۳٬۴۸۸
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
|امضا = | |امضا = | ||
}} | }} | ||
'''نیر تبریزی''' (زاده 1248 ه.ق در تبریز- درگذشته 1312 ه.ق در تبریز) از شعراى توانمند و پرآوازه آیینى در سده اخیر به شمار بود. | |||
==زندگینامه== | ==زندگینامه== | ||
میرزا | میرزا محمدتقى<ref>نیر.</ref> فرزند ملّا محمّد تبریزی، معروف به «حجة الاسلام» و متخلّص به «نیّر» از علمای شیخیه در آذربایجان و از دانشمندان قرن چهاردهم آذربایجان بود. وی تحصیل فقه و حکمت را نزد پدرش که از مراجع شیخیه بود آغاز کرد و سپس در سن 22 سالگی برای تکمیل تحصیلات خود به نجف رفت، و در آنجا از محاضر استادان و مشایخ آن سامان استفاضه کرده و سپس به تبریز بازگشت و تا آخر عمر در آن شهر به خدمات دینی و روحانی پرداخت. میرزا محمدتقی از علماى بزرگ تبریز به شمار مىرفت و در زمانۀ خود به اقامۀ نماز جمعه و جماعت مىپرداخت و از مقبولیت مردمى برخوردار بود و در محضر او ادبا و فضلا حاضر مىشدند. وى علاوه بر اینکه در شعر و ادب عربى و فارسى و نیز فقه و اصول و حکمت و نجوم از سرآمدان زمانۀ خود بود و به سه زبان فارسى، عربى و ترکى در قالبهاى مختلف شعر مىسرود، در انواع خط -خصوصا خط شکسته نستعلیق- نیز استادى بنام بود<ref>نیر با دست چپ به مهارت و توانایى دست راست خط مىنوشت.</ref> | ||
وى در | ==آثار== | ||
نیّر تبریزى اشراف کاملى به دواوین شعرى اساتید سخن داشت و احاطۀ او به متون منظوم فارسى از وى شاعرى توانا و سخنورى آگاه و بصیر ساخته بود. وى در سبک عراقى طبعآزمایى مىکرد و به سعدى و حافظ عشق مىورزید و به استقبال غزلیات آنان مىرفت. در غزلسرایى و مرثیهگویى استاد بود و آثار پرشورى که از او به یادگار مانده، شاهد صادقى بر اثبات این مدعا است. اشعار آیینى نیّر تبریزى در زمرۀ بهترین آثار مذهبى در یکصد سالۀ اخیر است و ترکیببند عاشورایى او از زمان خود شاعر تاکنون ورد زبانها است و از شور و حال خاصى برخورد است. | |||
در | * «مثنوی آتشکده»<ref>در مراثی اهل بیت (ع)</ref> | ||
* «لآلی منظومه» | |||
* «دیوان غزلیات» | |||
* «مثنوی درّ خوشاب» | |||
* «صحیفة الابرار» | |||
* «مفاتیح الغیب» | |||
* «علم الساعه» | |||
* «الفیه در لطائف<ref>به زبان عربى است</ref>» | |||
* نامههاى دوستانه و إخوانیّات با ادیب الممالک فراهانى متخلص به امیرى. | |||
===برگزیدۀ اشعار=== | |||
'''ترکیببند عاشورایى''' | |||
'''1''' | |||
1 | |||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
خط ۱۰۱: | خط ۹۳: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
2 | '''2''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
خط ۱۲۴: | خط ۱۱۶: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
3 | '''3''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
خط ۱۴۶: | خط ۱۳۸: | ||
{{ب| برگشت هر که طاقت تیر و سنان نداشت | چون شاه تشنه،کار به شمر و سنان <ref>سنان بن انس از قتلۀ کربلا.</ref> نداشت }} | {{ب| برگشت هر که طاقت تیر و سنان نداشت | چون شاه تشنه،کار به شمر و سنان <ref>سنان بن انس از قتلۀ کربلا.</ref> نداشت }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
4 | '''4''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
خط ۱۶۸: | خط ۱۶۰: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
5 | '''5''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
خط ۱۹۰: | خط ۱۸۲: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
6 | '''6''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
خط ۲۲۱: | خط ۲۱۳: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
7 | '''7''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| لختى نمود با سپه کینه،زین خطاب | جز تیر جان شکار،ندادش کسى جواب }} | {{ب| لختى نمود با سپه کینه،زین خطاب | جز تیر جان شکار،ندادش کسى جواب }} | ||
خط ۲۴۲: | خط ۲۳۴: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
8 | '''8''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
خط ۲۶۴: | خط ۲۵۶: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
9 | '''9''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
خط ۲۸۵: | خط ۲۷۷: | ||
