پیاده روی اربعین: تفاوت میان نسخه‌ها
T.ramezani (بحث | مشارکتها) جز (←پیشینه) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{ جعبه اطلاعات آئین ها | {{جعبه اطلاعات آئین ها | ||
| عنوان = پیاده‌روی اربعین | | عنوان = پیاده‌روی اربعین | ||
| عرض = | | عرض = | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
| پانویس جعبه = | | پانویس جعبه = | ||
}} | }} | ||
''' | '''پباده‌روی اربعین'''، بزرگترین اجتماع سالانه شیعیان جهان و آیینی زیارتی شامل پیاده‌روی طولانی مدت افراد و گروه‌ها در مسیرهای منتهی به شهر [[کربلا]] و ه قصد [[زیارت]] [[امام حسین (ع)]] است. [[اربعین]] از روزهای مهم زیارتی [[حسین بن على (ع)|امام حسین (ع)]] و در تقویم شیعی مهمترین مناسبت مذهبی مرتبط با آن حضرت بعد از [[عاشورا]] است. در عراق این روز به سبب باوری قدیمی، روز بازگشت [[سر امام حسین (ع)]] و دفن آن در [[کربلا]] در سال 61ق دانسته می‌شود و در میان شیعیان به روز "مَرَدَّ الرّأس" (بازگشت سر) معروف است. | ||
===پیاده روی اربعین در احادیث شیعی=== | |||
در منابع حدیثی شیعه، بر زیارت امام حسین (ع) در روز [[اربعين|اربعین]] تاکید بسیار شده و آن از جمله نشانه‌های مومن شمرده می‌شود. در این منابع، همچنین برای کسی که به صورت پیاده به زیارت امام حسین (ع) رود، برای هر قدم وی ثواب‌های بسیاری ذکر شده است. همچنین به زائران توصیه شده بعد از رسیدن به رودخانه فرات و غسل در آن، کفش‌های خود را درآوردند و با پای برهنه به زیارت امام حسین (ع) بروند تا به ثواب بیشتری برسند. | |||
به استناد همین دسته از روایات، زائران بسیاری از روزهای قبل از اربعین با پای پیاده به سمت [[کربلا]] به راه می‌افتند و می‌کوشند تا در روز اربعین در کربلا حضور داشته باشند، گرچه از قبل یا بعد از آن روز به کربلا می‌رسند. در دیگر روزهای زیرتی و مناسبت‌های مهم مانند نیمه شعبان یا روز عرفه نیز پیاده‌روی به سوی کربلا (البته در ابعاد محدودتر از اربعین) صورت می‌گیرد. | |||
==چگونگی پیاده‌روی اربعین== | |||
پیاده‌روی اربعین هم به صورت فردی و هم گروهی (در قالب گروه‌های دوستی، هیئت‌های مذهبی و جمع‌های خانوادگی) انجام می‌شود و طی آن افراد، بسته به شرایط از جمله توانایی جسمی خود، همه یا بخشی از مسیر محل زندگی خود تا کربلا را پیاده می‌پیمایند. این پیاده‌روی چند روز طول می‌کشد و مدت آن، بسته به مسافت شهر مبدا حرکت تا کربلا متفاوت است. در برخی موارد (به عنوان مثال برای زائرانی که از بصره به راه می‌افتند.)، این پیاده‌روی بیش از ده روز به طول می‌انجامد. | |||
===مسیرهای پیاده‌روی=== | |||
[[پرونده:مسیر اربعین.png|بندانگشتی|مسیرهای پیاده‌روی اربعین در [[عراق]]]]در همه مسیرهای منتهی به کربلا (از جمله بغداد و نجف) در روزهای پیش از اربعین پیاده‌روی در بین این مسیرها، محور نجف به کربلا معمولا پرترددتر است و مسیر اصلی و مهم‌تر محسن بین نجف و کربلا هم دو مسیر برای پیاده‌روی وجود دارد؛ یکی مسیر کوتاه تر و تقریبا ۸۰ کیلومتری که از بیابان می‌گذرد و در حاشیه رودخانه فرات قرار گرفته است. معمولا اکثر زائرانی که این محور را انتخاب می‌کنند، از مسیر نخست حرکت می‌کنند. در این مسیر، از آغاز جاده نجف تا حریم حرم امام حسین (ع) تیرک‌هایی در فواصل ۵۰ متری از هم نصب شده که از 1 تا 1460 شماره‌گذاری شده‌اند. | |||
===موکب‌های مسیر=== | |||
در طول همه مسیرهای پیاده‌روی، [[موکب]]<nowiki/>هایی به تعداد بسیار زیاد توسط اجتماعات مذهبی، عشایر بومی منطقه و ساکنان روستاهای حوالی هر مسیر برقرار است که به زائران به صورت رایگان خدمات ارائه می‌کنند. مدیریت موکب‌ها به شکل کاملا مردمی و مستقل از دولت انجام می‌شود. موکب‌ها را به دو دسته «موقتی» (که معمولا در خیمه‌های پارچه ای برپا می‌شوند) و «دائم» (که ساختمان‌های کوچک و بزرگ دارند)، می‌توان تقسیم کرد. خدماتی که در موکب‌ها به زائران ارائه می‌شود طیف گسترده‌ای را دربر می‌گیرد؛ مانند دراختیار قراردادن محلی برای اسکان موقت و استراحت ، تهیه و توزیع انواع اغذيه و خوراکی، ارائه خدمات بهداشتی و درمانی و خدمات متفرقه نظیر واکس زدن کفش‌ها، ماساژ بدن و پاها، تعمیر وسایل و موارد دیگر. | |||
