فیض الدموع: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۵ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}}''' | }}'''فیض‌الدموع و عبره‌المستهام''' نوشته بدایع نگار تهرانی یکی از [[مقتل|مقاتل]] و مصیبتنامههای [[امام حسین (ع)|امام حسین]] است که از حیث بلاغت تحول نوینی را در [[ادبیات عاشورا|ادبیات عاشورایی]] ایجاد کرد. | ||
== درباره نویسنده == | == درباره نویسنده == | ||
محمدابراهیم نواب تهرانی ( | محمدابراهیم نواب تهرانی ( 1241-1299 قمری) مشهور به «بدایع نگار» و مقلب به «نواب دارالخلافه»، ادیب و مورخ شیعه و از رجال دربار [[ناصر الدین شاه قاجار|ناصرالدین شاه قاجار]] است. از او کتاب دیگری به نام عقدالآلی و نیز ترجمه‌ای از نامه حضرت علی به مالک اشتر در دست است. بدایع نگار در نیمه ربیع الاول سال 1299ق در تهران درگذشت و در نجف اشرف دفن شد.<ref>بامداد، ص 291</ref> | ||
== درباره کتاب == | == درباره کتاب == | ||
فیض‌الدموع و عبره‌المستهام (ریزش اشکهای محزون و دل شکسته) نوشته میرزا محمدابراهیم نواب بدایع‌نگار تهرانی(1241- 1299ق) است.<ref>شاکرنژاد، ص 146</ref> از این کتاب، دو نسخه خطی یکی در کتابخانه گلستان با تاریخ کتابت سال 1283ق و دیگری در کتابخانه مجلس شورای اسلامی، به کتابت میرزا محمدرضا کلهر در سال 1286ق وجود دارد. | |||
بدایع‌نگار در ابتدا و انتهای کتاب تاریخ تالیف و نیز چگونگی نامگذاری کتاب را بیان میکند<ref>بدایع نگار، 168</ref>، ولی هیچ اشارهای به نسخه 1283سال ق نکرده است. فاصله کوتاه بین کتابت اول و دوم و نیز عدم اشاره کاتب نسخه دوم به وجود نسخه اول، این ظن را پررنگ میکند که در واقع هر دو نسخه حاوی یک متن بوده و تفاوت آنها فقط در حواشی (شرح و معانی کلمات و جمله ها) است. | |||
از | طی چندین دهه اخیر، فیض‌الدموع با مقدمه افراد مختلف چندین بار منتشر شده‌است که از جمله آنها میتوان به تصحیح و تحقیق علی اکبر ایرانی اشاره کرد.<ref>بدایع نگار تهرانی، محمدابراهیم نواب، فیض الدموع و عبره المستهام، به تصحیح و تحقیق علی اکبر ایرانی. قم: انتشارات هجرت، 1374 </ref> | ||
از نظر علمی و استنادی، محتوای کتاب در چارچوب مقاتل پیش از آن قرار دارد. در اصل شامل روایاتی در رابطه با واقعه [[کربلا]] است که با تولد امام حسین آغاز میشودو با بازگشت کاروان اسرای کربلا به شام، خاتمه میابد. نویسنده در لابلای متن، منابع مورد استفاده‌اش را معرفی میکند که مهمترین آنها [[لهوف]] سیدبن طاووس، مناقب ابن شهر آشوب و مقاتل الطالبین ابوالفرج اصفهانی میباشد. او در بسیاری از مواقع متن عربی روایات و همچنین اشعار و مثالهای عربی را نیز نقل میکند. میزان حجم این عبارات، در پارهای مواقع به قدری زیاد است که متن کتاب عملا تبدیل به دو زبانه میشود. | |||
خط و کتابت نسخه خطی فیض الدموع بسیار تمیز، خوانا و زیبا بوده و از این حیث، یکی از سرآمدان نسخههای خطی عصر قاجار به شمار میرود. اما صفحات آن فاقد شماره و متن نیز بدون تقسیم بندی فصول، بخشها و گفتارها است. | |||
== چکیده کتاب == | |||
کتاب با نوشته کوتاهی از محمدرضا کلهر، آغاز میشود که در آن، وی انتشار کتاب را در سال 1286 ق در تهران و با سرمایه شخصی بدایع نگار میداند. در ادامه، مقدمه نویسنده قرار دارد که در آن، انگیزهاش برای تالیف کتاب را رسیدن به ایام کهولت و تهیه یک توشه جهت آخرت، بیان کرده‌است. در همان جا، بدایع نگار ضمن تجلیل از تلاشهایی که در ضبط احادیث مربوط به واقعه [[عاشورا]] و تالیف کتابهای متعدد و مقاتل امام حسین انجام شده، بر این نکته خرده میگیرد که نویسندگان آنها: «بر همان مقدار قانع شده که عامی چند گوش فرا دهند و لفظی دو فرا گیرند و فهم معنی ناکرده، بگریند و این ندانستند که اجر جزیل و پاداش جمیل آن را بود که فهم هر معنی کنند و حقیقتشناس و دقیقیاب باشند.»<ref>بدایع نگار، صص 5و 6</ref> بدایع نگار برای حل این مشکل از منابع معتبر استفاده نموده و احادیث و روایاتی از پیامبر و اهل بیت را به زبانی ساده بیان کرده به گونه‌ای که برای همه قابل فهم باشد.<ref>بدایع نگار، ص 6</ref> | |||
