رقیه نامى برده نشده است. در منابع متقدم، از دو دختر امام به نام‌های فاطمه و سکینه یاد شده و در منابع متأخر، نام زینب نیز به آن‌ها افزوده شده است.<ref>حسین‌بن على*، امام، بخش زنان و فرزندان؛ قس ابن‌طلحه شافعى، ج 2، ص 69؛ و به نقل از او ← بهاءالدین اربلى، ج 2، ص 248، که دختران آن حضرت را چهار تن شمرده اما فقط از سه تن از آن‌ها نام برده‌است و در این بین ذکرى از رقیه نیست؛ براى نقلى عجیب در باب تعداد فرزندان امام ← شریف کاشانى، ج 1، ص 459ـ460</ref> کتاب کامل بهائى (اتمام کتابت در ۶۷۵) از عمادالدین طبرى (زنده در ۷۰۰) قدیم‌ترین منبعى است که حکایتِ دختر چهار ساله امام‌حسین در آن گزارش شده، هر چند در آنجا هم نامى از او برده نشده است. در بعضى از نسخه‌‌های [[الملهوف على قتلى الطفوف|اللُهوف فى قَتْلَى الطُفوف ابن‌طاووس]] (متوفى ۶۷۱) نام رقیه از زبان امام‌حسین نقل شده است.<ref>ابن‌طاووس، 1413، ص 141؛ قس همو، 1417، ص50؛ براى نمونه‌اى دیگر در منبعى متأخر ← قندوزى، ج 3، ص 79</ref> همچنین طریحى<ref>ص 435</ref> قصیده‌اى در رثاى امام‌حسین از سیف بن عُمَیْره نخعى، از اصحاب امام صادق(ع)، نقل کرده که در آن دو بار نام رقیه تکرار شده است، هرچند در انتساب آن تردید هست، زیرا در منابع کهن اثرى از این قصیده بلند و انتساب آن به سیف نیست. | ||
== آرامگاه == | ==آرامگاه== | ||
[[پرونده:Zarih of Ruqayya bint Husayn.jpg|300px|بندانگشتی|چپ|حرم حضرت رقیه در دمشق]] | [[پرونده:Zarih of Ruqayya bint Husayn.jpg|300px|بندانگشتی|چپ|حرم حضرت رقیه در دمشق]] | ||
در منابع | در منابع متاخرتر، احتمال داده‌اند که نام دختر خردسال امام رقیه بوده است و در شام مزارى به همین نام منسوب است.<ref>خراسانى، ص 251؛ حائرى مازندرانى، ص 586؛ محلاتى، ج 3، ص 312، نیز ج 3، ص 309ـ310 که حکایت کامل بهائى را ذیل عنوان رقیه‌بنت الحسین آورده؛ قس شریف کاشانى، ج 1، ص 459 که نام دیگر آن دختر را زبیده دانسته‌است</ref> امروزه قبر منسوب به رقیه در محله عماره دمشق از زیارتگاههای شیعیان است و مقبره او تاکنون چندین بار تجدید بنا شده است.<ref>امین، ج 7، ص 34؛ هاشم عثمان، ص 29ـ30؛ براى نقل حکایتى در این باب ← خراسانى، ص340ـ341</ref> نخستین بار میرزا بابا مستوفى گیلانى در ۱۱۲۵ آن را بازسازى کرد. بار دیگر در ۱۲۸۰ و سپس در ۱۳۲۳ به دستور میرزا على اصغر خان صدر اعظم مظفرالدین شاه قاجار، بازسازى شد. بازسازى دیگر آن به همت دو برادر از شخصیت‌های دمشق به نام سید کامل و سیدمحمدعلى آل‌نظّام در ۱۳۴۳ صورت گرفت. | ||
