خواجوی کرمانی‌: تفاوت میان نسخه‌ها

| نام اصلی              = ابوالعطا کمال‌الدٌین محمود بی علی بن محمود کرمانی

ابوالعطا کمال‌الدّین محمود بن علی بن محمود کرمانی معروف به خواجوی کرمانی در پانزدهم شوّال سال ۶۸۹ ه. ق در شهر کرمان متولد شد. روزگار خردی و جوانی را به کسب علوم زمان و در یافتن رموز شعر و ادب در کرمان و فارس سپری کرد و پس از آن عمر خویش را در کسب انواع علوم و اشتغال به شاعری به سر برده‌است. نکته‌ی مهمی که باید در احوال و آثار خواجو مورد توجه قرار داد این است که وی از معدود شاعران پارسی‌گو است که پیش از قرن دهم و روی کار آمدن صفویان با اعتقاد راسخ به تشیّع، چهارده معصوم(ع) را ستوده‌است. وی در حدود ۳۰ سالگی به مسافرت پرداخت و به مصر، آذربایجان، بغداد، اصفهان، شیراز، خراسان و حجاز سفرها کرد. در ضمن این سفرها به ملاقات علاءالدین سمنانی که از بزرگان صفویه بود نایل آمد و حلقه‌ی ارادت او را در گوش کرد. وی در اثنای مسافرت‌های خود با عده‌ای از مشایخ، سلاطین، وزراء و همینطور طوایف گوناگون ملاقات نمود.

خواجو بعد از سفر حج مدتی در تبریز و سپس شیراز به سر برد و در پایان عمر چندی با شاعر بزرگ [[حافظ]] شیرازی معاشرت داشت و بالاخره در سال ۷۵۳ ه. ق درگذشت و او را در تل تنگ اللّه‌اکبر شیراز در محل اعتکاف و عبادت خودش به خاک سپردند.

سبک سخن خواجو عراقی است و در سرودن غزل از سعدی تأثیر پذیرفته‌است. اگر چه خود نیز سبک خاصی دارد که بسیاری از شاعران پس از او شیوه‌ی او را دنبال کرده‌اند. او اگر چه در ابتدا مدح شاهان گفته امّا عاقبت پای در دامان توکل نهاده و اشعارش در مدح اهل بیت گواه آن می‌باشد. او خود را مداح اهل بیت می‌نامید.

شعرهایی که در شأن معصومین (ع) سروده از نظر فنی جزو آراسته‌ترین و پیراسته‌ترین اشعار دیوان اوست. <ref>مقدمه دیوان خواجوی کرمانی. تذکرة الشعراء دولتشاه؛ ص ۲۵۳مجمع الفصحاء؛ ج ۲، ص ۱۵ گنجینه نیاکان؛ ص ۵۲۵</ref>

== آثار ==

* «[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=502055&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author دیوان]» شامل قصیده‌ها، غزلها، رباعی‌ها و قطعه‌ها

* «صنایع الکمال» مشتمل بر قصاید و قطعات و ترکیبات و ترجیعات و غزل‌ها که این دیوان در حدود ۱۰۷۳۶ بیت می‌باشد.

* «بدایع الجمال» مشتمل بر قصاید و ترکیبات و غزلیات و رباعیات که دفتر غزلیات آن «شوقیات» نامیده می‌شود و ۴۳۴۰ بیت دارد.

* «[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=526749&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author گل و نوروز]» که مثنوی عاشقانه‌ای بر وزن «خسرو و شیرین» نظامی است که در سال ۷۴۲ ه. ق انجام یافته و  ۲۵۰۰ بیت دارد.

* «[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=865070&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author روضة الانوار]» که خواجو به استقبال مخزن الاسرار نظامی رفته و اثری است با محتوا و معانی و به سال ۷۴۳ ه. ق انجام یافته و ۲۲۲۴ بیت دارد.

* «کمال نامه» که مثنوی عارفانه‌ای به وزن «هفت پیکر» نظامی است و تاریخ نظم آن ۷۴۴ ه. ق می‌باشد و ۱۸۴۹ بیت دارد.

* «گوهرنامه» به وزن «خسرو و شیرین» و در اخلاق و تصوّف است و شامل ۱۰۳۲ بیت می‌باشد.

