۳٬۴۸۸
ویرایش
←آثار
بدون خلاصۀ ویرایش |
(←آثار) |
||
| خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
یغمای جندقی قصاید بلند و استواری دارد که از سختگی سبک خراسانی برخوردار است و غزلیات دلنشین او دارای شیوه بیانی سبک عراقی است. یغما از ادامه دهندگان نهضت ساده‌نویسی و ساده‌سرایی میرزا ابو القاسم قائم مقام فراهانی است و اشعار آیینی خصوصا مراثی عاشورایی او در قالب‌های مختلف شعری از بهتری نمونه‌های شعر عاشورا در یکصد و پنجاه سال اخیر به شمار می‌رود. او اولین شاعر آیینی در دوره قاجاریه است که قالب‌های جدیدی را در شعر عاشورا و مراثی شهدای کربلا به کار گرفت. او توانست با «تضمین» بعضی از غزلیات سعدی و حافظ در مایه‌های ماتمی عاشورا و نیز با استفاده از قالب «مستزاد» در نوحه‌های عاشورایی آثار ماتمی پرشوری بیافریند که در پیشینه شعر عاشورا بی‌سابقه است: | یغمای جندقی قصاید بلند و استواری دارد که از سختگی سبک خراسانی برخوردار است و غزلیات دلنشین او دارای شیوه بیانی سبک عراقی است. یغما از ادامه دهندگان نهضت ساده‌نویسی و ساده‌سرایی میرزا ابو القاسم قائم مقام فراهانی است و اشعار آیینی خصوصا مراثی عاشورایی او در قالب‌های مختلف شعری از بهتری نمونه‌های شعر عاشورا در یکصد و پنجاه سال اخیر به شمار می‌رود. او اولین شاعر آیینی در دوره قاجاریه است که قالب‌های جدیدی را در شعر عاشورا و مراثی شهدای کربلا به کار گرفت. او توانست با «تضمین» بعضی از غزلیات سعدی و حافظ در مایه‌های ماتمی عاشورا و نیز با استفاده از قالب «مستزاد» در نوحه‌های عاشورایی آثار ماتمی پرشوری بیافریند که در پیشینه شعر عاشورا بی‌سابقه است: | ||
* منشآت، شامل مکتوبات فارسى و نامه‌ها | * منشآت، شامل مکتوبات فارسى و نامه‌ها | ||
* غزلیات قدیمه | * غزلیات قدیمه | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۵: | ||
* قطعات | * قطعات | ||
* رباعیات و انابت‌نامه<ref>همان،ص 37.</ref> | * رباعیات و انابت‌نامه<ref>همان،ص 37.</ref> | ||
===غزل عاشورایی=== | ===غزل عاشورایی=== | ||
| خط ۱۹۸: | خط ۱۹۶: | ||
{{م|والى ار مهر نورزد چه ورا حاصل بود؟}} | {{م|والى ار مهر نورزد چه ورا حاصل بود؟}} | ||
{{ب|(سعدى ار عشق نبازد چه کند ملک وجود؟| حیف باشد که همه عمر به باطل برود)<ref>همان،ص 299 و 300.</ref>}} | {{ب|(سعدى ار عشق نبازد چه کند ملک وجود؟| حیف باشد که همه عمر به باطل برود)<ref>همان،ص 299 و 300.</ref>}} | ||
{{پایان شعر}} | |||
'''در رثای سید الشهداء:''' | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| شهنشاهی که بودی گوی گردون گوی چوگانش|سر از چوگان کین گردید گوی آسا به میدانش }} | |||
{{ب| خلیلی کش فدا زیبد چو اسمعیل صد قربان|دمید از مطلع خنجر هلال عید قربانش }} | |||
{{ب| سکندر <ref>سکندر: معروفست که اسکندر ذو القرنین قصد آب حیات نمود ولی موفق به خوردن آن نشد ولی خضر بر آن آب دست یافت.</ref> حشمتی کاب خضر از خاک ره بردی|به ظلمات عطش در، تیره‌گون شد آب حیوانش }} | |||
{{ب| لب لعلی که در دُرج <ref> در دُرج: کنایه از دهان معشوق.</ref> احمد لب بر آن سودی|شد از الماس پیکان عقد لؤلؤ کان مرجانش }} | |||
{{ب| سواری را که دوش راکب معراج، میدان بود|سپهر انگیخت از دشت شهادت گرد جولانش }} | |||