برای آشنایی بیشتر با نحوه نگارش کتاب، میتوان به نحوه انعکاس واقعه اول [[اربعین]] حسینی در کتاب فیض الدموع اشاره کرد: «[کاروان اسرا] در وقت بازگشت از [[شام]]، از راه [[کوفه]] به کربلا رسیدند و جابربن عبدالله انصاری با تنی چند از آل‌رسول به زیارت آن خاک پاک آمدند. روزی چند هم در جوار آن مرقد مطهر اقامت کردند و از قبایل اعراب نواحی، مرد و زن بسیار بدیشان پیوستند و نوحه گریها کردند و گریبانها چاک نمودند.»<ref>بدایع نگار، صص 164و 165</ref> | |||
== ارزش و اهمیت کتاب == | |||
با توجه به مطالب پیش گفته، انتظار خواننده از کتاب فیض‌الدموع، باید در چارچوب یک کتاب تاریخی و روایی به سبک مقاتل و مصیبتنامههای پیش از آن باشد و در واقع نیز چنین اتفاقی روی داده و عملا از بعد روایی، فیض‌الدموع را لهوف‌نامه نیز میگویند.<ref>شاکر نژاد، صص 144- 146</ref> این باور به این دلیل است که بدایع نگار در کتابش نکته خاصی اضافه بر آنچه که در کتب معتبر قیام امام حسین هست، ذکر نکرده و چنین ادعایی نیز ندارد. هدف بدایع نگار ارائه روایت ادبی جدیدی از واقعه عاشورا و قیام امام حسین بوده است.<ref>بدایع نگار، ص 168</ref> | |||
در مجموع ویژگی اصلی و بسیار مهم کتاب فیض‌الدموع و عبره‌المستهام، شیوه نگارش آن میباشد. کتاب مورد بحث عامدانه از سوی مولف به شیوه ادبی متفاوتی با متون مشابه قبل از خودش نوشته شده است. در انجام چنین نوآوری، بدایع نگار کاملا موفق بوده و متنی را به نگارش در آورد که از حیث بلاغت و شیوه نگارش ادبی، تحول نوین و مهمی را در ادبیات عاشورایی و مصیبتنامههای امام حسین ایجاد کرده است. | |||
== منبع == | == منبع == | ||
* [http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=4167120&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author محسن حسام مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ویراست دوم 1395، ص 377-378] | * [http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=4167120&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author محسن حسام مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ویراست دوم 1395، ص 377-378] | ||
* بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران در قرن 12و13و14، جلد سوم. تهران: کتابفروشی زوار، 1378 | |||
* بدایع نگار تهرانی، محمدابراهیم نواب، فیض الدموع و عبره المستهام، کتابت محمدرضا کلهر. تهران: 1286 ق | |||
* شاکر نژاد، احمد، معرفی و ارائه گزیدهای از مقاتل کهن فارسی و مصائب امام حسین (ع). مجله پیان، ش 103، پائیز 1389 | |||
== پی‌نوشت == | |||
[[رده:کتاب‌ها]] | [[رده:کتاب‌ها]] | ||
[[رده:مقتل]] | [[رده:مقتل]] | ||
<references />{{کتاب‌شناسی امام حسین (ع)}}{{کتاب‌شناسی عاشورا}} | |||
[[en:Faiz al-Dumou Va Ibra al-Mustaham]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۵ اکتبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۴۷
| فیض الدموع
| |
|---|---|
 | |
| نویسنده | محمد ابراهیم نواب تهرانی |
| موضوع | امام حسین (ع) |
| زبان | فارسی |
فیض‌الدموع و عبره‌المستهام نوشته بدایع نگار تهرانی یکی از مقاتل و مصیبتنامههای امام حسین است که از حیث بلاغت تحول نوینی را در ادبیات عاشورایی ایجاد کرد.
