مجرم افشار: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حسین
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده
'''مجرم افشار''' از شاعران آئینی قرن سیزدهم است.{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده
| نام                    = محمد على افشار
| نام                    = محمد على افشار
| تصویر                  =  
| تصویر                  =  
خط ۲۸: خط ۲۸:
|فیلم‌نامه‌ها              =
|فیلم‌نامه‌ها              =
|دیوان اشعار            =
|دیوان اشعار            =
|تخلص                    = «مجرم»
|تخلص                    = مجرم
|فیلم ساخته بر اساس اثر=
|فیلم ساخته بر اساس اثر=
| همسر                    =
| همسر                    =
خط ۴۶: خط ۴۶:
}}
}}


'''مجرم افشار''' شاعر آئینی سده سیزدهم بود.
=زندگینامه=
میرزا محمدعلى، زادگاهش قریه چنار (در حوالی همدان) متخلص به «مجرم» و اصالتا از طایفه افشار بوده‌است. وی در کودکی علاوه بر تحصیل، در ایام [[عاشورا]] در مجالس شبیه نسخه اطفال مى‌خوانده‌است؛ اما در زمینه شعر زیر نظر میرزا حاجى محمد (بیدل) آموزش دیده و قریب به بیست هزار بیت سروده‌است.  


=زندگینامه=
بعد از فوت مجرم افشار دیوانش از بین رفته‌است.<ref>حدیقة الشعراء،سید احمد دیوان بیگى شیرازى،با تصحیح و تحشیه دکتر عبد الحسین نوائى(انتشارات زرین، تهران،سال ۱۳۶۶)،ج ۳،ص ۱۵۱۸ و ۱۵۱۹.</ref>
نامش میرزا محمد على، زادگاهش قریه چنار، ساکن اسد آباد همدان، تخلص شعرى‌اش «مجرم» و اصلش از طایفه افشار بوده است. وی در کودکی صوتى داشته، به درس و مشق هم مى‌پرداخته و در ایام [[عاشورا]] در مجالس شبیه نسخه اطفال مى‌خوانده است؛ اما در شاعرى تربیت از میرزا حاجى محمد (بیدل) دیده و ترقى کامل کرده و آن چه محقق است قریب بیست هزار بیت از همه قسم شعر داشته که همه را اهل فن به خوبى تصدیق داشته‌اند بلکه مسمّطات او را کم از «منوچهرى» نمى‌دانسته‌اند. بعد از فوتش، از قرار تقریر مردم و میرزا على (پسرش)، میرزا قادر بروجردى، با میرزا على طرح الفت کلى ریخته عاقبت دیوان را از میان برد و مفقود الاثر کرد. <ref>''حدیقة الشعراء،سید احمد دیوان بیگى شیرازى،با تصحیح و تحشیه دکتر عبد الحسین نوائى(انتشارات زرین، تهران،سال 1366)،ج 3،ص 1518 و 1519.''</ref>


==سبک شعرى==
==آثار==


در آثار معدودى که از مجرم افشار بر جاى مانده شیوه بیانى آن‌ها بر سبک عراقى استوار است که گه‌گاه با رگه‌هایى از سبک خراسانى همراه است. چون وى داراى مشرب عرفانى بوده اشعارش را هاله‌اى از اشراق و معرفت فراگرفته است. مجرم افشار در مثنوى عرفانى خود چهار مقوله (حسن، عشق، جبر و اختیار) را در رابطه با حادثه خون نگار [[عاشورا]] مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و ضمن نفى جبر و اثبات اختیار مراتب چهارگانه مذکور را تبیین کرده است.
آثار مجرم به سبک عراقى است که گاهی با سبک خراسانى همراه است. اشعار وی حاوی مضامین عرفانی بوده و در مثنوى عرفانى خود چهار مقوله (حسن، عشق، جبر و اختیار) را در رابطه با حادثه [[عاشورا]] مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و ضمن نفى جبر و اثبات اختیار، به بیان این چهار مقوله پرداخته‌است.