اعتقاد به فضیلت بسیار زیارت [[حسین بن علی (ع)|امام حسین (ع)]] به خصوص در اربعین و جایگاه زائران آن حضرت، سبب شده است که بین صاحبان موکب‌های مختلف و ارائه دهندگان خدمات، برسر ارائه خدمات بیشتر و بهتر و جلب نظر زائران رقابت درگیرد. در طول مسیرهای راهپیمایی، تعداد بیشماری از نمادها و تبلیغات گروه‌های مختلف شیعی به چشم می‌خورد. ازجمله پرشمارترین این نمادها می‌توان بیرق‌ها و پرچم‌های گوناگون، شمایل و تصاویر منسوب به امامان شیعه و دیگر شخصیت‌های دینی (بیش از همه شمایل امام حسین (ع) و [[اباالفضل (ع)|حضرت ابالفضل (ع)]]) و تصاویر مراجع و رهبران سیاسی - مذهبی شیعه (به ویژه سید محمد صدر، سید مقتدی صدر، سید علی سیستانی، سیدعلی خامنه‌ای، سید محمدحسین حکیم و سیدصادق شیرازی) را نام برد. در بین راهپیمایان از هر جنس، سن، نژاد، وحتی دین و مذهب و نیز از کشورهای مختلف و با گرایش‌های گوناگون فکری، فرهنگی، مذهبی و سیاسی حضور دارند. حتی برخی افراد دارای معلولیت جسمی نیز با ویلچرو عصا در این آیین شرکت می‌کنند. گرچه این آیین ماهیتی شیعی دارد، اما هرساله شماری از اهل سنت و اقلیت‌های غیرمسلمان عراقی نیز در آن شرکت دارند. از دیگر ویژگی‌های برجسته این آیین امنیت حضور در آن برای زنان و کودکان است. | |||
===شعارهای پیاده‌روی اربعین=== | |||
حین پیاده‌روی، برخی شعارهای حماسی مذهبی (نظیر «لبیک یا حسین») سر می‌دهند و برخی نیز اذکار در متون دینی را زمزمه می‌کنند. همچنین در فواصلی از مسیر به ویژه در نزدیکی کربلا، زائران به عزاداری و روضه خوانی می‌پردازند و سینه یا زنجیر می‌زنند یا هوسه خوانی می‌کنند. | |||
به طور سنتی، زائران عراقی پس از رسیدن به کربلا، معمولا پیاده‌روی را به سمت حرم امام حسین ادامه می‌دهند و بعد از زیارتی کوتاه و قرائت زیارت مخصوص روز اربعین، به شهرها و روستاهای محل زندگی خود باز می‌گردند. اما دیگر زائران، از جمله زائران ایرانی معمولا برای چند روز در کربلا اقامت می‌کنند. تعیین تعداد شرکت کنندگان در پیاده‌روی اربعین دشوار است. | |||
===تعداد زائران پیاده‌روی اربعین=== | |||
ارقام متفاوتی هرسال توسط مراجع رسمی و غیررسمی اعلام می‌شود که به نظر هیچکدام قطعی نمی تواند باشد. از قدیمی ترین این آمارها می‌توان به گزارش روزنامه الأخبار (چاپ بغداد) در ۲۳ صفر۱۳۶۵ق (۲۶ بهمن ۱۳۲۴ش) اشاره کرد که جمعیت شرکت کننده در پیاده‌روی آن سال را بالغ بر یک میلیون و ۵۴۶ هزار نفر ذکر کرده است. از جدیدترین آمارها هم می‌توان به گزارش وزیر حمل ونقل عراق اشاره کرد که تعداد زائران در [[اربعین]] سال ۱۴۳۷ق/۱۳۹۴ را بیش از ۲۶ میلیون نفر اعلام کرده است. در هر حال می‌توان گفت تعداد مشارکت کنندگان در این آیین سالانه، روندی رو به تصاعد داشته است. | |||
==پیشینه== | ==پیشینه== | ||
به | تعیین زمان دقیق آغاز پیاده‌روی اربعین به سبب کمبود منابع دشوار است. در برخی منابع، از گونه‌ای پیاده‌روی زیارتی در زمان حیات امامان شیعه سخن گفته اند. اما طبق قول مشهورتر سابقه این آیین حدودا به میانه قرن ۱۳ برمی‌گردد و مرتضی انصاری (۱۲۱۴-۱۲۸۱ ق) - از علمای بزرگ شیعه معاصر قاجار از مبدعان اصلی آن بوده است.پس از وی برای مدتی این آیین کم رونق شد تا اینکه مجددا در اوایل قرن ۱۴ به کوشش برخی از علمای شیعه از جمله محدث نوری احیا شد و از آن پس تا امروز، با افت و خیزهایی استمرار یافته است. | ||
[[پرونده:اربعین سال هفتاد.jpg|بندانگشتی|تصویری از راهپیمایی اربعین در سال 1970م<ref>منبع تصویر: [http://www.shia-online.ir/article.asp?id=37551&cat=7 سایت شیعه آنلاین]</ref>]] | [[پرونده:اربعین سال هفتاد.jpg|بندانگشتی|تصویری از راهپیمایی اربعین در سال 1970م<ref>منبع تصویر: [http://www.shia-online.ir/article.asp?id=37551&cat=7 سایت شیعه آنلاین]</ref>]] | ||