{{ب| کرّار بی‌فرار و خداوند ذو الفقار|قتّال عمرو و عنتر و داماد مصطفی }}

{{ب| شیر خدا و مخزن اسرار «لو کشف» <ref>اسرار لو کشف ... اشاره است به کلام امیر مؤمنان علی(ع) «لو کشف الغطاء ما ازددت یقینی» اگر پرده برداشته شود، چیزی بر یقین من افزوده نمی‌گردد.</ref> |جفت بتول و نقطه‌ی پرگار اجتبا }}

{{ب| بیرون نهاده از ره کبر و ریا قدم‌|و آورده رخ به حضرت عُلیای کبریا }}

{{ب| نور دل بتول و جگر گوشه‌ی رسول‌|خورشید برج دین و دُرّ درج بو الحسن }}

{{ب| با زخم‌های خنجر الماس در جگر|آورده رخ به حضرت بیچون ذو المنن }}

{{ب| در صورتش معیّن و در سیرتش مبین‌|انوار ایزدی و صفات پیمبری }}

{{ب| اقرار کرده حرّ یزیدش به بندگی‌|خط باز داده روح امینش به چاکری }}

{{ب| یک شمّه از حدیقه‌ی رضوان به ما فرست|درد گناه خسته دلان را دوا فرست }}

{{ب| بیمار معصیت شده‌ایم ای حکیم حیّ‌|ما را ز گنج خانه‌ی غفران شفا فرست }}

{{ب| یکره نوازشی کن و بر دست باد صبح‌|بوی تفضّلی به من بینوا فرست }}

{{ب| کسری نشان هاشمی و خضر چم نشین‌|او آفتاب ملت و عبّاس بدر دین }}

{{ب| تا کی بر آستانه‌ی این شش دری سرا|باشم از آشیانه‌ی مألوف خود جدا }}

{{ب| من رافضی نیَم که کنم پشت بر عتیق‌|یا خارجی که روی بتابم ز مرتضی }}

{{ب| چون هر دو کونْ روشن از انوارِ روی اوست‌|صلوا علیه ما طلع البدر فی الدجی <ref> سلام بر او زمانی که ماه در تاریکی‌ها طلوع می‌کند.</ref> }}

{{ب| چرخ کُحلی پوش را بند قبا بگشوده‌اند|کوه آهن چنگ را زرّین کمر دربسته‌اند }}

{{ب| عصمت احمد ز مطرودان بوجهلی مجوی‌|قصّه‌ی حیدر به مردودان مروانی مگوی }}

{{ب| معشر المستغفرین صلوا علی خیرِ الوَری‌|زمرة المسترحمین حیّوا الوفی المرتضی }}

{{ب| کاشف شرّ خلافت راز دار «لو کشف»|قاضی دین نبی، مسند نشین «هَلْ أَتی» }}

{{ب| مالک ملک «سلونی» «باب شهرستان علم» <ref>اشاره به حدیث نبوی: «انا مدینة العلم و علیّ بابها» من شهر علمم و علی در آن شهر است.</ref> |سالک اطوار «لم اعبد» شه تخت رضا }}

{{ب| سرو بستان امامت دُرّ دریای هُدی‌|شمع ایوان ولایت، نور چشم اولیا }}

{{ب| معنی درس الهی خاتم دست کرم‌|گوهر جام فتوّت روح شخص لا فَتی }}

منقبت و مرثیه سیدالشهداء (ع):

| class="b" |<span class="beyt">وین حریم بارگاه کعبه‌ی عزّ و عُلاست </span>

| class="b" |<span class="beyt">خویشتن را بسته بر جاروب این جنّت سراست </span>

| class="b" |<span class="beyt">شاخ طوبی را به جنّت قوّت نشو و نماست </span>

| class="b" |<span class="beyt">هر صباح از پرتو قندیل زرّینش ضیاست </span>

| class="b" |<span class="beyt"> مهبط انوار عزّت، مظهر اسرار لطف‌</span>

| class="b" |<span class="beyt"> ای که زوّار ملایک را جنابت مقصد است‌</span>

| class="b" |<span class="beyt">خاصّه شمعی را که او چشم و چراغ انبیاست </span>

| class="b" |<span class="beyt"> در حق باب شما آمد «علیّ بابُها»</span>