=== اشعار ===
==اشعار==
{{شعر}}
{{شعر}}
 
{{ب|طبع من! اى مرغ لاهوت آشیان | در مکانى لیک باشى لامکان}}
 
{{ب|طبع من!اى مرغ لاهوت آشیان | در مکانى لیک باشى لامکان}}
   
   
{{ب|سیر را از این مکان پر باز کن | بر فضاى لا مکان پر باز کن}}  
{{ب|سیر را از این مکان پر باز کن | بر فضاى لا مکان پر باز کن}}  
خط ۷۳: خط ۷۱:
{{ب|تا بدانم حالت عشاق را | بنگرم تکلیف‌هاى شاق را}}  
{{ب|تا بدانم حالت عشاق را | بنگرم تکلیف‌هاى شاق را}}  


{{ب|حسن چِبْوَد؟عشق چه؟معشوق کیست؟ | در رهش جانبازى عاشق ز چیست؟}}  
{{ب|حسن چِبْوَد؟ عشق چه؟ معشوق کیست؟ | در رهش جانبازى عاشق ز چیست؟}}  


{{ب|این چه تکلیف است کز جان درگذر؟ | از جفا و از ستم منما حذر!}}  
{{ب|این چه تکلیف است کز جان درگذر؟ | از جفا و از ستم منما حذر!}}  
خط ۹۲: خط ۹۰:


{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}
{| class="" style="margin: 0 auto; "
 
| class="b" |<span class="beyt">طبع من!اى مرغ لاهوت آشیان </span>
 
در بیان حسن و عشق و پاره‌اى اسرار در نفى جبر و اثبات اختیار و مراتب این چهار:
 
