خاکى شیرازى

خاکی شیرازی درگذشته 1286 ه.ق از شعراى سده سیزدهم هجرى بود.

خاکی شیرازی
نام اصلی	ملا محمد ابراهیم قارى
زمینهٔ کاری	شاعر
مرگ	1286 ه.ق
ملیت	ایرانی
جایگاه خاکسپاری	وادى السلام
تخلص	خاکى
اثرگذاشته بر	شاعران عاشورایی دوره معاصر خود

زندگینامه

نامش محمد ابراهیم قاری و به روایتى متخلص به «خاکى»، مردی با صلاح و تقوی و یکی از دراویش و شعر بود. او از علم قرائت و جفر و غیره اطّلاع داشته است و مراثی بسیاری گفته است. شعر ملا ابراهیم طبع و قدر منظوم کردن داشته و به واسطه قدس و زهد، غیر از مراثى تلاشی برای سرودن در سبک‌های دیگر نداشته است....» خاکی به سال 1286 ه. ق. رحلت کرده و جنازه‌اش را در وادی السّلام نجف اشرف مدفون است. [شاعر دیگرى با همین عنوان (خاکى شیرازى) در شیراز مى‌زیسته که نامش میرزا محمد امین بوده و به سال 1250 ه.ق در تهران درگذشته است. ]

آثار

اشعار پراکنده‌اى که از خاکى شیرازى در دو تذکره حدیقة الشعراء و مرآة الفصاحه آمده در سبک عراقى است و وى از شیوه بیانى این سبک براى به تصویر کشیدن مطالبى که در نظر داشته استفاده کرده است. اشعار

شنیده‌اید حسینى به ظلم گشت شهید		ندیده‌اید که چشم سپهر خون بارید
شنیده‌اید که کردند تیربارانش		ندیده‌اید به یاران و عترتش چه رسید
شنیده‌اید که از خون سر نمود وضو		ندیده‌اید که چون در سجود سر بخشید!

خاکى شیرازى دوازده‌ بندى در مراثى سالار شهیدان داشته ولى مؤلف تذکره مرآة الفصاحه تنها بند سوم آن را نقل کرده است.

چون شهسوار عرصه میدان کربلا شد		غوطه‌ور به لجّه عمان کربلا
بارید آسمان به زمین بس که سیل خون		شد مهر و ماه غرقه طوفان کربلا
شیرخدا به راحت و آلوده گرگ چرخ		دندان به خون یوسف کنعان کربلا

مسجد به دیر و سَبحه به زنّار شد بدل		چون شد فسرده شمع شبستان کربلا
از تندباد حادثه دوران به باد داد		بشکفت هر گلى ز گلستان کربلا
در جوى خون لاله‌عذاران سرو قد		گردیده لاله‌زار بیابان کربلا
غیر از سرشک حسرت و آب دل کباب		آبى که زد بر آتش مهمان کربلا
آل زنا غنوده بر اورنگ زرنگار		و اندر خرابه پرده‌نشینان کربلا
اى زادۀ زیاد، کجا مى‌رود زِ یاد		ظلمى که از تو رفت به سلطان کربلا
تا روز حشر لعنت حق بر یزید باد		«هل من مَزید» نار بر او مزید باد!

***

مظلوم کربلا! سر و جانم فداى تو		نبود به جان تو به سرم جز هواى تو
هر صبح و شام و روز و شب و سال و ماه عمر		چون نى‌نوا کنم ز غم نینواى تو

رباعى

محبوب قلوب عالمین است حسین		زینت ده بزم شور و شین است حسین
امروز اگر نجات فردا طلبى		مى‌دان به یقین همه حسین است حسین
به کربلا ز نجف یا على!تعال تعال		ببین به حال حسین و بر او بنال بنال
مه محرمش از تشنگى چو ماه صیام		بر او قتال حلال و حرام آب زلال!
هزار و نهصد و پنجاه زخم بر بدنش		نه سر عمامه نه تن سر ز ظلم اهل ضلال...
به پیشگاه خسان صف‌زنان نگر ز جفا		سر برهنه و روى گشاده عترت و آل

منابع

• دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌ 2، ص: 910.

• محمد علی مجاهدی، کاروان شعر عاشورا، زمزم هدایت، ج 1، ص 313-315.