از عوامل مؤثر بر حیات این آیین، موضع قدرت‌های سیاسی عمدتا سنی حاکم بر عراق بوده است؛ در مقاطعی که حکومت عراق با برگزاری این آیین مخالفت کرده، از تعداد شرکت کنندگان در آن کاسته شده و برعکس، در مقاطعی که شیعیان به آزادی‌های سیاسی دست یافته اند، این آیین رونق بیشتری یافته است. در اواخر قرن ۱۴ و با استیلای حزب بعث در عراق این آیین به افول گرایید. حزب بعث که این راهپیمایی را نمودی از قدرت سیاسی شیعیان می‌دانست، ابتدا کوشید با کمک تبلیغات گسترده از آن بهره برداری سیاسی کند؛ اما با ناکامی مواجه شد و در پی مقابله با این آیین برآمد. اصرار شیعیان عراق به برگزاری پیاده‌روی و ممانعت رژیم، در سال‌های متعدد منجر به اعمال خشونت علیه زائران شد. گزارش‌هایی از تیراندازی زمینی و هوایی نیروهای نظام سال‌های ۱۹۷۰م، ۱۹۷۵م و ۱۹۷۶م (۱۳۵۳، ۱۳۵۸ و ۱۳۵۹) در دست است. این حملات ۱۹۷۷م/۱۳۶۰ به اوج خود رسید. در آن سال، نیروهای بعثی در نزدیکی کربلا به روی زائران پیاده آتش گشودند. | |||
در اواخر قرن | |||
پس از آن برای مدتی پیاده‌روی اربعین ممنوع اعلام شد؛ گرچه با این وجود، برخی شیعیان به این ممنوعیت اعتنایی نمی کردند و مخفیانه خود را به کربلا می‌رساندند. در همان مقطع، سیدمحمدها صدر (۱۳۲۲-۱۳۷۷ق) نیز با صدور فتوایی پیاده‌روی به کربلا را واجب اعلام کرد. با سقوط حزب بعث و از سال ۲۰۰۳ م /۱۳۸۱ پیاده‌روی احیا شده و در ابعادی وسیع تر از گذشته ادامه یافت. در سال‌های اخیر، تحولات سیاسی و فکری در عراق، آزادی مذهبی شیعیان، رفع محدودیت برای حضور شیعیان دیگر کشورها (به خصوص ایران)، افزایش امکانات فناورانه از جمله بهبود سیستم‌های حمل ونقل و پویش‌های مردمی با استفاده از رسانه‌های جدید، در کنار اقدامات گستردهی دولت‌های ایران و عراق درجهت تسهیل سفر زائران و فراهم کردن شرایط مناسب برای برگزاری این آیین، به توسعه سریع آن منجر شده است. با این وجود، پیاده‌روی هنوز آیین پرمخاطره ای است و گروه‌های تروریستی معارض با شیعیان به خصوص گروه‌های تکفیری سلفي - وهابی که اساسا زیارت را مصداق شرک و پیاده‌روی را هم بدعت و شرک آمیز می‌دانند، برای اخلال در برگزاری این آیین از طریق ناامن سازی مسیر وکشتار زائران به روش‌های مختلف (انجام عملیات انتحاری، شلیک موشک از راه دور، ایجاد مسمومیت غذایی در بین زائران و ...) تلاش‌های زیادی کرده اند. گرچه عمده این تلاش‌ها ناکام مانده است. | |||
==گالری تصاویر پیاده‌روی اربعین== | ==گالری تصاویر پیاده‌روی اربعین== | ||
| خط ۹۷: | خط ۶۰: | ||
راه پیمایی اربعین 4.jpg|رود فرات در مسیر زائران اربعین حسینی | راه پیمایی اربعین 4.jpg|رود فرات در مسیر زائران اربعین حسینی | ||
</gallery> | </gallery> | ||
==جستارهای وابسته== | |||
* | *[[اربعین]] | ||
*[[اربعین خونین]] | |||
==پیوند به بیرون== | |||
* | *منبع مدخل: ''[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=4167120&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author فرهنگ سوگ شیعی، محسن حسام مظاهری، نشر خیمه، ص99-103]'' | ||
==منابع== | |||
* | *«پیاده روی اربعین حسینی در کلام بزرگان» اباذری، عبدالرحیم(1395)..فرهنگ زیارت: ویژه نامه‌ی اربعین. س35. ش 19 و 20 (تابستان و پاییز 1393). | ||
* | *«مدنیت و معنویت در اربعین». بابایی، حبیب الله (1394). مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین. به کوشش مسعود معینی پور. تهران: سوره مهر. | ||
* | *پیاده آمده ام. باقری، سید احسان (1393). تهران: سوره مهر. | ||
* | *«نقش اربعین در احیا و گسترش نهضت امام حسین (ع)». حسینی جلالی، سید محمد رضا (1393). ترجمه‌ی محمد مهدی رضایی. فرهنگ زیارت: ویژه نامه اربعین. س5. ش 19 و 20 (تابستان و پاییز 1393). | ||