{| style="margin: 0 auto; "
| class="b" |<span class="beyt">طبع گفت:اى بیخبر از راز عشق </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> لب ببند ایرا<ref>زیرا</ref> نیى دمساز عشق</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt">با دلیل عقل دارى قیل و قال </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> عقل را اینجا بود پا در عقال</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt">چون ز شاه عشق آیت شد جهان </span>
| style="width:2em;" |
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> در مکانى لیک باشى لامکان</span>  
| class="b" |<span class="beyt"> از سپاه عقل رایت شد نهان</span>
|-
|-
| class="b" |<span class="beyt">سیر را از این مکان پر باز کن </span>
| class="b" |<span class="beyt">خود ظهور حسن و عشق از حق بود </span>
| style="width:2em;" |
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> بر فضاى لا مکان پر باز کن</span>  
| class="b" |<span class="beyt"> هر دوان از یک محل مشتق بود</span>
|-
|-
| class="b" |<span class="beyt">برشکن این بیضه ناسوت را </span>
| class="b" |<span class="beyt">چون ظهور عقل کو از مصدرست </span>
| style="width:2em;" |
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> سیر بنما گلشن لاهوت را </span>
| class="b" |<span class="beyt"> لیک اندر عقل مصدر مضمر است</span>
|-
|-
| class="b" |<span class="beyt">ز آن گلستانى وز آن خرم فضا </span>
| class="b" |<span class="beyt">حسن و عشق، اکنون چو نور و ناردان </span>
| style="width:2em;" |
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> چون بدین ویران سرا گردى رضا؟</span>  
| class="b" |<span class="beyt"> کاین دو از آتش همى گردد عیان</span>
|-
|-
| class="b" |<span class="beyt">جمع کن این صورت تفریق را </span>
| class="b" |<span class="beyt">نور را، زیب رخ لیلى کند </span>
| style="width:2em;" |
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> ز آن سپس بگشا لب تحقیق را</span>  
| class="b" |<span class="beyt"> نار او در قلب مجنون جا کند</span>
|-
|-
| class="b" |<span class="beyt">شمه‌اى از حسن و عشق آغاز کن </span>
| class="b" |<span class="beyt">نام آن در رخ همى حسن آمده </span>
| style="width:2em;" |
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> بر رخم درهاى معنى باز کن</span>  
| class="b" |<span class="beyt"> نام این عشق و به دل آتش زده</span>
|-
|-
| class="b" |<span class="beyt">تا بدانم حالت عشاق را </span>
| class="b" |<span class="beyt">چون که درهاى مراتب باز شد </span>
| style="width:2em;" |
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> بنگرم تکلیف‌هاى شاق را</span>  
| class="b" |<span class="beyt"> حسن و عشق از یکدیگر ممتاز شد</span>
|-
|-
| class="b" |<span class="beyt">حسن چِبْوَد؟عشق چه؟معشوق کیست؟ </span>
| class="b" |<span class="beyt">خود مقام جمع و تفریق‌ست این </span>
| style="width:2em;" |
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> در رهش جانبازى عاشق ز چیست؟</span>  
| class="b" |<span class="beyt"> گوش بگشا جاى تحقیق‌ست این</span>
|-
|-
| class="b" |<span class="beyt">این چه تکلیف است کز جان درگذر؟ </span>
| class="b" |<span class="beyt">عین یکدیگر بود شیر و پنیر </span>
| style="width:2em;" |
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> از جفا و از ستم منما حذر!</span>  
| class="b" |<span class="beyt"> در مراتب این پنیر و اوست شیر</span>
|-
|-
| class="b" |<span class="beyt">سر بده از خویش و فرزند و تبار </span>
| class="b" |<span class="beyt">گاه نور گونه لیلى شود </span>
| style="width:2em;" |
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> اهل خود را کن اسیر هر دیار</span>  
| class="b" |<span class="beyt"> تا که مجنون بیند و شیدا شود</span>
|-
|-
| class="b" |<span class="beyt">اکبرت را طعمه شمشیر کن </span>
| class="b" |<span class="beyt">هستى عاشق بسوزد ز آن شرار </span>
| style="width:2em;" |
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">خون، غذاى اصغر بى‌شیر کن</span>  
| class="b" |<span class="beyt"> بلکه هم تفویض و جبر و اختیار</span>
|-
|-
| class="b" |<span class="beyt">تشنه‌لب در زیر خنجر جان سپار </span>
| class="b" |<span class="beyt">از مگس گردد عسل پیدا مثل </span>
| style="width:2em;" |
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> این مثل جبرست یا خود اختیار؟ </span>
| class="b" |<span class="beyt"> گر مگس وقتى کند میل عسل </span>
|-
|-
| class="b" |<span class="beyt">گر بود جبر این چه جبارى بود </span>
| class="b" |<span class="beyt">چون عسل فانى بود اندر مگس </span>
| style="width:2em;" |
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">این چه ظلم و زحمت و خوارى بود؟</span>
| class="b" |<span class="beyt"> این مثل را مى‌نگوید جبر کس</span>
|-
|-
| class="b" |<span class="beyt">ور همى‌گویى که باشد جبر خاص </span>
| class="b" |<span class="beyt">اختیار زرع با زارع بود<ref>به حدیث: «الزّرع للزارع و لو کان غاصبا» اشاره دارد.</ref> </span>
| style="width:2em;" |
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> جبر خاص اوست مختص خواص </span>
| class="b" |<span class="beyt"> این حدیث نغز از شارع بود</span>
|-
|-
| class="b" |<span class="beyt">من ندانم جبر خاص و جبر عام </span>
| class="b" |<span class="beyt">هرچه بر عاشق کند معشوق او </span>
| style="width:2em;" |
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> پخته گو مطلب نماند هیچ خام</span>  
| class="b" |<span class="beyt"> جبر بنماید تو را بر او نکو</span>
|-
|-
| class="b" |<span class="beyt">بر خواص خویشتن جبر از چه راه؟ </span>
| class="b" |<span class="beyt">آرى آرى عاشقان مست او </span>
| style="width:2em;" |
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> و آن گهى تکلیف بر صبر از چه راه؟</span>  
| class="b" |<span class="beyt"> هستى خود را بداند هست او</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt">این بود معنى براى جبر خاص </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> مى‌نباشد بهر هرکس جز خواص<ref>همان، ص ۱۵۱۹ تا ۱۵۲۲.</ref></span>
|}
|}
 
<br />
 
در جواب طبع سرشار در بیان حسن و عشق و پاره‌اى اسرار در نفى جبر و اثبات اختیار و مراتب این چهار:
 
 
{{شعر}}
{{ب|طبع گفت:اى بیخبر از راز عشق | لب ببند ایرا <ref>''زیرا.''</ref> نیى دمساز عشق}}
 
