ادبیات
ادبیات
واقعه کربلا گونه‌ای خاص از ادبیات را موجب شده که از آن به ادبیات عاشورایی یاد می‌شود. این ادبیات پس از واقعه عاشورا با مرثیه‌سرایی در سوگ شهیدان کربلا و سپس گزارش مکتوب واقعه آغاز شد و در قرن‌های بعدی گسترش یافت. امامان شیعه شاگردان و اصحاب خود را به سرودن شعر در مرثیه امام حسین (ع) تشویق می‌کردند و از آن‌ها می‌خواستند با سرودن اشعاری در رثای امام حسین (ع) مردم را نسبت به شهادت ایشان آگاه کنند. برخی معتقدند یکی از اصلی‌ترین دلایل گسترش و شیوع ادبیات و شعر عاشورایی تشویق دیگران توسط ائمه به سرودن شعر و همچنین بیان روایاتی در فضیلت سردون شعر در رثای امام حسین (ع) است.
مدخل برگزیده
بازگشت ادبی، یکی از سبک‌های ادب فارسی و عنوانی برای یکی از دوره‌های تاریخ ادبیات ایران است که در آن شاعران و نویسندگان از شیوه سرایندگان و نویسندگان پیرو سبک هندی یا اصفهانی روی گرداندند و در کار سرودن و نوشتن به روش شاعران و نویسندگان پیرو سبک عراقی و خراسانی بازگشتند. همزمان با حکومت کریم خان و هنگامی که به کوشش او ایران از آرامش نسبی برخوردار شد، چند تن از شاعران اهل ذوق، به سبب ملال خاطر همگان از شیوه متکلف اصفحانی به شیوه عراقی گراییدند و نقطه عطف چشمگیری در شعر فارسی پدید آوردند. این گروه پرچمداران شیوه بازگشت بودند، اصفهان را مرکز رستاخیز ادبی قرار دادند و نه تنها خود در سرودن شعر از روش استادان شیوه عراقی پیروی کردند، بلکه دیگران را نیز به کاستی‌های شیوه اصفهانی آگاه و به سرودن شعر در شیوه جدید تشویق کردند و سرانجام کوشش پی گیر این گروه در این رهگذر به ثمر رسید. به نظر بهار دوره بازگشت همزمان با جلوس کریمخان زند آغاز می‌شود و مقارن پادشاهی مظفرالدین شاه (1313ق) و ظهور ادبیات مشروطه پایان می‌یابد. زرین کوب با تأیید ضمنی این نظریه چنین اظهار می‌کند که «بازگشت»، بازگشت به ادبیات رسمی و درباری است، یعنی ادبیات مستوفیان، شاهزادگان، حکم و صاحب منصبان دولتی، طبقاتی که در عهد افشاریه و زندیه همچنان وارث سنت‌های ادبی روزگاران گذشته بودند و توانستند راه بازگشت را هموار سازند. ادامه...
نگاره برگزیده
مرضیه محمد زاده از پژوهشگرانی است که بسیاری از آثارش در موضوع امام حسین (ع) نوشته شده است. دکترای وی در رشته فیلولوژی (مردم شناسی) است و عنوان رساله‌اش عاشورا در شعر و فولکلور معاصر مردم ایران است. او هم اکنون مدرس تاریخ اسلام در دانشگاه مذاهب اسلامی است و با دانشنامه جهان اسلام و دائره المعارف تشیع نیز به عنوان مؤلف همکاری دارد.
ادامه...
زندگینامه برگزیده
محتشم کاشانی از شاعران فارسی زبان است که ترکیب بند او یکی از مشهور ترین مراثی برای شهیدان کربلا است. وی فرزند خواجه میر احمد کاشانی متخلّص به محتشم، شاعر اوایل عهد صفوی و از معاصرین شاه طهماسب صفوی است. در حدود سال 905 ه.ق در کاشان متولّد شد، نزدیک به 91 سال زیست و به سال 996 هجری در زادگاه خود، رخت به سرای باقی برد. به گفته اسکندر بیک منشی، زمانی که محتشم قصیده‌ای در مدح پری خان خانم (دختر شاه طهماسب) سرود و خبر آن به شاه طهماسب رسید، وی را به سرودن اشعاری در مدایح و مراثی اهل بیت عصمت تشویق کرد. پس از این تشویق، محتشم، ابتدا در استقبال از هفت بند ملا حسن کاشی ترکیب‌بندی در مدح حضرت علی (ع) سرود و سپس در مصیبت حسین (ع) مرثیه‌ای سرایید. ادامه...
کتاب برگزیده
جرس فریاد می‌‌دارد یکی از بهترین و کامل‌ترین گزیده‌های غزل عاشورایی است که برای تهیۀ آن بیش از هزار جلد کتاب شعر، دیوان و تذکره از شاعران کهن و معاصر دیده و بررسی شده است. گردآورنده کتاب را در چهل فصل (منزل) تنظیم کرده است که هر فصل به موضوعی خاص از وقایع عاشورا اشاره دارد.
ادامه...