* | *«آداب و رسوم عزاداری اربعین در عراق امروز». حطاب، فرج (1393). ترجمه ی محمد مهدی رضایی. فرهنگ زیارت: ویژه نامه ی اربعین. س5.ش 19 و 20 (تابستان و پاییز 1393). | ||
* | *تراژدی کربلا. مطالعه ی جامعه شناختی گفتمان شیعه. حیدری، ابراهیم (1381)/ ترجمه ی علی معموری و محمد جواد معموری. قم:دارالکتاب الاسلامی. | ||
*. | *«اربعین های خونین: نگاهی به برخی از حملات خونین به مراسم حسینی در دوره ی معاصر». زارع زورمیزی، محمد رضا (1393). فرهنگ زیارت: ویژه نامه اربعین. س5. ش19و20 (تابستان و پاییز 1393). | ||
* . | *«فقه پیاده روی». ساعدی، حبیب الله عبد الواحد (1393). فرهنگ زیارات:ویژه نامه اربعین. س5. ش 19 و 20 (تابستان و پاییز 1393). | ||
* . | *«همایش جهانی اربعین». سند، محمد (1393). ترجمه ی محمد علی خوشنویس. فرهنگ زیارت:ویژه نامه ی اربعین. س5. ش 19 و 20 (تابستان و پاییز 1393). | ||
* . | *«فضیلت پیاده روی برای زیارت معصومین (ع)». علوی، سید عادل (1393). ترجمه‌ی حسین شهرستانی. فرهنگ زیارت: ویژه نامه ی اربعین. س5. ش 19 و 20 (تابستان و پاییز 1393). | ||
* . | *زندگانی حضرت ابی عبدالله الحسین سید الشهدا (ع). عماد زاده، عمادالدین حسین (1347). تهران: شرکت سهامی طبع کتاب. | ||
* . | *«مراسم آیینی اربعین حسینی 1434: تلاش برای بازخوانی». مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین. غلامی، علی (1394). به کوشش مسعود معینی پور. تهران: سوره مهر. | ||
* . | *«فهم عراق از دریچه ی تجربه ی زیسته ی عراقی ها: تلاش به منظور ارائه ی یک الگوی نظری». مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین. کرمی، محمد تقی بذر افشان، محمد مهدی (1394). به کوشش مسعود معینی پور. تهران: سوره مهر. | ||
* . | *تاریخ کربلا و حائر حسینی. کلیددار، عبد الجواد (1389). تهران. مشعر. | ||
* . | *فرهنگ عاشورا. محدثی، جواد(1381). قم:معروف. | ||
* .( | *«ظرفیت های تمدنی کنگره اربعین حسینی». مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین. معینی پور، مسعود (1394). به کوشش مسعود معینی پور. تهران:سوره مهر. | ||
* . | *«انتفاضه اربعین 1397 ق». موسوی، رعد (1392). ترجمه ی جواد محدثی. فرهنگ زیارت. ش 19 و 20 (دی 1392). | ||
* | *Alshamar, Marsin, (2013). Shrines of diddidence: shi'a clerics and political mobilization in baathist iraq. Honors thesis collection | ||
* | *.Bremer, l. Paul (2006) my yera in iraq: the struggle to build a future of hope. New york: threshold edditions: cordesman, anthony h | ||
*.Davies ,Emma r.(2008) .iraq's insurgency and the road to civil conflict. Volume 2, london: greenwood publishing group | |||
*.Dearden Lizzie (2014). "one of the world's biggest and most dangerous pilgrimages is underway". Independent. Tuesday 25. November 2014 | |||
*.Encyclopaedia. Edited by michael r. T. Dumper and bruce e. Stanly. Santa barbara/oxford:abc-clio, inc | |||
*.Fernea, Elizabeth (2005). "remembering ta'zieh in iraq'. The drama reviw. Vol. 49, no.. 4, special lssue on ta'zieh, winter 2005 | |||
*.Geroge, Susannah (2015) . "millions of shiites gather in iraq's karbala for arbaeen". The world post. December 2, 2015 | |||
*.Killblance, Richard e. (2009). "good friday ambush". Tip of the spear:u.s. Government printing office | |||
*.Pierre, Jean-Mare et al (2007). "the shi'a remembrance of muharram: an explantation of he days of ashura and arba'en". Military review. March-april 2007 | |||
*.(rathmell, andrew, olga oliker, terrenence k. Kelly, david brannan and keith crane (2005 | |||
