رقیه دختر امام علی(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حسین
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جزبدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
ام کلثوم دختر امیرالمؤمنین (ع) است و در واقعه عاشورا حضور داشته است. وى در سال‌هاى آخر عمر پیامبر خدا (ص) به دنیا آمد. زنى با فضیلت، فصیح، سخنور و دانا بود. نامش را زینب صغرى هم گفته‌اند. وى در طول زندگى، شاهد شهادت مظلومانۀ عترت پیامبر بود.
{{جعبه اطلاعات امامزاده
{{جعبه زندگینامه
|نام=رقیه|تصویر=|اندازه تصویر=|عنوان تصویر=|نقش=همراه کاروان اسرای مربلا|کنیه=ام کلثوم صغری|لقب=|زادروز=|زادگاه=|درگذشت=|علت مرگ=|قاتل=|مدفن=|محل زندگی=|پدر=امام علی(ع)|مادر=صهباء|همسران=مسلم بن عقیل|فرزندان=عبدالله، علی و محمد و حمیده|طول عمر=}}'''رقیه''' دختر علی بن ابی طالب، در واقعه [[عاشورا]] حضور داشت و همراه کاروان اسرا از کربلا راهی شام شد.
| اندازه جعبه =
| عنوان = ام کلثوم بنت علی بن ابیطالب
| نام = زینب صغری
| تصویر = سوریه قبرستان باب الصغیر-حرم ام کلثوم بنت علی ع و سکینه بنت حسین ع.jpg
| اندازه تصویر =180
| عنوان تصویر =
| زادروز =سال 6ق
| مکان تولد =
| تاریخ مرگ =
| آرامگاه = [[سوریه]]، [[قبرستان باب الصغیر]]
|عرض جغرافیایی محل دفن=
|طول جغرافیایی محل دفن=
<!-- عرض جغرافیایی به درجه دقیقه و ثانیه و جهت پیش‌فرض شمال-->
|latd=|latm=|lats=|latNS=N
<!-- طول جغرافیایی به درجه دقیقه و ثانیه و جهت پیش‌فرض غرب-->
|longd=|longm=|longs=|longEW=E
| محل زندگی = [[مدینه]]
| ملیت =
| نژاد =
| تابعیت =
| تحصیلات =
| دانشگاه =
| پیشه =
| سال‌های فعالیت =
| کارفرما =
| نهاد =
| نماینده =
| شناخته‌شده برای =
| نقش‌های برجسته =
| سبک =
| تأثیرگذاران =
| تأثیرپذیرفتگان =
| شهر خانگی =
| تلویزیون =
| لقب = ام کلثوم
| حزب =
| جنبش =
| مخالفان =
| هیئت =
| دین =
| مذهب =
| منصب =
| مکتب =
| آثار =
| خویشاوندان سرشناس =
| گفتاورد =
| جوایز =
| امضا =
| اندازه امضا =
| وبگاه =
| پانویس =
}}
 
 


==زندگینامه==
رقیه مکنی به ام کلثوم صغری در سال‌هاى آخر عمر پیامبر خدا(ص) به دنیا آمد. مادرش صهباء مکنی به ام‌حبیب دختر ربیعه تغلبیه است. رقیه با پسر عمویش، [[مسلم بن عقیل]]، سفیر [[حسین بن على (ع)|امام حسین(ع)]] در [[کوفه]] ازدواج کرد و سه پسر به نامهای عبدالله، علی و محمد و دختری به نام حمیده از او متولد شد.<ref>المعارف، ص۲۰۴؛ انساب الاشراف، ج۲، ص ۳۲۸؛ اعلام الوری باعلام الهدی، ج۱، ص۳۹۷/</ref>