آخرین بار، پس از حدود نیم قرن، به اهتمام شیخ نصراللّه خلخالى از علماى شیعه ساکن سوریه و امام موسى صدر، رهبر شیعیان لبنان، مقدمات خریدارى ساختمان‌های مجاور براى توسعه حرم فراهم آمد و در اسفند ۱۳۶۴ بناى ساختمان جدید و کنونى حرم آغاز شد و در ۱۳۷۰ش به‌انجام رسید.<ref>خامه‌یار، ص 246ـ252؛ طبسى، ص 105ـ 106؛ «مشهدالسیدة رقیة فى دمشق»، ص 1076</ref> امروزه حرم حضرت رقیه از ساختمان وسیعى تشکیل شده است که آمیخته‌اى از هنر و معمارى اسلامى سورى و ایرانى است. ضریح نقره‌اى کوچک روى قبر در ۱۳۳۵ش، از تهران اهدا شده و ضریح بزرگ‌ترِ نقره و طلاکوب روى آن در اصفهان ساخته و در ۱۳۷۳ش نصب شده‌است.<ref>خامه‌یار، ص 250ـ251</ref> | |||
حائرى مازندرانى<ref>ص 586</ref> به نقل از عبدالوهاب شعرانى، عالم سنّى‌مذهب مصرى، در کتاب لطائف المِنن و الاخلاق<ref>ج 2، ص 35</ref> به‌خطا مقبره رقیه دختر امام‌على علیه‌السلام در مصر<ref>یاقوت حموى، ج 4، ص 554</ref> را به رقیه بنت حسین نسبت داده است. | حائرى مازندرانى<ref>ص 586</ref> به نقل از عبدالوهاب شعرانى، عالم سنّى‌مذهب مصرى، در کتاب لطائف المِنن و الاخلاق<ref>ج 2، ص 35</ref> به‌خطا مقبره رقیه دختر امام‌على علیه‌السلام در مصر<ref>یاقوت حموى، ج 4، ص 554</ref> را به رقیه بنت حسین نسبت داده است. | ||
| خط ۲۸: | خط ۳۴: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
*ابن طاووس، مقتل الحسین علیه‌السلام، المسمى باللهوف فى قتلى الطفوف، قم ( | *ابن طاووس، مقتل الحسین علیه‌السلام، المسمى باللهوف فى قتلى الطفوف، قم (۱۴۱۷)؛ | ||
* | *همان، المَلهوف على قتلى الطفوف، چاپ فارس تبریزیان حسّون، قم (۱۴۱۳) | ||
*ابن‌طلحه شافعى، مطالب السؤول فى مناقب آل الرسول، چاپ ماجد بن احمد عطیه، بیروت | *ابن‌طلحه شافعى، مطالب السؤول فى مناقب آل الرسول، چاپ ماجد بن احمد عطیه، بیروت ۱۴۲۰ | ||
*امین؛ على‌بن عیسى بهاءالدین اربلى، کشف الغمة فى معرفة الائمة، بیروت | *امین؛ على‌بن عیسى بهاءالدین اربلى، کشف الغمة فى معرفة الائمة، بیروت ۱۴۰۵/۱۹۸۵ | ||
*مهدى حائرى مازندرانى، معالى السِّبطین فى احوال الحسن و الحسین علیهماالسلام، قم | *مهدى حائرى مازندرانى، معالى السِّبطین فى احوال الحسن و الحسین علیهماالسلام، قم ۱۴۲۵ | ||
*احمد خامه‌یار، آثار پیامبر صلى اللّه علیه و آله و زیارتگاههای اهل‌بیت علیهم‌السلام در سوریه، تهران | *احمد خامه‌یار، آثار پیامبر صلى اللّه علیه و آله و زیارتگاههای اهل‌بیت علیهم‌السلام در سوریه، تهران ۱۳۹۳ش | ||
*محمدهاشم خراسانى، کتاب منتخب التواریخ، تهران | *محمدهاشم خراسانى، کتاب منتخب التواریخ، تهران ۱۳۱۷ش | ||
*محمدتقى دانش‌پژوه، «گزارش سفر پاریس»، کتابدارى، دفتر | *محمدتقى دانش‌پژوه، «گزارش سفر پاریس»، کتابدارى، دفتر ۹ (۱۳۶۲ش) | ||
*على ربانى خلخالى، ستاره درخشان شام: حضرت رقیه دختر امام حسین علیهماالسلام، قم | *على ربانى خلخالى، ستاره درخشان شام: حضرت رقیه دختر امام حسین علیهماالسلام، قم ۱۳۷۷ش | ||
*حبیب‌اللّه بن على مدد شریف کاشانى، تذکرة الشهداء، تهران | *حبیب‌اللّه بن على مدد شریف کاشانى، تذکرة الشهداء، تهران ۱۳۸۴ش | ||