*.Rosen, Nir (2010). Aftermath: following the bloodshed of america's wars in the mus-lim world. New york: nation book | |||
*.Sky, Emma (2015). The unravaelling: high hope and missed opportunities in iraq. Uk:publicaffairs | |||
*Szanto, edith" .(2014) the end of mourning :pious bodies ,affective economies, and sa-cred space in contemporary iraqi arbaeen practies. "world congress for middle east studies. 18 aug 2014 | |||
==پی نوشت== | ==پی نوشت== | ||
[[رده:آئین‌ها و مراسم]] | [[رده:آئین‌ها و مراسم]] | ||
<references /> | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۴ آوریل ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۳۸
| پیاده‌روی اربعین | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات آئین | |
| زمان‌برگزاری: | ماه صفر تا روز اربعین |
| مکان برگزاری: | از سرتاسر عراق در مسیرهای منتهی به کربلا؛ مهمترین مسیر از نجف به کربلا است. |
| گستره جغرافیایی: | عراق و کشورهای همسایه |
| ادعیه: | زیارت اربعین |
پباده‌روی اربعین، بزرگترین اجتماع سالانه شیعیان جهان و آیینی زیارتی شامل پیاده‌روی طولانی مدت افراد و گروه‌ها در مسیرهای منتهی به شهر کربلا و ه قصد زیارت امام حسین (ع) است. اربعین از روزهای مهم زیارتی امام حسین (ع) و در تقویم شیعی مهمترین مناسبت مذهبی مرتبط با آن حضرت بعد از عاشورا است. در عراق این روز به سبب باوری قدیمی، روز بازگشت سر امام حسین (ع) و دفن آن در کربلا در سال 61ق دانسته می‌شود و در میان شیعیان به روز "مَرَدَّ الرّأس" (بازگشت سر) معروف است.
پیاده روی اربعین در احادیث شیعی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در منابع حدیثی شیعه، بر زیارت امام حسین (ع) در روز اربعین تاکید بسیار شده و آن از جمله نشانه‌های مومن شمرده می‌شود. در این منابع، همچنین برای کسی که به صورت پیاده به زیارت امام حسین (ع) رود، برای هر قدم وی ثواب‌های بسیاری ذکر شده است. همچنین به زائران توصیه شده بعد از رسیدن به رودخانه فرات و غسل در آن، کفش‌های خود را درآوردند و با پای برهنه به زیارت امام حسین (ع) بروند تا به ثواب بیشتری برسند.
به استناد همین دسته از روایات، زائران بسیاری از روزهای قبل از اربعین با پای پیاده به سمت کربلا به راه می‌افتند و می‌کوشند تا در روز اربعین در کربلا حضور داشته باشند، گرچه از قبل یا بعد از آن روز به کربلا می‌رسند. در دیگر روزهای زیرتی و مناسبت‌های مهم مانند نیمه شعبان یا روز عرفه نیز پیاده‌روی به سوی کربلا (البته در ابعاد محدودتر از اربعین) صورت می‌گیرد.
چگونگی پیاده‌روی اربعین[ویرایش | ویرایش مبدأ]
پیاده‌روی اربعین هم به صورت فردی و هم گروهی (در قالب گروه‌های دوستی، هیئت‌های مذهبی و جمع‌های خانوادگی) انجام می‌شود و طی آن افراد، بسته به شرایط از جمله توانایی جسمی خود، همه یا بخشی از مسیر محل زندگی خود تا کربلا را پیاده می‌پیمایند. این پیاده‌روی چند روز طول می‌کشد و مدت آن، بسته به مسافت شهر مبدا حرکت تا کربلا متفاوت است. در برخی موارد (به عنوان مثال برای زائرانی که از بصره به راه می‌افتند.)، این پیاده‌روی بیش از ده روز به طول می‌انجامد.
مسیرهای پیاده‌روی[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در همه مسیرهای منتهی به کربلا (از جمله بغداد و نجف) در روزهای پیش از اربعین پیاده‌روی در بین این مسیرها، محور نجف به کربلا معمولا پرترددتر است و مسیر اصلی و مهم‌تر محسن بین نجف و کربلا هم دو مسیر برای پیاده‌روی وجود دارد؛ یکی مسیر کوتاه تر و تقریبا ۸۰ کیلومتری که از بیابان می‌گذرد و در حاشیه رودخانه فرات قرار گرفته است. معمولا اکثر زائرانی که این محور را انتخاب می‌کنند، از مسیر نخست حرکت می‌کنند. در این مسیر، از آغاز جاده نجف تا حریم حرم امام حسین (ع) تیرک‌هایی در فواصل ۵۰ متری از هم نصب شده که از 1 تا 1460 شماره‌گذاری شده‌اند.