==حضور در کربلا==
==حضور در کربلا==
در سال 61 هجرى نیز در رکاب سید الشهدا (ع) به [[کربلا]] آمد و پس از عاشورا، در مدّت اسارت نیز با سخنانش عترت رسول خدا را معرفى و ستم‌هاى حکّام را افشا مى‌کرد. از جمله وقتى کاروان اسیران را به کوفه وارد کردند، در جمع انبوه حاضران، امّ کلثوم به مردم دستور سکوت داد. چون نفس‌ها آرام گرفت و همه ساکت شدند به سخن پرداخت و کوفیان را به خاطر سستى در یارى امام حسین (ع) و آلودن دست به خون سید الشهدا (ع) ملامت کرد.
رقیه به همراه فرزندان و برادران خود در سال ۶۱ هجرى از مدینه به [[کربلا]] آمد و از ملتزمان رکاب امام حسین(ع) بود. دو فرزندش [[عبدالله بن‌ مسلم بن عقیل|عبدالله]] و [[محمد بن مسلم بن عقیل|محمد]] با اینکه سیزده و چهارده سال بیشتر نداشتند، در رکاب دایی خود به شهادت رسیدند.<ref>المعارف، ص ۲۰۴؛ انساب الاشراف، ج۲، ص ۳۲۸؛ اعلام الورب باعلام الهدی، ج۱، ص ۳۹۷.</ref>


آغاز خطبه‌اش چنین است:
{{مسیر حرکت کاروان اسیران عاشورا از کوفه به شام}}


«یا اهل الکوفة! سوأة لکم، ما لکم خذلتم حسینا و قتلتموه و انتهبتم امواله و ورثتموه و سبیتم نسأه و نکبتموه، فتبّا لکم و سحقا! ویلکم أ تدرون اىّ دواه دهتکم...»<ref>''دایرة المعارف تشیّع.''</ref>
ابن طاووس می‌گوید: چون [[حسین بن على (ع)|حسین(ع)]] وداع کرد، ام کلثوم ندا سرداد و گفت: یا ابا عبدالله! وای بر ما بعد از مصیبت از دست دادن شما. امام(ع) هم ام کلثوم، [[زینب (س)|زینب(س)]] و [[رباب]] را تسلی داد.<ref>ابن طاووس، لهوف، ص۸۲.</ref>


و صداى گریۀ همه برخاست و زنان صورت خراشیدند و موى کندند و مویه کردند. هنگام ورود به شام نیز شمر را طلبید و از او خواست که آنان را از دروازه‌اى وارد کنند که اجتماع کمترى باشد و سرهاى شهدا را دورتر نگهدارند تا مردم به تماشاى آنها پرداخته، کمتر به چهرۀ اهل بیت پیامبر نگاه کنند. [[شمر]] دقیقا بر خلاف خواستۀ او عمل کرد و اسیران را از دروازۀ ساعات وارد [[دمشق]] کردند.<ref>''بحار الأنوار،ج 45،ص 112؛اعیان الشیعة،ج 3،ص 485.''</ref> در ایام حضور در دمشق نیز هرگز از بیان حقایق و افشاى جنایات امویان کوتاهى نکرد. پس از بازگشت اهل بیت به مدینه نیز، ام کلثوم از کسانى بود که گزارش این سفر خونین را به مردم مى‌داد. شعر معروف «مدینة جدّنا لا تقبلینا، فبالحسرات و الاحزان جئنا» که هنگام ورود به مدینه خوانده شده از ام کلثوم است. <ref>''تمام شعر که 38 بیت است در«عوالم»جلد امام حسین(ع)،ص 423 آمده است.''</ref> البته بعضى معتقدند امّ کلثوم که دختر حضرت فاطمه (ع) بوده، در زمان امام مجتبى (ع) از دنیا رفت.
پس از عاشورا، در مدت اسارت نیز با سخنانش عترت رسول خدا را معرفى و ستم‌هاى حکام را افشا مى‌کرد. از جمله وقتى کاروان اسیران را به کوفه وارد کردند، در جمع انبوه حاضران، امّ کلثوم به مردم دستور سکوت داد. چون نفس‌ها آرام گرفت و همه ساکت شدند به سخن پرداخت و کوفیان را به خاطر سستى در یارى امام حسین(ع) و آلودن دست به خون سیدالشهدا(ع) ملامت کرد.
== واقعه [[عاشورا]] و حوادث پس از آن ==
# ابن طاووس می‌گوید: چون [[امام حسین(ع)|حسین]](ع) وداع کرد، ام کلثوم ندا سرداد و گفت: یا ابا عبدالله! وای بر ما بعد از مصیبت از دست دادن شما. امام(ع) هم ام کلثوم، [[حضرت زینب(س)|زینب]] (س) و [[رباب دختر امرؤ القیس|رباب]] را تسلی داد.<ref>ابن طاووس، لهوف، ص82.</ref>
# در جریان اسارت، هنگامی که کوفیان برای اطفال غذا آوردند ام کلثوم فریاد زد و گفت:‌ای اهل [[کوفه]] [[صدقه]] بر ما ([[اهل بیت|اهلبیت]] پیامبر) حرام است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج45، ص114.</ref>
# روایتی که به هنگام ورود کاروان اسرا به [[شام]]، ام کلثوم از [[شمر]] خواست که سرهای شهدا را از میان اسیران به سمتی ببرد که همه نگاه‌ها به آن طرف برود و نظاره به سوی آنان کمتر شود.<ref>ابن طاووس، لهوف، ص174.</ref>