{{ب|با دلیل عقل دارى قیل و قال | عقل را اینجا بود پا در عقال}}
 
{{ب|چون ز شاه عشق آیت شد جهان | از سپاه عقل رایت شد نهان}}
 
{{ب|خود ظهور حسن و عشق از حق بود | هر دوان از یک محل مشتق بود}}
 
{{ب|چون ظهور عقل کو از مصدرست | لیک اندر عقل مصدر مضمر است}}
{{ب|حسن و عشق، اکنون چو نور و ناردان | کاین دو از آتش همى گردد عیان}}
 
{{ب|نور را، زیب رخ لیلى کند | نار او در قلب مجنون جا کند}}
 
{{ب|نام آن در رخ همى حسن آمده | نام این عشق و به دل آتش زده}}
 
{{ب|چون که درهاى مراتب باز شد | حسن و عشق از یکدیگر ممتاز شد}}
 
{{ب|خود مقام جمع و تفریق‌ست این | گوش بگشا جاى تحقیق‌ست این}}
 
{{ب|عین یکدیگر بود شیر و پنیر | در مراتب این پنیر و اوست شیر}}
 
{{ب|گاه نور گونه لیلى شود | تا که مجنون بیند و شیدا شود}}
 
{{ب|هستى عاشق بسوزد ز آن شرار | بلکه هم تفویض و جبر و اختیار}}
 
{{ب|از مگس گردد عسل پیدا مثل | گر مگس وقتى کند میل عسل }}
 
{{ب|چون عسل فانى بود اندر مگس | این مثل را مى‌نگوید جبر کس}}
 
{{ب|اختیار زرع با زارع بود <ref>''به حدیث:الزّرع للزارع و لو کان غاصبا اشاره دارد.''</ref> | این حدیث نغز از شارع بود}}
 
{{ب|هرچه بر عاشق کند معشوق او | جبر بنماید تو را بر او نکو}}
 
{{ب|آرى آرى عاشقان مست او | هستى خود را بداند هست او}}
 
{{ب|این بود معنى براى جبر خاص | مى‌نباشد بهر هرکس جز خواص <ref>''همان،ص 1519 تا 1522.''</ref>}}
{{پایان شعر}}
 
==منابع==
==منابع==


*''[[کاروان شعر عاشورا|محمد علی مجاهدی، کاروان شعر عاشورا،زمزم هدایت، ج1، ص293-296.]]''
*[[کاروان شعر عاشورا|محمدعلی مجاهدی، کاروان شعر عاشورا،زمزم هدایت، ج ۱، ۲۹۳-۲۹۶.]]


==پی نوشت==
==پی نوشت==
[[رده:افراد]]
[[رده:در سده‌های نخستین]]
[[رده:مؤلفین]]
[[رده:شاعران]]
[[رده:شاعران]]
<references />
<references />{{شاعران}}
[[رده:شاعران قرن سیزدهم]]
[[رده:شاعران فارسی زبان]]
[[رده:شاعران ایرانی]]
[[رده:شاعران عاشورایی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۷ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۶:۵۷

مجرم افشار از شاعران آئینی قرن سیزدهم است.

محمد على افشار
زمینهٔ کاری شاعر
زادروز همدان
مرگ 1280 ه.ق
کرمانشاه
ملیت ایرانی
تخلص مجرم

زندگینامه[ویرایش | ویرایش مبدأ]

میرزا محمدعلى، زادگاهش قریه چنار (در حوالی همدان) متخلص به «مجرم» و اصالتا از طایفه افشار بوده‌است. وی در کودکی علاوه بر تحصیل، در ایام عاشورا در مجالس شبیه نسخه اطفال مى‌خوانده‌است؛ اما در زمینه شعر زیر نظر میرزا حاجى محمد (بیدل) آموزش دیده و قریب به بیست هزار بیت سروده‌است.

بعد از فوت مجرم افشار دیوانش از بین رفته‌است.[۱]

آثار[ویرایش | ویرایش مبدأ]

آثار مجرم به سبک عراقى است که گاهی با سبک خراسانى همراه است. اشعار وی حاوی مضامین عرفانی بوده و در مثنوى عرفانى خود چهار مقوله (حسن، عشق، جبر و اختیار) را در رابطه با حادثه عاشورا مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و ضمن نفى جبر و اثبات اختیار، به بیان این چهار مقوله پرداخته‌است.