موکب‌های مسیر[ویرایش | ویرایش مبدأ]
در طول همه مسیرهای پیاده‌روی، موکب‌هایی به تعداد بسیار زیاد توسط اجتماعات مذهبی، عشایر بومی منطقه و ساکنان روستاهای حوالی هر مسیر برقرار است که به زائران به صورت رایگان خدمات ارائه می‌کنند. مدیریت موکب‌ها به شکل کاملا مردمی و مستقل از دولت انجام می‌شود. موکب‌ها را به دو دسته «موقتی» (که معمولا در خیمه‌های پارچه ای برپا می‌شوند) و «دائم» (که ساختمان‌های کوچک و بزرگ دارند)، می‌توان تقسیم کرد. خدماتی که در موکب‌ها به زائران ارائه می‌شود طیف گسترده‌ای را دربر می‌گیرد؛ مانند دراختیار قراردادن محلی برای اسکان موقت و استراحت ، تهیه و توزیع انواع اغذيه و خوراکی، ارائه خدمات بهداشتی و درمانی و خدمات متفرقه نظیر واکس زدن کفش‌ها، ماساژ بدن و پاها، تعمیر وسایل و موارد دیگر.
اعتقاد به فضیلت بسیار زیارت امام حسین (ع) به خصوص در اربعین و جایگاه زائران آن حضرت، سبب شده است که بین صاحبان موکب‌های مختلف و ارائه دهندگان خدمات، برسر ارائه خدمات بیشتر و بهتر و جلب نظر زائران رقابت درگیرد. در طول مسیرهای راهپیمایی، تعداد بیشماری از نمادها و تبلیغات گروه‌های مختلف شیعی به چشم می‌خورد. ازجمله پرشمارترین این نمادها می‌توان بیرق‌ها و پرچم‌های گوناگون، شمایل و تصاویر منسوب به امامان شیعه و دیگر شخصیت‌های دینی (بیش از همه شمایل امام حسین (ع) و حضرت ابالفضل (ع)) و تصاویر مراجع و رهبران سیاسی - مذهبی شیعه (به ویژه سید محمد صدر، سید مقتدی صدر، سید علی سیستانی، سیدعلی خامنه‌ای، سید محمدحسین حکیم و سیدصادق شیرازی) را نام برد. در بین راهپیمایان از هر جنس، سن، نژاد، وحتی دین و مذهب و نیز از کشورهای مختلف و با گرایش‌های گوناگون فکری، فرهنگی، مذهبی و سیاسی حضور دارند. حتی برخی افراد دارای معلولیت جسمی نیز با ویلچرو عصا در این آیین شرکت می‌کنند. گرچه این آیین ماهیتی شیعی دارد، اما هرساله شماری از اهل سنت و اقلیت‌های غیرمسلمان عراقی نیز در آن شرکت دارند. از دیگر ویژگی‌های برجسته این آیین امنیت حضور در آن برای زنان و کودکان است.
شعارهای پیاده‌روی اربعین[ویرایش | ویرایش مبدأ]
حین پیاده‌روی، برخی شعارهای حماسی مذهبی (نظیر «لبیک یا حسین») سر می‌دهند و برخی نیز اذکار در متون دینی را زمزمه می‌کنند. همچنین در فواصلی از مسیر به ویژه در نزدیکی کربلا، زائران به عزاداری و روضه خوانی می‌پردازند و سینه یا زنجیر می‌زنند یا هوسه خوانی می‌کنند.
به طور سنتی، زائران عراقی پس از رسیدن به کربلا، معمولا پیاده‌روی را به سمت حرم امام حسین ادامه می‌دهند و بعد از زیارتی کوتاه و قرائت زیارت مخصوص روز اربعین، به شهرها و روستاهای محل زندگی خود باز می‌گردند. اما دیگر زائران، از جمله زائران ایرانی معمولا برای چند روز در کربلا اقامت می‌کنند. تعیین تعداد شرکت کنندگان در پیاده‌روی اربعین دشوار است.
تعداد زائران پیاده‌روی اربعین[ویرایش | ویرایش مبدأ]
ارقام متفاوتی هرسال توسط مراجع رسمی و غیررسمی اعلام می‌شود که به نظر هیچکدام قطعی نمی تواند باشد. از قدیمی ترین این آمارها می‌توان به گزارش روزنامه الأخبار (چاپ بغداد) در ۲۳ صفر۱۳۶۵ق (۲۶ بهمن ۱۳۲۴ش) اشاره کرد که جمعیت شرکت کننده در پیاده‌روی آن سال را بالغ بر یک میلیون و ۵۴۶ هزار نفر ذکر کرده است. از جدیدترین آمارها هم می‌توان به گزارش وزیر حمل ونقل عراق اشاره کرد که تعداد زائران در اربعین سال ۱۴۳۷ق/۱۳۹۴ را بیش از ۲۶ میلیون نفر اعلام کرده است. در هر حال می‌توان گفت تعداد مشارکت کنندگان در این آیین سالانه، روندی رو به تصاعد داشته است.