== زمان وفات و نحوه آن ==
سید ابن طاووس خطبه مستقلی را برای ایشان بیان کرده که آغازش چنین است:
[[پرونده:ضریح ام کلثوم.jpg|بندانگشتی|[[ضریح]] ام کلثوم]]
در باب زمان وفات ام کلثوم و چگونگی آن نیز اختلاف است.
# بسیاری از منابع، رحلت او و فرزندش زید را در یک زمان دانسته‌اند تا آن جا که [[نماز میت]] بر بدن هر دو با هم خوانده شد.<ref>زبیدی، تاج العروس، ج15، ص813.</ref>
#عده‌ای وفات آنان را حدود سال 50 ق و در زمان سلطنت [[معاویه]] می‌دانند.<ref>صفدی، الوافی بالوفیات، ج15، ص24؛ امین، اعیان الشیعه، ج3، ص485.</ref>
#برخی گفته‌اند: وفات آنان در زمان حکومت [[عبدالملک بن مروان]] (73 – 86 ق) بوده است.<ref>صنعانی، المصنف، ج6، ص164.</ref>
#[[مقریزی]] می‌نویسد: زمانی که همسر [[عون بن جعفر بن ابی طالب|عون بن جعفر]] بود از دنیا رفت.<ref>مقریزی، امتاع الاسماع، ج5، ص370.</ref>
#ابن عبدالبر، وفات وی را در زمان امامت [[امام حسن]] (ع) ذکر می‌کند.<ref>ابن عبدالبر، استیعاب، ج4، ص1956.</ref>
#[[ابن طیفور]] نیز قائل به وفات او پس از سال 61 ق و [[واقعه کربلا]] شده است.<ref>ابن طیفور، بلاغات النساء، ص23 و 24.</ref>


«یا اهلَ الکوفةِ! سوأة لَکُم، ما لَکُم خَذَلتُم حُسَیناً وَ قَتَلتُمُوهَ وَ أنتهبتُم أموالَهُ وَ وَرَثتُمَوهُ وَ سبیتُم نِسأه و نکبتُموهُ، فتبّا لکُم و سُحقاً! وَیلَکُم أ تَدَرونَ اىُّ دَواه دهتکُم...»


«ای اهل کوفه! بدا به حالتان، چه شد شما را که از یاری برادرم حسین(ع) دست شستید و او را کشتید و دست به تاراج اموالش گشوده، آنها را به ارث بردید و زنانش را اسیر کرده، به مصیبتش کشاندید، نابود باشید. وای بر شما! چه جنایتی را مرتکب شده، چه گناهی را بر دوش خود بار کرده، چه خون‌ها ریخته، چه زنان مکرمه را خرد کرده و اسیر نموده، چه جامگانی را از دختران به یغما بردید و چه اموالی را به غارت بردید؟ بهترین مردان بعد از پیامبر را کشتید. رحمت از دلهایتان رخت بربسته است. هان، حزب خدا غالب و حزب شیطان زیانکارند.»


