عون بن عبدالله بن جعفر طیار
عون بن عبدالله بن جعفر طیار، از اصحاب امام حسین(ع) که در کربلا در روز عاشورا به شهادت رسید.
.jpg) | |
| اطلاعات اصحاب امام حسین (ع) | |
|---|---|
| نام کامل | عون بن عبدالله بن جعفر طیار |
| خویشاوندان سرشناس | پسر عبدالله بن جعفر طیار و مادرش زینب دختر امام علی (ع) |
| نقش های برجسته | از یاران امام حسین (ع) و شهدای کربلا |
زندگینامه
عون بن عبدالله پسر عبدالله بن جعفر طیار و مادرش زینب دختر امام علی (ع) است.[۱] ابو الفرج اصفهانی مادر محمد بن عبدالله را خوصا دختر حفصه ذکر کرده ولی مادر عون را زینب دختر امام علی (ع) دانسته و متذکر شده که عون مقتول در کربلا، عون اکبر بوده است و در ادامه نوشته است جمانه دختر مسیب بن نجبه فزاری مادر عون بن عبدالله بن جعفر یعنی عون اصغر است که در جنگ ”حرّه واقم“ توسط یاران مسلم بن عقبه کشته شد.[۲] هر چند روایت ابو الفرج اصفهانی تصریح دارد به اینکه عون شهید در کربلا فرزند حضرت زینب (س) بوده است و در منابع نیز به عون اکبر به عنوان فرزند حضرت زینب (س) و عبدالله بن جعفر صراحتاً اشاره است، ولی غیر از روایت ابو الفرج اصفهانی قرینه دیگری وجود ندارد که نشان دهد عون شهید در کربلا، فرزند حضرت زینب (س) بوده است. در اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی، ابو علی فضل بن حسن، تحقیق سید محمد مهدی و سید حسن خرسان آمده است که زینب دختر امام علی (ع) با عبدالله بن جعفر ازدواج کرد و برای او سه فرزند به نامهای علی، جعفر و ام‌ّ کلثوم به دنیا آورد. اما ذکری از شهادت فرزندان حضرت زینب (س) در این کتاب نیست.[۳] ابن جوزی نیز سه پسر به نامهای عون اکبر، محمد و عباس را برای حضرت زینب (س) نقل کرده و حتی نوشته است که از پسران عبدالله بن جعفر که مادرشان زینب بود، کسی شهید نشد.[۴]
اکثر منابع ذیل نام کشتگان روز عاشورا به نام عون و محمد و قاتلان آنان فقط اشاره کرده‌اند.[۵] در این میان برخی از منابع نیز علاوه بر نام عون و محمد و قاتلان آنان نام مادرشان را هم ذکر نموده‌اند.[۶] ابن زبیر کوفی و طبری در روایتی یکسان ذیل نام کشته‌شدگان همراه امام حسین (ع) نوشته‌اند: عون بن عبدالله بن جعفر که مادرش جمانه دختر مسیب بن نجبه فزاری نام داشت، توسط عبدالله بن قطنه طایی نبهانی کشته شد. محمد بن عبدالله بن جعفر نیز که مادرش خوصا دختر حفصه بن ثقیف بن ربیعه بکری از قبیله بکر بن وائل نام داشت، به دست عامر بن نهشل تیمی کشته شد.[۷] پس این دو مورخ حضرت زینب (س) را مادر آنان نمی‌دانند. شیخ عباس قمی، شهید در کربلا را عون اکبر فرزند حضرت زینب (س) دانسته است.[۸]
با همه این احوال عون، فرزند زینب دختر امام علی (ع) است که در کربلا به شهادت رسید اما مادر محمد بن عبدالله، حضرت زینب نیست.
عبدالله بن جعفر و خانواده‌اش از مدینه به مکه با کاروان امام حسین (ع) همراه بودند. در سفر به عراق، اگرچه خود بنا به دلایلی از همراهی با امام حسین (ع) خودداری کرد، اما پسرانش عون و محمد را با نامهای به کاروان حسینی ملحق ساخت و طی سفارشی، آنان را به فداکاری و جان‌سپاری سفارش کرد. آنان در منزل ذات العرق به امام حسین (ع) رسیدند و همراه با مادر تا کربلا در رکاب امام حسین (ع) بودند[۹].