{{ب| پس دختر عقیلۀ ناموس کردگار | نالان ز خیمه تاخت به میدان کارزار }} | {{ب| پس دختر عقیلۀ ناموس کردگار | نالان ز خیمه تاخت به میدان کارزار }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
10 | '''10''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
خط ۳۰۷: | خط ۲۹۹: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
11 | '''11''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
خط ۳۲۹: | خط ۳۲۱: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
12 | '''12''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
خط ۳۵۲: | خط ۳۴۴: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
13 | '''13''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
خط ۳۷۴: | خط ۳۶۶: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
14 | '''14''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
خط ۳۹۵: | خط ۳۸۷: | ||
{{ب| پس رو به سوى پیکر آن محتشم گرفت | گفت این حدیث و،طاقت اهل حرم گرفت }} | {{ب| پس رو به سوى پیکر آن محتشم گرفت | گفت این حدیث و،طاقت اهل حرم گرفت }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
15 | '''15''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
خط ۴۱۶: | خط ۴۰۸: | ||
{{ب| گفتم دو صد حدیث و،ندادى مرا جواب | معذورى اى ز تیر جفا خسته،خوش بخواب! }} | {{ب| گفتم دو صد حدیث و،ندادى مرا جواب | معذورى اى ز تیر جفا خسته،خوش بخواب! }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
16 | '''16''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
خط ۴۳۵: | خط ۴۲۷: | ||
{{ب| آتش به پردۀ حرم کبریا زدى | دستت بریده باد!نشان بر خطا زدى }} | {{ب| آتش به پردۀ حرم کبریا زدى | دستت بریده باد!نشان بر خطا زدى }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}}'''17''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
خط ۴۴۹: | خط ۴۴۲: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{| class="" style="margin: 0 auto; " | |||
| class="b" |<span class="beyt"> زین غم که آه اهل زمین ز آسمان گذشت </span> | |||
| style="width:2em;" | | |||
| class="b" |<span class="beyt"> با عترت رسول ندانم چسان گذشت </span> | |||
|- | |||
| class="b" |<span class="beyt"> نمرود،ناوکى که سوى آسمان گشاد </span> | |||
| style="width:2em;" | | |||
| class="b" |<span class="beyt"> در سینۀ سلیل <ref>فرزند،پسر.</ref> خلیل از نشان گذشت! </span> | |||
|- | |||
| class="b" |<span class="beyt"> در حیرتم که آب چرا خون نشد چو نیل </span> | |||
| style="width:2em;" | | |||
| class="b" |<span class="beyt"> ز آن تشنهاى که بر لب آب روان گذشت؟ </span> | |||
|- | |||
| class="b" |<span class="beyt"> آورد خنجر،آب زلالش ولى دریغ </span> | |||
| style="width:2em;" | | |||
| class="b" |<span class="beyt"> کآب از گلو نرفته فرو،از جهان گذشت! </span> | |||
|- | |||
| class="b" |<span class="beyt"> شد آسمان ز کرده پشیمان درین عمل </span> | |||
| style="width:2em;" | | |||
| class="b" |<span class="beyt"> لیک آن زمان که تیر خطا از کمان گذشت! </span> | |||
|- | |||
| class="b" |<span class="beyt"> اللّه چه شعله بود که انگیخت آسمان </span> | |||
| style="width:2em;" | | |||
| class="b" |<span class="beyt"> کز وى کبوتران حرم ز آشیان گذشت؟ </span> | |||
|- | |||
| class="b" |<span class="beyt"> در موقفى که عرص صواب و خطا کنند </span> | |||
| style="width:2em;" | | |||
| class="b" |<span class="beyt"> کارى نکرده چرخ که از وى توان گذشت </span> | |||
|- | |||
| class="b" |<span class="beyt"> خاموش(نیرا)که زبان،سوخت خامه را </span> | |||
| style="width:2em;" | | |||
| class="b" |<span class="beyt"> خون شد مداد و،قصه ز شرح بیان گذشت </span> | |||
|- | |||
| class="b" |<span class="beyt"> فیروز،بخت من نهدار سر خط قبول </span> | |||
| style="width:2em;" | | |||
| class="b" |<span class="beyt"> بر دفتر چکامۀ من،بضعۀ <ref>پارۀ تن،پارۀ گوشت.</ref> رسول <ref>برخى از ارباب مقاتل نوشتهاند که پس از ماجراى روز عاشورا،هفده سر از شهیدان کربلا را بر نیزه زدند و منزل به منزل تا کوفه و شام بردند،گویا مرحوم حجة الاسلام نیر تبریزى با عنایت به این مطلب،ترکیببند عاشورایى خود را در هفدهبند سامان داده است.</ref> </span> | |||