و صداى گریۀ همه برخاست و زنان صورت خراشیدند و موى کندند.<ref>اللهوف، ص ۱۵۴-۱۵۶.</ref>


در جریان اسارت، هنگامی که کوفیان برای اطفال غذا آوردند ام کلثوم فریاد زد و گفت:‌ای اهل [[کوفه]] صدقه بر ما(اهل بیت پیامبر) حرام است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۴۵، ص۱۱۴.</ref>


هنگام ورود به شام نیز [[شمر بن ذی الجوشن|شمر]] را طلبید و از او خواست که آنان را از دروازه‌اى وارد کنند که اجتماع کمترى باشد و [[سرهاى شهدا]] را دورتر نگهدارند تا مردم به تماشاى آن‌ها پرداخته، کمتر به چهره [[اهل بیت]] پیامبر نگاه کنند. [[شمر بن ذی الجوشن|شمر]] دقیقا بر خلاف خواستۀ او عمل کرد و اسیران را از [[دروازه ساعات|دروازۀ ساعات]] وارد [[دمشق]] کردند.<ref>''بحار الأنوار،ج ۴۵،ص ۱۱۲؛اعیان الشیعة،ج ۳،ص ۴۸۵.''</ref> در ایام حضور در دمشق نیز هرگز از بیان حقایق و افشاى جنایات [[بنی امیه|امویان]] کوتاهى نکرد. پس از بازگشت اهل بیت به مدینه نیز، ام کلثوم از کسانى بود که گزارش این سفر خونین را به مردم مى‌داد. شعر معروف «مدینةُ جَدِّنا لا تَقَبَّلینا، فبِالحَسراتِ و الأحزانِ جِئنا» که هنگام ورود به مدینه خوانده شده از ام کلثوم است.<ref>''تمام شعر که ۳۸ بیت است در«عوالم»جلد امام حسین(ع)،ص ۴۲۳ آمده است.''</ref>
==زمان وفات و نحوه آن==
در باب زمان وفات ام کلثوم و چگونگی آن و محل دفن نیز اختلاف است و گزارشی موثق در منابع تاریخی موجود نیست.
==منابع==


 
*[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=4198845&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author مرضیه محمدزاده، زنان ائمه معصومین علیهم السلام و زنان با ائمه معصومین عیلهم السلام، ص ۹۹-۱۰۱]
 
*''[[فرهنگ عاشورا|فرهنگ عاشورا، جواد محدثی،قم، معارف، ج1، ص 59-60.]]''
 
 
== نحوۀ وفات ==
درباره نحوه وفات هم آمده است که‌ام کلثوم و فرزندش زید بر اثر بیماری<ref>بغدادی، المنمق، ص312.</ref> یا خورانیدن سم به آنان<ref>صنعانی، المصنف، ج6، ص164.</ref> از دنیا رفته‌اند.
 
== مدفن ==
[[حسن بن علی بن محمد طبری|عمادالدین طبری]] می‌گوید:
:::''روایت است که‌ام کلثوم خواهر [[امام حسین]](ع) در [[شام]] (سوریه) متوفی شد''.<ref>طبری، کامل بهایی، ج2، ص371.</ref>
[[ابن بطوطه]] در سفرنامه‌اش می‌نویسد:
:::''در نزدیکی شهر شام و یک فرسخ مانده به آن، مزار ام کلثوم دختر [[علی بن ابی طالب]](ع) از فاطمه است.''<ref>ابن بطوطه، الرحله، ج1، ص113.</ref>
 
[[یاقوت حموی]] هم می‌نویسد:
:::''قبر ام کلثوم در راویه دمشق است''.<ref>یاقوت، معجم البلدان، ج3، ص20.</ref>
 