پیشینه[ویرایش | ویرایش مبدأ]
تعیین زمان دقیق آغاز پیاده‌روی اربعین به سبب کمبود منابع دشوار است. در برخی منابع، از گونه‌ای پیاده‌روی زیارتی در زمان حیات امامان شیعه سخن گفته اند. اما طبق قول مشهورتر سابقه این آیین حدودا به میانه قرن ۱۳ برمی‌گردد و مرتضی انصاری (۱۲۱۴-۱۲۸۱ ق) - از علمای بزرگ شیعه معاصر قاجار از مبدعان اصلی آن بوده است.پس از وی برای مدتی این آیین کم رونق شد تا اینکه مجددا در اوایل قرن ۱۴ به کوشش برخی از علمای شیعه از جمله محدث نوری احیا شد و از آن پس تا امروز، با افت و خیزهایی استمرار یافته است.
از عوامل مؤثر بر حیات این آیین، موضع قدرت‌های سیاسی عمدتا سنی حاکم بر عراق بوده است؛ در مقاطعی که حکومت عراق با برگزاری این آیین مخالفت کرده، از تعداد شرکت کنندگان در آن کاسته شده و برعکس، در مقاطعی که شیعیان به آزادی‌های سیاسی دست یافته اند، این آیین رونق بیشتری یافته است. در اواخر قرن ۱۴ و با استیلای حزب بعث در عراق این آیین به افول گرایید. حزب بعث که این راهپیمایی را نمودی از قدرت سیاسی شیعیان می‌دانست، ابتدا کوشید با کمک تبلیغات گسترده از آن بهره برداری سیاسی کند؛ اما با ناکامی مواجه شد و در پی مقابله با این آیین برآمد. اصرار شیعیان عراق به برگزاری پیاده‌روی و ممانعت رژیم، در سال‌های متعدد منجر به اعمال خشونت علیه زائران شد. گزارش‌هایی از تیراندازی زمینی و هوایی نیروهای نظام سال‌های ۱۹۷۰م، ۱۹۷۵م و ۱۹۷۶م (۱۳۵۳، ۱۳۵۸ و ۱۳۵۹) در دست است. این حملات ۱۹۷۷م/۱۳۶۰ به اوج خود رسید. در آن سال، نیروهای بعثی در نزدیکی کربلا به روی زائران پیاده آتش گشودند.
پس از آن برای مدتی پیاده‌روی اربعین ممنوع اعلام شد؛ گرچه با این وجود، برخی شیعیان به این ممنوعیت اعتنایی نمی کردند و مخفیانه خود را به کربلا می‌رساندند. در همان مقطع، سیدمحمدها صدر (۱۳۲۲-۱۳۷۷ق) نیز با صدور فتوایی پیاده‌روی به کربلا را واجب اعلام کرد. با سقوط حزب بعث و از سال ۲۰۰۳ م /۱۳۸۱ پیاده‌روی احیا شده و در ابعادی وسیع تر از گذشته ادامه یافت. در سال‌های اخیر، تحولات سیاسی و فکری در عراق، آزادی مذهبی شیعیان، رفع محدودیت برای حضور شیعیان دیگر کشورها (به خصوص ایران)، افزایش امکانات فناورانه از جمله بهبود سیستم‌های حمل ونقل و پویش‌های مردمی با استفاده از رسانه‌های جدید، در کنار اقدامات گستردهی دولت‌های ایران و عراق درجهت تسهیل سفر زائران و فراهم کردن شرایط مناسب برای برگزاری این آیین، به توسعه سریع آن منجر شده است. با این وجود، پیاده‌روی هنوز آیین پرمخاطره ای است و گروه‌های تروریستی معارض با شیعیان به خصوص گروه‌های تکفیری سلفي - وهابی که اساسا زیارت را مصداق شرک و پیاده‌روی را هم بدعت و شرک آمیز می‌دانند، برای اخلال در برگزاری این آیین از طریق ناامن سازی مسیر وکشتار زائران به روش‌های مختلف (انجام عملیات انتحاری، شلیک موشک از راه دور، ایجاد مسمومیت غذایی در بین زائران و ...) تلاش‌های زیادی کرده اند. گرچه عمده این تلاش‌ها ناکام مانده است.
گالری تصاویر پیاده‌روی اربعین[ویرایش | ویرایش مبدأ]
شیعیان پر شور در راهپیمایی اربعین به سمت کربلا
استفاده مردم محلی اطراف کربلا از مسیر عشایری برای پیمودن مسیر زیارت اربعین
حضور بانوان حسینی در مسیر راهپیمایی اربعین
رود فرات در مسیر زائران اربعین حسینی
جستارهای وابسته[ویرایش | ویرایش مبدأ]
پیوند به بیرون[ویرایش | ویرایش مبدأ]
منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- «پیاده روی اربعین حسینی در کلام بزرگان» اباذری، عبدالرحیم(1395)..فرهنگ زیارت: ویژه نامه‌ی اربعین. س35. ش 19 و 20 (تابستان و پاییز 1393).
- «مدنیت و معنویت در اربعین». بابایی، حبیب الله (1394). مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین. به کوشش مسعود معینی پور. تهران: سوره مهر.