نقش در واقعه کربلا
در کربلا حبیب بن مظاهر زمانی که کمی یاران امام حسین (ع) را دید، عرض کرد:« در این منطقه تیره‌ای از بنی اسد زندگی می‌کنند. اگر اجازه می‌دهی با آنان صحبت کنم که برای یاری شما به کربلا بیایند.» امام حسین (ع) موافقت‌کرد. حبیب از امام حسین (ع) خواست که یکی از افراد خاندان همراه او باشد. امام حسین (ع)، عون را با او به سوی قبیله بنی اسد فرستاد.[۱۰]
در شب عاشورا هم‌صدا با دیگر بنی هاشم حمایت و وفاداری خود را نسبت به امام حسین (ع) اعلام داشتند و در روز عاشورا پس از شهادت عبدالله بن مسلم بن عقیل، ابتدا عون و سپس برادرش محمد با اذن امام حسین (ع) به میدان شتافتند.[۱۱] عون بن عبدالله در حالی که این رجز را می‌خواند به نبرد پرداخت:[۱۲]
اِن‌ْ تُنْکرُونی فَاَنَا ابْن‌ُ جَعفَرٍ | ||
یطیرُفیها بِجَناح‌ٍ اَخضَرٍکفی' | ||
شَهیدٍ صِدق‌ٍ فِی الْجِنان‌ِ اَزهَرٍ | ||
بِهذاً شَرَفاً فِی الْمَحْشَرِ |
اگر مرا نمی شناسید من پسر جعفر طیارم، شهید راست‌گویی که در بهشت است. او با بال‌های سبز رنگش در بهشت پرواز می‌کند و این شرف و عظمت و افتخار برای من و جدّمان جعفر در روز محشر بسنده و کافی است.
دشمن از هر سو او را در برگرفتند. سرانجام عون توسط عبدالله بن قطبه نبهانی تمیمی به شهادت رسید.[۱۳] او در هنگام شهادت ۲۰ سال سن داشت.
در زیارت رجبیه و کهیعص، زیارت ناحیه مقدسه به او سلام داده و قاتلش لعن و نفرین شده است:
«السَّلامُ عَلَی عَونِ بنِ عَبدِاللهِ بنِ جَعفَرٍ الطَّیارِ فِی الجِنانِ حَلیفِ الاِیمانِ وَ مُنازِلِ الاَقرانِ النّاصِحِ لِلرَّحمَنِ التّالِی لِلمَثانِی وَ القُرآنِ لَعَنَ اللهُ قاتِلَهُ عَبدَاللهِ بنِ قُطبَةَ النَّبهانِی»
سلام بر عون بن عبدالله بن جعفر طیار، در بهشتی‌های پرنعمت، هم‌پیمان ایمان و متعهد به آن، پیکارگر با هم‌آوران، نصیحت‌کننده برای رحمان و تلاوت کننده سوره حمد و قرآن. خداوند قاتل او عبدالله بن قطبه نبهانی را لعنت کند.
همراهی عبدالله بن جعفر با امام حسین(ع)
عبدالله که خودش در کربلا حضور نداشت، شهادت پسرانش را تسکینی برای خود می‌دانست به گونه‌ای که وقتی غلامش در مقام تسلیت گفت: «این مصیبت از حسین به ما رسیده است. عبدالله خشمگین شد و به او ناسزا گفت و افزود: «در مورد امام حسین (ع) چنین می‌گویی؟ به خدا سوگند دوست می‌داشتم با او بودم و از او جدا نمی‌شدم و در رکاب او کشته می‌شدم. آنچه بر من دشوار است، شهادت حسین بن علی (ع) است. اگر خودم نبودم تا او را یاری کنم، بحمدالله فرزندانم در رکاب او شهید شدند.»[۱۴]
منبع
پی نوشت
- ↑ - مقاتل الطالبیین، اصفهانی، ابوالفرج علی بن حسین، ترجمۀ هاشم رسولی محلاتی، تهران: کتابفروشی صدوق. ، ص۱۱۲،۹۵؛ انصار الحسین (ع)، محمد مهدی شمس الدین، ترجمه سید ناصر هاشم زاده، تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل، ۱۳۸۷ ش.، ص۱۴۹.
- ↑ - مقاتل الطالبیین، اصفهانی، ابوالفرج علی بن حسین، ترجمۀ هاشم رسولی محلاتی، تهران: کتابفروشی صدوق. ، ص۱۲۲،۹۵.
- ↑ - اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی، ابو علی فضل بن حسن، تحقیق سید محمد مهدی و سید حسن خرسان، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه، ۱۳۳۸ ﻫ ق.، ج۲، ص۱۸.
- ↑ -تذکره الخواص فی خصائص الائمه، سبط ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن، مکتبه النینوی الحدیثه.، ص۱۲۳.
- ↑ - ر.ک : الطبقات الکبری، ج۵، ص۱۰۵؛ انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: ۱۹۹۶ – ۲۰۰۰ م.، ج۲، ص۴۹۸؛ الاخبار الطوال، ص۲۵۷؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، مسعودی، علی بن الحسین، چاپ باربیه دومنار و پاوه دوکورتی، پاریس: ۱۸۷۷-۱۸۶۱ م. ، ج۳، ص۶۱؛ التنبیه و الاشراف، مسعودی، علی بن الحسین، تصحیح عبدالله اسماعیل الصاوی، قاهره.، ص۳۰۴؛ ارشاد القلوب، دیلمی، ابوم محمد حسن بن ابی الحسن، تهران: مرکز نشر کتاب، ۱۳۷۵ ﻫ ق.، ج۲، ص۲۴۸،۲۳۹؛ مقتل الحسین طبرانی، طبرانی، ابوالقاسم، کویت: دارالاوراد، ۱۴۱۲ ﻫ ق. ، ص۳۸.