ابن عساکر در این باره می‌گوید:
:::''این قبری که در راویه [[دمشق]] است مدفن ام کلثوم، دختر علی بن ابیطالب(ع) از فاطمه نیست... وی در [[مدینه]] درگذشت و در [[قبرستان بقیع]] مدفون گردید''.<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج2، ص309.</ref>
 
برخی نیز گفته‌اند که این قبر، مدفن [[زینب کبری|زینب]] (س)، دختر علی(ع) و فاطمه (س) است که کنیه‌اش ام کلثوم است.<ref>البیطار، حلیة البشر، ج2، ص50.</ref>
==منابع==
* [http://fa.wikishia.net/view/%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%DA%A9%D9%84%D8%AB%D9%88%D9%85_%D8%AF%D8%AE%D8%AA%D8%B1_%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA_%D8%B9%D9%84%DB%8C_(%D8%B9) دانشنامه مجازی مکتب اهل بیت]
* ''جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، قم، معارف، ج1، ص 59-60.''


==پی نوشت==
==پی نوشت==


[[رده:همراهان قافله کربلا]]
[[رده:همراهان قافله کربلا]]
<references />
[[رده:افراد]]
[[رده:اهل بیت]]
[[رده:خویشان امام حسین(ع)]]
[[رده:اسیران کربلا]]
[[رده:فرزندان حضرت علی(ع)]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۵ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۳۰

رقیه
نقش همراه کاروان اسرای مربلا
نام رقیه
کنیه ام کلثوم صغری
پدر امام علی(ع)
مادر صهباء
همسر(ان) مسلم بن عقیل
فرزند(ان) عبدالله، علی و محمد و حمیده

رقیه دختر علی بن ابی طالب، در واقعه عاشورا حضور داشت و همراه کاروان اسرا از کربلا راهی شام شد.

زندگینامه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

رقیه مکنی به ام کلثوم صغری در سال‌هاى آخر عمر پیامبر خدا(ص) به دنیا آمد. مادرش صهباء مکنی به ام‌حبیب دختر ربیعه تغلبیه است. رقیه با پسر عمویش، مسلم بن عقیل، سفیر امام حسین(ع) در کوفه ازدواج کرد و سه پسر به نامهای عبدالله، علی و محمد و دختری به نام حمیده از او متولد شد.[۱]

حضور در کربلا[ویرایش | ویرایش مبدأ]

رقیه به همراه فرزندان و برادران خود در سال ۶۱ هجرى از مدینه به کربلا آمد و از ملتزمان رکاب امام حسین(ع) بود. دو فرزندش عبدالله و محمد با اینکه سیزده و چهارده سال بیشتر نداشتند، در رکاب دایی خود به شهادت رسیدند.[۲]

صومعه راهبه
لبوء
حمص
حماه
شیرز
کفرطاب
معره
قنسرین
مسکنه
دوسر
رقه
دعوات
تل ابیض
حران
نصیبین
سنجار
تل اعفر
اربیل
جهینه
کجیل
وادی النخله
تکریت
مسکن
رطبه
مسیر عقیل
قطقطانه
بابل
مدائن
میادین
دیر الزور
اخیضر
قناطیر

ابن طاووس می‌گوید: چون حسین(ع) وداع کرد، ام کلثوم ندا سرداد و گفت: یا ابا عبدالله! وای بر ما بعد از مصیبت از دست دادن شما. امام(ع) هم ام کلثوم، زینب(س) و رباب را تسلی داد.[۳]

پس از عاشورا، در مدت اسارت نیز با سخنانش عترت رسول خدا را معرفى و ستم‌هاى حکام را افشا مى‌کرد. از جمله وقتى کاروان اسیران را به کوفه وارد کردند، در جمع انبوه حاضران، امّ کلثوم به مردم دستور سکوت داد. چون نفس‌ها آرام گرفت و همه ساکت شدند به سخن پرداخت و کوفیان را به خاطر سستى در یارى امام حسین(ع) و آلودن دست به خون سیدالشهدا(ع) ملامت کرد.