|} | |||
از نیر تبریزى ترکیببند عاشورایى دیگرى نیز سراغ داریم در یازدهبند که به نقل بیت آغازین و بیت رابط هر بند از آن بسنده مىکنیم: | از نیر تبریزى ترکیببند عاشورایى دیگرى نیز سراغ داریم در یازدهبند که به نقل بیت آغازین و بیت رابط هر بند از آن بسنده مىکنیم: | ||
مطلع بند اول | '''مطلع بند اول''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| چون تیر عشق،جا به کمان بلا کند | اول،نشست بر دل اهل ولا کند }} | {{ب| چون تیر عشق،جا به کمان بلا کند | اول،نشست بر دل اهل ولا کند }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
بیت رابط بند اول | '''بیت رابط بند اول''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| باللّه اگر نبود خدا خونبهاى او | عالم نبود درخور نعلین پاى او }} | {{ب| باللّه اگر نبود خدا خونبهاى او | عالم نبود درخور نعلین پاى او }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
مطلع بند دوم | '''مطلع بند دوم''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| عنقاى قاف را،هوس آشیانه بود | غوغاى نینوا،همه در ره بهانه بود }} | {{ب| عنقاى قاف را،هوس آشیانه بود | غوغاى نینوا،همه در ره بهانه بود }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
بیت رابط بند دوم | '''بیت رابط بند دوم''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| نى نى که وجه باقى حق را هلاک نیست | صورت به جاست،آینه گر رفت باک نیست }} | {{ب| نى نى که وجه باقى حق را هلاک نیست | صورت به جاست،آینه گر رفت باک نیست }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
مطلع بند سوم | '''مطلع بند سوم''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| اى خرگه عزاى تو این طارم کبود | لبریز خون ز داغ تو،پیمانۀ وجود }} | {{ب| اى خرگه عزاى تو این طارم کبود | لبریز خون ز داغ تو،پیمانۀ وجود }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
بیت رابط بند سوم | '''بیت رابط بند سوم''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| پایان سیر بندگى آمد سجود تو | برگیر سر،که او همه خود شد وجود تو }} | {{ب| پایان سیر بندگى آمد سجود تو | برگیر سر،که او همه خود شد وجود تو }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
مطلع بند چهارم | '''مطلع بند چهارم''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| ثار اللهى که سر انا الحق نشان دهد | دنیا نگر که در دل خونش مکان دهد }} | {{ب| ثار اللهى که سر انا الحق نشان دهد | دنیا نگر که در دل خونش مکان دهد }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
بیت رابط بند چهارم | '''بیت رابط بند چهارم''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| مقتول عشق،فارغ ازین تیره گلخن است | کآن شاهباز را به دل شه نشیمن است }} | {{ب| مقتول عشق،فارغ ازین تیره گلخن است | کآن شاهباز را به دل شه نشیمن است }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
مطلع بند پنجم | '''مطلع بند پنجم''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| دانى چه روز دختر زهرا اسیر شد؟ | روزى که طرح بیعت:در منا امیر شد }} | {{ب| دانى چه روز دختر زهرا اسیر شد؟ | روزى که طرح بیعت:در منا امیر شد }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
بیت رابط بند پنجم | '''بیت رابط بند پنجم''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| تغییرى اى سپهر!که بس واژگونهاى | شور قیامت از حرکاتت،نمونهاى }} | {{ب| تغییرى اى سپهر!که بس واژگونهاى | شور قیامت از حرکاتت،نمونهاى }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
مطلع بند ششم | '''مطلع بند ششم''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| اى در غم تو ارض و سما خون گریسته | ماهى در آب و،وحش به هامون گریسته }} | {{ب| اى در غم تو ارض و سما خون گریسته | ماهى در آب و،وحش به هامون گریسته }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