درباره نویسنده[ویرایش | ویرایش مبدأ]
محمدابراهیم نواب تهرانی ( 1241-1299 قمری) مشهور به «بدایع نگار» و مقلب به «نواب دارالخلافه»، ادیب و مورخ شیعه و از رجال دربار ناصرالدین شاه قاجار است. از او کتاب دیگری به نام عقدالآلی و نیز ترجمه‌ای از نامه حضرت علی به مالک اشتر در دست است. بدایع نگار در نیمه ربیع الاول سال 1299ق در تهران درگذشت و در نجف اشرف دفن شد.[۱]
درباره کتاب[ویرایش | ویرایش مبدأ]
فیض‌الدموع و عبره‌المستهام (ریزش اشکهای محزون و دل شکسته) نوشته میرزا محمدابراهیم نواب بدایع‌نگار تهرانی(1241- 1299ق) است.[۲] از این کتاب، دو نسخه خطی یکی در کتابخانه گلستان با تاریخ کتابت سال 1283ق و دیگری در کتابخانه مجلس شورای اسلامی، به کتابت میرزا محمدرضا کلهر در سال 1286ق وجود دارد.
بدایع‌نگار در ابتدا و انتهای کتاب تاریخ تالیف و نیز چگونگی نامگذاری کتاب را بیان میکند[۳]، ولی هیچ اشارهای به نسخه 1283سال ق نکرده است. فاصله کوتاه بین کتابت اول و دوم و نیز عدم اشاره کاتب نسخه دوم به وجود نسخه اول، این ظن را پررنگ میکند که در واقع هر دو نسخه حاوی یک متن بوده و تفاوت آنها فقط در حواشی (شرح و معانی کلمات و جمله ها) است.
طی چندین دهه اخیر، فیض‌الدموع با مقدمه افراد مختلف چندین بار منتشر شده‌است که از جمله آنها میتوان به تصحیح و تحقیق علی اکبر ایرانی اشاره کرد.[۴]
از نظر علمی و استنادی، محتوای کتاب در چارچوب مقاتل پیش از آن قرار دارد. در اصل شامل روایاتی در رابطه با واقعه کربلا است که با تولد امام حسین آغاز میشودو با بازگشت کاروان اسرای کربلا به شام، خاتمه میابد. نویسنده در لابلای متن، منابع مورد استفاده‌اش را معرفی میکند که مهمترین آنها لهوف سیدبن طاووس، مناقب ابن شهر آشوب و مقاتل الطالبین ابوالفرج اصفهانی میباشد. او در بسیاری از مواقع متن عربی روایات و همچنین اشعار و مثالهای عربی را نیز نقل میکند. میزان حجم این عبارات، در پارهای مواقع به قدری زیاد است که متن کتاب عملا تبدیل به دو زبانه میشود.
خط و کتابت نسخه خطی فیض الدموع بسیار تمیز، خوانا و زیبا بوده و از این حیث، یکی از سرآمدان نسخههای خطی عصر قاجار به شمار میرود. اما صفحات آن فاقد شماره و متن نیز بدون تقسیم بندی فصول، بخشها و گفتارها است.