- ↑ - ر.ک : رجال طوسی، شیخ طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، به کوشش محمد صادق آل بحر العلوم، نجف: ۱۳۸۱ ﻫ ق.، ص۷۶.
- ↑ - تسمیه من قتل مع الحسین من اهل بیته و شیعته، اسدی کوفی، فضیل بن زبیر، به کوشش محمدرضا حسینی جلالی، مجله تراثنا، سال اول شمارة ۲، ۲۴، ۱۴۰۵ ﻫ ق.، ص۱۵۱؛ تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: ۱۳۸۲ – ۱۳۸۷ ﻫ ق / ۱۹۶۲ – ۱۹۶۷ م.، ج۵، ص۴۶۸.
- ↑ - منتهی الآمال، قمی، شیخ عباس، تهران: انتشارات فراروی، ۱۳۸۱ ش. ، ص۲۸۵.
- ↑ - انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: ۱۹۹۶ – ۲۰۰۰ م.، ج۲، ص۴۹۸؛ وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، ابن خلکان، شمس الدین احمد بن حمدبن ابی بکر، چاپ احسان عباس، بیروت: ۱۹۶۸-۱۹۷۷ م. ، ج۲، ص۳۹۶.
- ↑ - انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: ۱۹۹۶ – ۲۰۰۰ م.، ج۲، ص۴۸۰؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: ۱۳۹۵ ه ق/ ۱۹۷۵ م.، ج۵، ص۹۰-۹۱؛ مقتل الحسین خوارزمی، خوارزمی، حسین، به کوشش الشیخ محمد السماوی، نجف: مطبعه الزهراء، ۱۳۶۷ ﻫ ق. ، ج۱، ص۳۴۵-۳۴۶.
- ↑ - الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: ۱۳۹۵ ه ق/ ۱۹۷۵ م.، ج۵، ص۱۱۲؛ عوالم العلوم الامام الحسین (ع)، بحرانی، شیخ عبدالله، قم: مؤسسه امام مهدی (عج)، ۱۴۰۷ ه ق.، بحرانی، شیخ عبدالله، قم: مؤسسه امام مهدی (عج)، ۱۴۰۷ ه ق.، ص۲۷۷. قس ابتدا محمد به میدان شتافت و پس از شهادت او برادرش عون جنگید. ر.ک : الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: ۱۳۹۵ ه ق/ ۱۹۷۵ م.، ج۵، ص۱۱۱-۱۱۲.
- ↑ - الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: ۱۳۹۵ ه ق/ ۱۹۷۵ م.، ج۵، ص۱۱۲؛ عوالم العلوم الامام الحسین (ع)، بحرانی، شیخ عبدالله، قم: مؤسسه امام مهدی (عج)، ۱۴۰۷ ه ق.، بحرانی، شیخ عبدالله، قم: مؤسسه امام مهدی (عج)، ۱۴۰۷ ه ق.، ص۲۷۷.
- ↑ - وقعه الطف، ابومخنف لوط بن یحیی، چاپ محمدهادی یوسفی غروی. ، ص246؛ تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: ۱۳۸۲ – ۱۳۸۷ ﻫ ق / ۱۹۶۲– ۱۹۶۷ م.، ج۵، ص۴۴۷؛ ارشاد القلوب، دیلمی، ابوم محمد حسن بن ابی الحسن، تهران: مرکز نشر کتاب، ۱۳۷۵ ﻫ ق.، ج۲، ص۱۱۱؛ مقاتل الطالبیین، اصفهانی، ابوالفرج علی بن حسین، ترجمۀ هاشم رسولی محلاتی، تهران: کتابفروشی صدوق. ، ص۹۵.
- ↑ - تسمیه من قتل مع الحسین من اهل بیته و شیعته، اسدی کوفی، فضیل بن زبیر، به کوشش محمدرضا حسینی جلالی، مجله تراثنا، سال اول شمارة ۲، ۲۴، ۱۴۰۵ ﻫ ق.، ص۱۵۱؛ تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: ۱۳۸۲ – ۱۳۸۷ ﻫ ق / ۱۹۶۲ – ۱۹۶۷ م.، ج۵، ص۴۶۶؛ ارشاد القلوب، دیلمی، ابوم محمد حسن بن ابی الحسن، تهران: مرکز نشر کتاب، ۱۳۷۵ ﻫ ق.، ج۲، ص۲۴۷-۲۴۸.