بیت رابط بند ششم | '''بیت رابط بند ششم''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| گر از ازل تو را سر این داستان نبود | اندر جهان،ز آدم و حوا نشان نبود }} | {{ب| گر از ازل تو را سر این داستان نبود | اندر جهان،ز آدم و حوا نشان نبود }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
مطلع بند هفتم | '''مطلع بند هفتم''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| بىشاه دین چه روز جهان خراب را؟ | اى آسمان!دریچه ببند آفتاب را }} | {{ب| بىشاه دین چه روز جهان خراب را؟ | اى آسمان!دریچه ببند آفتاب را }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
بیت رابط بند هفتم | '''بیت رابط بند هفتم''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| تنها نه زین قضیه،دل بو تراب سوخت | موسى در آتش غم و،یونس در آب سوخت }} | {{ب| تنها نه زین قضیه،دل بو تراب سوخت | موسى در آتش غم و،یونس در آب سوخت }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
مطلع بند هشتم | '''مطلع بند هشتم''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| قتل شهید عشق نه کار خدنگ بود | دنیا براى شاه جهاندار،تنگ بود }} | {{ب| قتل شهید عشق نه کار خدنگ بود | دنیا براى شاه جهاندار،تنگ بود }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
بیت رابط بند هشتم | '''بیت رابط بند هشتم''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| از تیر کین چو کرد تهى شاه دین رکاب | آمد فرا به گوش وى از پرده این خطاب }} | {{ب| از تیر کین چو کرد تهى شاه دین رکاب | آمد فرا به گوش وى از پرده این خطاب }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
مطلع بند نهم | '''مطلع بند نهم''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| کاى شهسوار بادیۀ ابتلاى ما! | بازآ،کز آن توست حریم لقاى ما }} | {{ب| کاى شهسوار بادیۀ ابتلاى ما! | بازآ،کز آن توست حریم لقاى ما }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
بیت رابط بند نهم | '''بیت رابط بند نهم''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| زینب چو دید پیکر آن شه به روى خاک | از دل کشید ناله به صد درد سوزناک }} | {{ب| زینب چو دید پیکر آن شه به روى خاک | از دل کشید ناله به صد درد سوزناک }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
مطلع بند دهم | '''مطلع بند دهم''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| کاى خفته خوش به بستر خون!دیده باز کن | احوال ما ببین و،سپس خواب ناز کن }} | {{ب| کاى خفته خوش به بستر خون!دیده باز کن | احوال ما ببین و،سپس خواب ناز کن }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
بیت رابط بند دهم | '''بیت رابط بند دهم''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| پس چشمهسار دیده،پر از خون ناب کرد | با چرخ کجمدار به زارى خطاب کرد }} | {{ب| پس چشمهسار دیده،پر از خون ناب کرد | با چرخ کجمدار به زارى خطاب کرد }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
مطلع بند یازدهم | '''مطلع بند یازدهم''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| کاى چرخ سفله!داد ازین سرگرانیا | کردى عزیز فاطمه خوار و،ندانیا! }} | {{ب| کاى چرخ سفله!داد ازین سرگرانیا | کردى عزیز فاطمه خوار و،ندانیا! }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
بیت رابط بند یازدهم | '''بیت رابط بند یازدهم''' | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| آتش شو اى درون و بسوزان زبان من | اى خاک بر سر من و این داستان من! }} | {{ب| آتش شو اى درون و بسوزان زبان من | اى خاک بر سر من و این داستان من! }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
==منابع== | |||
* [[دانشنامه شعر عاشورایی انقلاب حسینی در شعر شاعران عرب و عجم|دانشنامهی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج 2، ص: 952-970.]] | |||
* [[کاروان شعر عاشورا|محمد علی مجاهدی، کاروان شعر عاشورا،زمزم هدایت، ج1، ص 396-408.]] | |||
محمد علی مجاهدی، کاروان شعر عاشورا،زمزم هدایت، ج1، ص 396-408. | |||
==پی نوشت== | ==پی نوشت== | ||
[[رده:افراد]] | [[رده:افراد]] | ||
خط ۵۵۳: | خط ۵۸۳: | ||
[[رده:مؤلفین]] | [[رده:مؤلفین]] | ||
[[رده:شاعران]] | [[رده:شاعران]] | ||
<references /> |
ویرایش