سید ابن طاووس خطبه مستقلی را برای ایشان بیان کرده که آغازش چنین است:

«یا اهلَ الکوفةِ! سوأة لَکُم، ما لَکُم خَذَلتُم حُسَیناً وَ قَتَلتُمُوهَ وَ أنتهبتُم أموالَهُ وَ وَرَثتُمَوهُ وَ سبیتُم نِسأه و نکبتُموهُ، فتبّا لکُم و سُحقاً! وَیلَکُم أ تَدَرونَ اىُّ دَواه دهتکُم...»

«ای اهل کوفه! بدا به حالتان، چه شد شما را که از یاری برادرم حسین(ع) دست شستید و او را کشتید و دست به تاراج اموالش گشوده، آنها را به ارث بردید و زنانش را اسیر کرده، به مصیبتش کشاندید، نابود باشید. وای بر شما! چه جنایتی را مرتکب شده، چه گناهی را بر دوش خود بار کرده، چه خون‌ها ریخته، چه زنان مکرمه را خرد کرده و اسیر نموده، چه جامگانی را از دختران به یغما بردید و چه اموالی را به غارت بردید؟ بهترین مردان بعد از پیامبر را کشتید. رحمت از دلهایتان رخت بربسته است. هان، حزب خدا غالب و حزب شیطان زیانکارند.»

و صداى گریۀ همه برخاست و زنان صورت خراشیدند و موى کندند.[۴]

در جریان اسارت، هنگامی که کوفیان برای اطفال غذا آوردند ام کلثوم فریاد زد و گفت:‌ای اهل کوفه صدقه بر ما(اهل بیت پیامبر) حرام است.[۵]

هنگام ورود به شام نیز شمر را طلبید و از او خواست که آنان را از دروازه‌اى وارد کنند که اجتماع کمترى باشد و سرهاى شهدا را دورتر نگهدارند تا مردم به تماشاى آن‌ها پرداخته، کمتر به چهره اهل بیت پیامبر نگاه کنند. شمر دقیقا بر خلاف خواستۀ او عمل کرد و اسیران را از دروازۀ ساعات وارد دمشق کردند.[۶] در ایام حضور در دمشق نیز هرگز از بیان حقایق و افشاى جنایات امویان کوتاهى نکرد. پس از بازگشت اهل بیت به مدینه نیز، ام کلثوم از کسانى بود که گزارش این سفر خونین را به مردم مى‌داد. شعر معروف «مدینةُ جَدِّنا لا تَقَبَّلینا، فبِالحَسراتِ و الأحزانِ جِئنا» که هنگام ورود به مدینه خوانده شده از ام کلثوم است.[۷]

زمان وفات و نحوه آن[ویرایش | ویرایش مبدأ]

در باب زمان وفات ام کلثوم و چگونگی آن و محل دفن نیز اختلاف است و گزارشی موثق در منابع تاریخی موجود نیست.

منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پی نوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ↑ المعارف، ص۲۰۴؛ انساب الاشراف، ج۲، ص ۳۲۸؛ اعلام الوری باعلام الهدی، ج۱، ص۳۹۷/
  2. ↑ المعارف، ص ۲۰۴؛ انساب الاشراف، ج۲، ص ۳۲۸؛ اعلام الورب باعلام الهدی، ج۱، ص ۳۹۷.
  3. ↑ ابن طاووس، لهوف، ص۸۲.
  4. ↑ اللهوف، ص ۱۵۴-۱۵۶.
  5. ↑ مجلسی، بحارالانوار، ج۴۵، ص۱۱۴.
  6. ↑ بحار الأنوار،ج ۴۵،ص ۱۱۲؛اعیان الشیعة،ج ۳،ص ۴۸۵.
  7. ↑ تمام شعر که ۳۸ بیت است در«عوالم»جلد امام حسین(ع)،ص ۴۲۳ آمده است.
برگرفته از «https://fa.wikihussain.com/index.php?title=رقیه_دختر_امام_علی(ع)&oldid=37029»