اشعار[ویرایش | ویرایش مبدأ]

طبع من! اى مرغ لاهوت آشیان در مکانى لیک باشى لامکان
سیر را از این مکان پر باز کن بر فضاى لا مکان پر باز کن
برشکن این بیضه ناسوت را سیر بنما گلشن لاهوت را
ز آن گلستانى وز آن خرم فضا چون بدین ویران سرا گردى رضا؟
جمع کن این صورت تفریق را ز آن سپس بگشا لب تحقیق را
شمه‌اى از حسن و عشق آغاز کن بر رخم درهاى معنى باز کن
تا بدانم حالت عشاق را بنگرم تکلیف‌هاى شاق را
حسن چِبْوَد؟ عشق چه؟ معشوق کیست؟ در رهش جانبازى عاشق ز چیست؟
این چه تکلیف است کز جان درگذر؟ از جفا و از ستم منما حذر!
سر بده از خویش و فرزند و تبار اهل خود را کن اسیر هر دیار
اکبرت را طعمه شمشیر کن خون، غذاى اصغر بى‌شیر کن
تشنه‌لب در زیر خنجر جان سپار این مثل جبرست یا خود اختیار؟
گر بود جبر این چه جبارى بود این چه ظلم و زحمت و خوارى بود؟
ور همى‌گویى که باشد جبر خاص جبر خاص اوست مختص خواص
من ندانم جبر خاص و جبر عام پخته گو مطلب نماند هیچ خام
بر خواص خویشتن جبر از چه راه؟ و آن گهى تکلیف بر صبر از چه راه؟


در بیان حسن و عشق و پاره‌اى اسرار در نفى جبر و اثبات اختیار و مراتب این چهار:

طبع گفت:اى بیخبر از راز عشق لب ببند ایرا[۲] نیى دمساز عشق
با دلیل عقل دارى قیل و قال عقل را اینجا بود پا در عقال
چون ز شاه عشق آیت شد جهان از سپاه عقل رایت شد نهان
خود ظهور حسن و عشق از حق بود هر دوان از یک محل مشتق بود
چون ظهور عقل کو از مصدرست لیک اندر عقل مصدر مضمر است
حسن و عشق، اکنون چو نور و ناردان کاین دو از آتش همى گردد عیان
نور را، زیب رخ لیلى کند نار او در قلب مجنون جا کند
نام آن در رخ همى حسن آمده نام این عشق و به دل آتش زده
چون که درهاى مراتب باز شد حسن و عشق از یکدیگر ممتاز شد
خود مقام جمع و تفریق‌ست این گوش بگشا جاى تحقیق‌ست این
عین یکدیگر بود شیر و پنیر در مراتب این پنیر و اوست شیر
گاه نور گونه لیلى شود تا که مجنون بیند و شیدا شود
هستى عاشق بسوزد ز آن شرار بلکه هم تفویض و جبر و اختیار
از مگس گردد عسل پیدا مثل گر مگس وقتى کند میل عسل
چون عسل فانى بود اندر مگس این مثل را مى‌نگوید جبر کس
اختیار زرع با زارع بود[۳] این حدیث نغز از شارع بود
هرچه بر عاشق کند معشوق او جبر بنماید تو را بر او نکو
آرى آرى عاشقان مست او هستى خود را بداند هست او
این بود معنى براى جبر خاص مى‌نباشد بهر هرکس جز خواص[۴]


منابع[ویرایش | ویرایش مبدأ]

پی نوشت[ویرایش | ویرایش مبدأ]

  1. ↑ حدیقة الشعراء،سید احمد دیوان بیگى شیرازى،با تصحیح و تحشیه دکتر عبد الحسین نوائى(انتشارات زرین، تهران،سال ۱۳۶۶)،ج ۳،ص ۱۵۱۸ و ۱۵۱۹.
  2. ↑ زیرا
  3. ↑ به حدیث: «الزّرع للزارع و لو کان غاصبا» اشاره دارد.
  4. ↑ همان، ص ۱۵۱۹ تا ۱۵۲۲.
برگرفته از «https://fa.wikihussain.com/index.php?title=مجرم_افشار&oldid=35806»