{{ب| به مهد خاک خفت از بی‌کسی آن کامد از رفعت|به استحقاق جبریل امین گهواره جنبانش }} | |||
{{ب| به رتبت ناخدایی کز ازل فلک النجاة آمد|فلک بسپرد در دریای خون کشتی به طوفانش }} | |||
{{ب| عزیزی کش ز ساعد بست زهرا طوق پیراهن|گشود از ناخن تیغ ستم گوی گریبانش }} | |||
{{ب| وجودی کآفرینش را از او شد خلعت هستی|سپهر خصم، پیراهن به خاک افکند عریانش }} | |||
{{ب| مکید از قحط آب انگشتری شاهی کز استغنا|نمودی در نظر پای ملخ، ملک سلیمانش }} | |||
{{ب| چه حاجت قصّه‌ی آن خشک لب پرسیدن از «یغما»|به لفظی‌تر حکایت می‌کند سیلاب مژگانش }} | |||
{{پایان شعر}} | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| در عزایت چکنم گر نکنم خاک به سر|زین مصیبت چه خورم، گر نخورم خون جگر }} | |||
{{ب| تو به فردوس برین تاخته گلگون به نشاط|من سوی شام الم بسته به غم بار سفر }} | |||
{{ب| ماند اکنون که دل از دولت وصلت محروم|ماند اکنون که ز چهر تو جدا دیده‌ی تر }} | |||
{{ب| چه برم گر نبرم مژده‌ی وصلت به روان|چه دهم گر ندهم وعده‌ی رویت به نظر }} | |||
{{ب| خیل انصار ترا تن به زمین سر به سنان|آل اطهار ترا دل به تعب جان به خطر }} | |||
{{ب| چکنم گر نکنم شکوه ز پیکار قضا|چه زنم گر نزنم ناله ز بیداد قدر }} | |||
{{ب| پور بیمار تو را پای به زنجیر درون|دخت افگار تو را روی برون از معجر }} | |||
{{ب| زین تحکّم چه زنم گر نزنم دست بروی|زین تهتّک چه درم گر ندرم جامه به بر }} | |||
{{ب| پیکر چاک تو در آب همی ز آن لب خشک|آتش جان تو بر باد از آن دیده‌ی تر }} | |||
{{ب| چه فروزم نفروزم همه کانون ز روان|چه تراوم نتراوم همه دریا ز بصر }} | |||
{{ب| آل اطهار تو را بر سر معموره عبور|حرم عزّ تو را در بن ویرانه مقر }} | |||
{{ب| چه زنم گر نزنم بر به ثری <ref>ثری: زمین.</ref> سقف سپهر|چه برم گر به ثریّا نبرم خاک گذر }} | |||
{{ب| چکنم گر نکنم جان و جهان شیب و فراز|چکنم گر نکنم کون و مکان زیر و زبر }} | |||
{{ب| زین تغافل چه کشم گر نکشم دشنه به دل|زین تغابن چکنم گر نکنم خاک به سر }} | |||
{{پایان شعر}} | |||
یغمای جندقی نخستین کسی است که مراثی مذهبی را در اوزان جدید می‌ریزد. مراثی او که شاعر خود آنها را نوحه‌ی سینه‌زنی می‌نامد در بحر مستزاد است: | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| زان مصیبت نه همین از خاکیان ماتم به پاست، کی رواست؟|سرنگون گردی فلک }} | |||
{{ب| چار ارکان، شش جهت، تا نه فلک ماتمسراست، کی رواست؟ |سرنگون گردی فلک }} | |||
{{ب| بال و قدرت قاصر و دام گرفتاری بلند، ز این کمند |نای آزادی بلند }} | |||
{{ب| دست فتنه زود خون پای امان اندر حناست، کی رواست؟ |سرنگون گردی فلک <ref>مجموعه آثار یغمای جندقی؛ ج 1، ص 292.</ref> }} | |||
{{پایان شعر}} | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| همه ز انداز توام بهره غم افتاد فلک|از تو فریاد فلک }} | |||
{{ب| سال و ماه و شب و روز از تو نیم شاد فلک| از تو فریاد فلک }} | |||
{{ب| صرصر قهر تو در ماریه از آل زیاد| آتشی ریخت که داد }} | |||
{{ب| خاک اولاد پیمبر همه بر باد فلک |از تو فریاد فلک <ref>همان؛ ص 326.</ref> }} | |||
{{پایان شعر}} | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| می‌رسد خشک لب از شطّ فرات، اکبر من|نوجوان اکبر من }} | |||
{{ب| سیلانی بکن ای چشمه‌ی چشم تر من |نوجوان اکبر من }} | |||
