Automoderated users، ربات‌ها، دیوان‌سالاران، checkuser، مدیران نظرات، مدیران رابط کاربری، Moderators، پنهانگران، مدیران
۴٬۰۱۷
ویرایش
الهامى کرمانشاهى: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «زندگینامه میرزا احمد(الهامى)کرمانشاهى(1264-1325)ملقب به فردوسى حسینى،اصالتا به...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
زندگینامه | ==زندگینامه== | ||
میرزا احمد | میرزا احمد <ref>الهامى.</ref>کرمانشاهى <ref>1264-1325.</ref>ملقب به فردوسى حسینى،اصالتا بهبهانى، زادگاه وى تویسرکان و سکونت وى در کرمانشاه بوده است. | ||
وى از معدود شعراى آیینى پارسى زبان است که داراى مثنوى حماسى عاشورا به سبک شاهنامه فردوسى در بحر تقارب است و آن را در چهار خیابان | وى از معدود شعراى آیینى پارسى زبان است که داراى مثنوى حماسى عاشورا به سبک شاهنامه فردوسى در بحر تقارب است و آن را در چهار خیابان <ref>بخش.</ref>تدوین کرده و به همین دلیل به فردوسى حسینى ملقب شده است.اشعار وى غالبا برگرفته از روایات صحیح السند و کتب معتبر تاریخى و مقاتل مستند مى‌باشد.اصل این مثنوى حماسى بنا بر گفته ادیب فرهیخته دکتر پرویز داکانى تمامى وقایع عاشورا را از آغاز تا به انجام شامل مى‌شود که متأسفانه به نقل قسمت‌هایى از آن در دیوان وى بسنده شده است. | ||
از آثار دیگرى که از این شاعر نامدار آیینى در سده سیزدهم و اوایل سده چهاردهم بر جاى مانده مى‌توان از فتح‌نامه حسام الملک،قصائد الهامیّه فى مدائح الحسامیّه،حدیث کساء،حسینیه و نصایح امیر نظام نام برد. | از آثار دیگرى که از این شاعر نامدار آیینى در سده سیزدهم و اوایل سده چهاردهم بر جاى مانده مى‌توان از فتح‌نامه حسام الملک،قصائد الهامیّه فى مدائح الحسامیّه،حدیث کساء،حسینیه و نصایح امیر نظام نام برد. | ||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
در ابتداى مجموعه شعر عاشورایى باغ فردوس به فردوسى آل احمد از او یاد شده است: | در ابتداى مجموعه شعر عاشورایى باغ فردوس به فردوسى آل احمد از او یاد شده است: | ||
رباعى | ===رباعى=== | ||
{{شعر}} | |||
{{ب| این نامه که هست(باغ فردوسش)نام | فردوسى آل احمدش،داد انجام }} | {{ب| این نامه که هست(باغ فردوسش)نام | فردوسى آل احمدش،داد انجام }} | ||
{{ب| در گفتن این طرفه کتاب،(الهامى) | الحق ز سروش غیبش آمد الهام }} | {{ب| در گفتن این طرفه کتاب،(الهامى) | الحق ز سروش غیبش آمد الهام }} | ||
{{پایان شعر}} | |||
عموم تذکره‌نویسان بر این نکته پاى فشرده‌اند که وى مردى عامى بوده و حتى معانى برخى از لغاتى را که در شعر خود مى‌آورده نمى‌دانسته و از دیگران معانى آنها را مى‌پرسیده و عجیب‌تر آنکه به درستى از واژه‌ها استفاده مى‌کرده است! <ref>کسانى که مایل‌اند درباره وى تحقیق بیشترى کنند مى‌توانند به مقدمه دیوان وى،حدیقة الشّعرا،ج 1،تذکره مختصر شعراى کرمانشاه،کلیات آثار سید عبد الکریم غیرت،جغرافیاى مختصر کرمانشاه و تذکره باغ هزار گل مراجعه نمایند.</ref> | عموم تذکره‌نویسان بر این نکته پاى فشرده‌اند که وى مردى عامى بوده و حتى معانى برخى از لغاتى را که در شعر خود مى‌آورده نمى‌دانسته و از دیگران معانى آنها را مى‌پرسیده و عجیب‌تر آنکه به درستى از واژه‌ها استفاده مى‌کرده است! <ref>کسانى که مایل‌اند درباره وى تحقیق بیشترى کنند مى‌توانند به مقدمه دیوان وى،حدیقة الشّعرا،ج 1،تذکره مختصر شعراى کرمانشاه،کلیات آثار سید عبد الکریم غیرت،جغرافیاى مختصر کرمانشاه و تذکره باغ هزار گل مراجعه نمایند.</ref> | ||