*عبدالوهاب بن احمد شعرانى، لطائف المِنَن و الاخلاق فى بیان وجوب التحدّث بنعمة اللّه على الاطلاق، قم ( | *عبدالوهاب بن احمد شعرانى، لطائف المِنَن و الاخلاق فى بیان وجوب التحدّث بنعمة اللّه على الاطلاق، قم (۱۳۵۷) | ||
*عمادالدین حسن بن على طبرى، کامل بهائى، (تهران: مکتب مرتضوى، بى‌تا.) | *عمادالدین حسن بن على طبرى، کامل بهائى، (تهران: مکتب مرتضوى، بى‌تا.) | ||
*نجم‌الدین طبسى، رقیة بنت الحسین علیهماالسلام: پاسخى به تأملات و سؤالات، تهیه و تنظیم عباس جهانشاهى، تهران | *نجم‌الدین طبسى، رقیة بنت الحسین علیهماالسلام: پاسخى به تأملات و سؤالات، تهیه و تنظیم عباس جهانشاهى، تهران ۱۳۹۳ش | ||
*فخرالدین بن محمد طُرَیْحى، المنتخب فى جمع‌المراثى و الخطب، المشتهر ب الفخرى، بیروت | *فخرالدین بن محمد طُرَیْحى، المنتخب فى جمع‌المراثى و الخطب، المشتهر ب الفخرى، بیروت ۱۴۱۲/۱۹۹۲ | ||
*عباس قمى، الفوائد الرضویة: سرگذشت عالمان شیعه، چاپ ناصر باقرى بیدهندى، ج | *عباس قمى، الفوائد الرضویة: سرگذشت عالمان شیعه، چاپ ناصر باقرى بیدهندى، ج ۱، قم ۱۳۸۷ش | ||
* | *همان، منتهى الآمال، چاپ ناصر باقرى بیدهندى، قم ۱۳۷۹ش الف | ||
* | *همان، نفس المهمانم فى مصیبة سیدنا الحسین المظلوم ویلیه نفثه المصدور فیما یتجدد به حزن العاشور، قم ۱۳۷۹ش ب | ||
*سلیمان بن ابراهیم قندوزى، ینابیع الموَدَّةِ لِذَو ىِا لقُربى، چاپ على جمال اشرف حسینى، قم | *سلیمان بن ابراهیم قندوزى، ینابیع الموَدَّةِ لِذَو ىِا لقُربى، چاپ على جمال اشرف حسینى، قم ۱۴۱۶ | ||
*حسین بن على کاشفى سبزوارى، روضة الشهدا، چاپ حسن ذوالفقارى و على تسنیفى، تهران | *حسین بن على کاشفى سبزوارى، روضة الشهدا، چاپ حسن ذوالفقارى و على تسنیفى، تهران ۱۳۹۰ش | ||
*ذبیح‌اللّه محلاتى، ریاحین الشریعة در ترجمه دانشمندان بانوان شیعه، ج | *ذبیح‌اللّه محلاتى، ریاحین الشریعة در ترجمه دانشمندان بانوان شیعه، ج ۳، تهران (۱۳۷۳ش) | ||
*«مشهد السیدة رقیة فى دمشق»، الموسم، سال | *«مشهد السیدة رقیة فى دمشق»، الموسم، سال ۱، ش ۴ (۱۴۱۰) | ||
*هاشم عثمان، مشاهد و مزارات و مقامات آل‌البیت(ع) فى سوریة، بیروت | *هاشم عثمان، مشاهد و مزارات و مقامات آل‌البیت(ع) فى سوریة، بیروت ۱۴۱۴/ ۱۹۹۴ | ||
*یاقوت حَمَوى؛ | *یاقوت حَمَوى؛ | ||
*Charles Ambrose Storey, Persian literature: a bio- bibliographical survey, vol. | *Charles Ambrose Storey, Persian literature: a bio- bibliographical survey, vol.۱, pt.۲, London ۱۹۷۲. | ||
== پیوند به بیرون == | ==پیوند به بیرون== | ||
* [https://rch.ac.ir/article/Details?id=14079&&searchText= منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام] | *[https://rch.ac.ir/article/Details?id=14079&&searchText= منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام] | ||
==پی‌نوشت== | ==پی‌نوشت== | ||