{{ب| کسوت عمر تو این خم فیروزه نمون |لعلی آورد به خون }} | |||
{{ب| گیتی از نیل عزا ساخت سیه معجر من |نوجوان اکبر من }} | |||
{{ب| تا ز شست ستم خصم خدنگ افکن تو |شد مشبّک تن تو }} | |||
{{ب| بیخت پرویزن <ref> پرویزن: غربال.</ref> غم خاک عزا بر سر من|نوجوان اکبر من }} | |||
{{ب| کرد تا لطمه‌ی باد اجل ای نخل جوان |باغ عمر تو خزان }} | |||
{{ب| ریخت از شاخ طراوت همه برگ و بر من |نوجوان اکبر من }} | |||
{{ب| دولت سوگ توام ای شه اقلیم بها |خسروی کرد عطا }} | |||
{{ب| سینه طبل است و علم آه و الم لشکر من |نوجوان اکبر من }} | |||
{{ب| چرخ کز داغ غمت سوخت بر آتش چو خشم |تا به دامانت رسم }} | |||
{{ب| کاش بر باد دهد توده‌ی خاکستر من |نوجوان اکبر من }} | |||
{{ب| تا تهی جام بقایت ز مدار مه و مهر |دور مینای سپهر }} | |||
{{ب| ساخت لبریز ز خوناب جگر ساغر من|نوجوان اکبر من }} | |||
{{ب| تا مه روی تو ای بدر عرب شمس عراق |خورد آسیب محاق }} | |||
{{ب| تیره شد روز پدر گشت سیه اختر من |نوجوان اکبر من }} | |||
{{ب| بر به شاخ ارم ای باز همایون فر و فال |تا گشودی پر و بال }} | |||
{{ب| ریخت در دام حوادث همه بال و پر من |نوجوان اکبر من }} | |||
{{ب| گر برین باطله یغما کرم شبه رسول |نکشد خط قبول }} | |||
{{ب| خاک بر فرق من و کلک من و دفتر من |نوجوان اکبر من }} | |||
{{پایان شعر}} | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| کمر بستی به خون ای پیر گردون، نوجوانی را|به خواری بر زمین افکندی آخر، آسمانی را }} | |||
{{ب| به دام فتنه از منقار تیر و مِخلَب <ref>مخلب: چنگ.</ref> خنجر|شکستی پر، همایون طایر عرش آشیانی را }} | |||
{{ب| بهار آید همی تا خار بومی را خزان کردی|ز صرصر خیزی باد مخالف گلستانی را }} | |||
{{ب| ز منع آب جانسوز آتشی افروختی، وز وی|زدی سر بر فلک دود مصیبت دودمانی را }} | |||
{{ب| ز کین دندان گزای ناب پیکان سگان کردی|بشیر مهر زهرا مغز پرورد استخوانی را }} | |||
{{ب| غذا ز الوان خون آوردی آب از چشمه‌ی پیکان|جزاک اللّه نکو کردی رعایت میهمانی را }} | |||
{{ب| ندانم تا چه کردی با جهان جان، همی دانم|که از غم تا قیامت سوختی جان جهانی را }} | |||
{{ب| دل از قتل شهیدی بر کنارم دجله بگشاید|به طرف جان سپاری بسته بینم چون میانی را }} | |||
{{ب| کنم یاد از اسیری چند و خاک شام چون بینم|غریب خسته‌ی آواره‌ی بی‌خانمانی را }} | |||
{{ب| تبم گیرد ز رنج طفل بیماری به ویرانی|چو سر بر خشت حسرت خفته بینم ناتوانی را }} | |||
{{ب| ز اشک دیده‌ی «یغما» به یاد آور درین ماتم|روان سیلاب خون بینی چو بر در آستانی را <ref>اشک خون؛ ص 97- 99.</ref> }} | |||
{{پایان شعر}} | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| آسمان‌سا، عَلَم لشکر کفّار دریغ|رایت خسرو اسلام، نگونسار دریغ }} | |||
{{ب| بازوی چرخ قوی پنجه به یک تیغ افکند|پای ما از طلب و دست تو از کار دریغ }} | |||
{{ب| یک دل از چار طرف، شش جهت و هفت سپهر|بسته بر آل محمد درِ زنهار دریغ }} | |||
{{ب| چه کند گرنه خود آماده‌ی میدان گردد|شاه را چون نه سپه ماند و نه سالار دریغ }} | |||
{{ب| خاطر فاطمه غمگین طلبد هندوی چرخ|تا کند شاد، دل هند جگرخوار دریغ }} | |||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||