- پیاده آمده ام. باقری، سید احسان (1393). تهران: سوره مهر.
- «نقش اربعین در احیا و گسترش نهضت امام حسین (ع)». حسینی جلالی، سید محمد رضا (1393). ترجمه‌ی محمد مهدی رضایی. فرهنگ زیارت: ویژه نامه اربعین. س5. ش 19 و 20 (تابستان و پاییز 1393).
- «آداب و رسوم عزاداری اربعین در عراق امروز». حطاب، فرج (1393). ترجمه ی محمد مهدی رضایی. فرهنگ زیارت: ویژه نامه ی اربعین. س5.ش 19 و 20 (تابستان و پاییز 1393).
- تراژدی کربلا. مطالعه ی جامعه شناختی گفتمان شیعه. حیدری، ابراهیم (1381)/ ترجمه ی علی معموری و محمد جواد معموری. قم:دارالکتاب الاسلامی.
- «اربعین های خونین: نگاهی به برخی از حملات خونین به مراسم حسینی در دوره ی معاصر». زارع زورمیزی، محمد رضا (1393). فرهنگ زیارت: ویژه نامه اربعین. س5. ش19و20 (تابستان و پاییز 1393).
- «فقه پیاده روی». ساعدی، حبیب الله عبد الواحد (1393). فرهنگ زیارات:ویژه نامه اربعین. س5. ش 19 و 20 (تابستان و پاییز 1393).
- «همایش جهانی اربعین». سند، محمد (1393). ترجمه ی محمد علی خوشنویس. فرهنگ زیارت:ویژه نامه ی اربعین. س5. ش 19 و 20 (تابستان و پاییز 1393).
- «فضیلت پیاده روی برای زیارت معصومین (ع)». علوی، سید عادل (1393). ترجمه‌ی حسین شهرستانی. فرهنگ زیارت: ویژه نامه ی اربعین. س5. ش 19 و 20 (تابستان و پاییز 1393).
- زندگانی حضرت ابی عبدالله الحسین سید الشهدا (ع). عماد زاده، عمادالدین حسین (1347). تهران: شرکت سهامی طبع کتاب.
- «مراسم آیینی اربعین حسینی 1434: تلاش برای بازخوانی». مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین. غلامی، علی (1394). به کوشش مسعود معینی پور. تهران: سوره مهر.
- «فهم عراق از دریچه ی تجربه ی زیسته ی عراقی ها: تلاش به منظور ارائه ی یک الگوی نظری». مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین. کرمی، محمد تقی بذر افشان، محمد مهدی (1394). به کوشش مسعود معینی پور. تهران: سوره مهر.
- تاریخ کربلا و حائر حسینی. کلیددار، عبد الجواد (1389). تهران. مشعر.
- فرهنگ عاشورا. محدثی، جواد(1381). قم:معروف.
- «ظرفیت های تمدنی کنگره اربعین حسینی». مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین. معینی پور، مسعود (1394). به کوشش مسعود معینی پور. تهران:سوره مهر.
- «انتفاضه اربعین 1397 ق». موسوی، رعد (1392). ترجمه ی جواد محدثی. فرهنگ زیارت. ش 19 و 20 (دی 1392).
- Alshamar, Marsin, (2013). Shrines of diddidence: shi'a clerics and political mobilization in baathist iraq. Honors thesis collection
- .Bremer, l. Paul (2006) my yera in iraq: the struggle to build a future of hope. New york: threshold edditions: cordesman, anthony h
- .Davies ,Emma r.(2008) .iraq's insurgency and the road to civil conflict. Volume 2, london: greenwood publishing group
- .Dearden Lizzie (2014). "one of the world's biggest and most dangerous pilgrimages is underway". Independent. Tuesday 25. November 2014
- .Encyclopaedia. Edited by michael r. T. Dumper and bruce e. Stanly. Santa barbara/oxford:abc-clio, inc
- .Fernea, Elizabeth (2005). "remembering ta'zieh in iraq'. The drama reviw. Vol. 49, no.. 4, special lssue on ta'zieh, winter 2005
- .Geroge, Susannah (2015) . "millions of shiites gather in iraq's karbala for arbaeen". The world post. December 2, 2015
- .Killblance, Richard e. (2009). "good friday ambush". Tip of the spear:u.s. Government printing office
- .Pierre, Jean-Mare et al (2007). "the shi'a remembrance of muharram: an explantation of he days of ashura and arba'en". Military review. March-april 2007
- .(rathmell, andrew, olga oliker, terrenence k. Kelly, david brannan and keith crane (2005
- .Rosen, Nir (2010). Aftermath: following the bloodshed of america's wars in the mus-lim world. New york: nation book
- .Sky, Emma (2015). The unravaelling: high hope and missed opportunities in iraq. Uk:publicaffairs
- Szanto, edith" .(2014) the end of mourning :pious bodies ,affective economies, and sa-cred space in contemporary iraqi arbaeen practies. "world congress for middle east studies. 18 aug 2014
پی نوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- ↑ منبع تصویر: سایت شیعه آنلاین