چکیده کتاب[ویرایش | ویرایش مبدأ]
کتاب با نوشته کوتاهی از محمدرضا کلهر، آغاز میشود که در آن، وی انتشار کتاب را در سال 1286 ق در تهران و با سرمایه شخصی بدایع نگار میداند. در ادامه، مقدمه نویسنده قرار دارد که در آن، انگیزهاش برای تالیف کتاب را رسیدن به ایام کهولت و تهیه یک توشه جهت آخرت، بیان کرده‌است. در همان جا، بدایع نگار ضمن تجلیل از تلاشهایی که در ضبط احادیث مربوط به واقعه عاشورا و تالیف کتابهای متعدد و مقاتل امام حسین انجام شده، بر این نکته خرده میگیرد که نویسندگان آنها: «بر همان مقدار قانع شده که عامی چند گوش فرا دهند و لفظی دو فرا گیرند و فهم معنی ناکرده، بگریند و این ندانستند که اجر جزیل و پاداش جمیل آن را بود که فهم هر معنی کنند و حقیقتشناس و دقیقیاب باشند.»[۵] بدایع نگار برای حل این مشکل از منابع معتبر استفاده نموده و احادیث و روایاتی از پیامبر و اهل بیت را به زبانی ساده بیان کرده به گونه‌ای که برای همه قابل فهم باشد.[۶]
برای آشنایی بیشتر با نحوه نگارش کتاب، میتوان به نحوه انعکاس واقعه اول اربعین حسینی در کتاب فیض الدموع اشاره کرد: «[کاروان اسرا] در وقت بازگشت از شام، از راه کوفه به کربلا رسیدند و جابربن عبدالله انصاری با تنی چند از آل‌رسول به زیارت آن خاک پاک آمدند. روزی چند هم در جوار آن مرقد مطهر اقامت کردند و از قبایل اعراب نواحی، مرد و زن بسیار بدیشان پیوستند و نوحه گریها کردند و گریبانها چاک نمودند.»[۷]
ارزش و اهمیت کتاب[ویرایش | ویرایش مبدأ]
با توجه به مطالب پیش گفته، انتظار خواننده از کتاب فیض‌الدموع، باید در چارچوب یک کتاب تاریخی و روایی به سبک مقاتل و مصیبتنامههای پیش از آن باشد و در واقع نیز چنین اتفاقی روی داده و عملا از بعد روایی، فیض‌الدموع را لهوف‌نامه نیز میگویند.[۸] این باور به این دلیل است که بدایع نگار در کتابش نکته خاصی اضافه بر آنچه که در کتب معتبر قیام امام حسین هست، ذکر نکرده و چنین ادعایی نیز ندارد. هدف بدایع نگار ارائه روایت ادبی جدیدی از واقعه عاشورا و قیام امام حسین بوده است.[۹]
در مجموع ویژگی اصلی و بسیار مهم کتاب فیض‌الدموع و عبره‌المستهام، شیوه نگارش آن میباشد. کتاب مورد بحث عامدانه از سوی مولف به شیوه ادبی متفاوتی با متون مشابه قبل از خودش نوشته شده است. در انجام چنین نوآوری، بدایع نگار کاملا موفق بوده و متنی را به نگارش در آورد که از حیث بلاغت و شیوه نگارش ادبی، تحول نوین و مهمی را در ادبیات عاشورایی و مصیبتنامههای امام حسین ایجاد کرده است.
منبع[ویرایش | ویرایش مبدأ]
- محسن حسام مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ویراست دوم 1395، ص 377-378
- بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران در قرن 12و13و14، جلد سوم. تهران: کتابفروشی زوار، 1378
- بدایع نگار تهرانی، محمدابراهیم نواب، فیض الدموع و عبره المستهام، کتابت محمدرضا کلهر. تهران: 1286 ق
- شاکر نژاد، احمد، معرفی و ارائه گزیدهای از مقاتل کهن فارسی و مصائب امام حسین (ع). مجله پیان، ش 103، پائیز 1389