در عظمت اثر منظومى که الهامى در وقایع کربلا آفریده است همین بس که شاعران نامدارى چون:میرزا محمد صادق ادیب الممالک فراهانى،میرزا محمد کاظم نورى | در عظمت اثر منظومى که الهامى در وقایع کربلا آفریده است همین بس که شاعران نامدارى چون:میرزا محمد صادق ادیب الممالک فراهانى،میرزا محمد کاظم نورى <ref>الفت.</ref>، محمد باقر میرزا خسروى،میرزا اللّه دوست کرمانشاهى <ref>سالک.</ref>،حسین قلى خان سلطانى کلهر،شباب <ref>جواد.</ref>،میرزا على محمد اصفهانى <ref>عشرت.</ref>و میرزا حسین عشقى،اشعارى در توصیف مثنوى حماسى و عاشورایى باغ فردوس وى سروده‌اند، <ref>ر.ک:دیوان الهامى کرمانشاهى(شرح منظوم کربلا به سبک شاهنامه)،سروده میرزا احمد کرمانشاهى متخلص به الهامى،با مقدمه و تصحیح و تعلیق امید اسلام‌پناه،چاپ اول(مرکز نشر میراث مکتوب،تهران،1379)،ص 28 تا 31.</ref> که براى پرهیز از دامنه‌دار شدن سخن از نقل آنها خوددارى مى‌کنیم. | ||
الهامى از سال 1295 تا 1302 ه.ق سرگرم سرودن منظومه باغ فردوس بوده و آن را در بیش از شانزده هزار بیت فراهم آورده است <ref>همان،ص 59.</ref> و داراى چهار خیابان مى‌باشد. | الهامى از سال 1295 تا 1302 ه.ق سرگرم سرودن منظومه باغ فردوس بوده و آن را در بیش از شانزده هزار بیت فراهم آورده است <ref>همان،ص 59.</ref> و داراى چهار خیابان مى‌باشد. | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
در جاى دیگرى از دیوان الهامى تعداد ابیات مثنوى باغ فردوس قریب به سى هزار بیت نوشته شده است: <ref>همان،ص 44.</ref> | در جاى دیگرى از دیوان الهامى تعداد ابیات مثنوى باغ فردوس قریب به سى هزار بیت نوشته شده است: <ref>همان،ص 44.</ref> | ||
خیابان اول،در توحید و نیایش خداوند،ستایش حضرت رسالت پناهى،در منقبت شاه ولایت على(علیه السلام)در ستایش صدیقه کبرى-علیه السلام-در تمجید حسام السلطنه سلطان مراد میرزا،در شرح خواب دیدن ناظم و نظم کتاب،در ستایش سخن و مدح فردوسى،در خطاب به ساقى حقیقى و استدعاى باده حقیقت،در ستایش حسین قلى خان سلطانى | خیابان اول،در توحید و نیایش خداوند،ستایش حضرت رسالت پناهى،در منقبت شاه ولایت على(علیه السلام)در ستایش صدیقه کبرى-علیه السلام-در تمجید حسام السلطنه سلطان مراد میرزا،در شرح خواب دیدن ناظم و نظم کتاب،در ستایش سخن و مدح فردوسى،در خطاب به ساقى حقیقى و استدعاى باده حقیقت،در ستایش حسین قلى خان سلطانى <ref>استاد خود.</ref>،در مرگ معاویه و سلطنت یزید،در هجرت امام حسین-علیه السلام- از مدینه پیغمبر-صلى اللّه علیه و آله و سلم-تا آخر وقایع عاشورا. | ||
خیابان دوم،در ستایش خدا و پیامبر و امام على و امام زمان-علیهما السلام-وقایع روز عاشورا را از صبح تا انقضاى شهادت آن حضرت. | خیابان دوم،در ستایش خدا و پیامبر و امام على و امام زمان-علیهما السلام-وقایع روز عاشورا را از صبح تا انقضاى شهادت آن حضرت. | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
دیوان چاپى وى کلاّ در پنج بخش یاد شده حاوى 3040 بیت است درحالى‌که تنها مثنوى حماسى او 000,16 بیت و به قولى سى هزار بیت دارد که فقط 2368 بیت آن در دیوان چاپى الهامى آمده است و مابقى ابیات آن فعلا در دسترس عموم شیفتگان شعر عاشورا قرار ندارد و همت ارباب تحقیق و معرفت را مى‌طلبد که در چاپ و نشر آن اهتمام ورزند. | دیوان چاپى وى کلاّ در پنج بخش یاد شده حاوى 3040 بیت است درحالى‌که تنها مثنوى حماسى او 000,16 بیت و به قولى سى هزار بیت دارد که فقط 2368 بیت آن در دیوان چاپى الهامى آمده است و مابقى ابیات آن فعلا در دسترس عموم شیفتگان شعر عاشورا قرار ندارد و همت ارباب تحقیق و معرفت را مى‌طلبد که در چاپ و نشر آن اهتمام ورزند. | ||
سبک شعرى | ==سبک شعرى== | ||
مثنوى باغ فردوس او که به شیوه شاهنامه فردوسى سروده شده از سبک خراسانى پیروى مى‌کند و مشخصه‌هاى آغازین این سبک را دارا است از قبیل استعمال:«ایدون»و«ایدر»در معانى:در چنین،این چنین،و اینک و اینجا و آوردن واو عاطفه در اول مصراع‌ها-که امروزه مورد علاقه خاص غزلسراهاى جوان ماست-به‌کاربردن ابا و ابر در معانى:«به،با و بر» استفاده از الف اطلاق در پایان حروف قافیه،استعمال مر در غیر مفعول صریح که معمولا به منظور تاکید قبل از مفعول صریح مى‌آید،به کارگیرى صورت جمع«اسم معنى»بر خلاف قیاس و مواردى از این قبیل. <ref>همان،ص 70 تا 75.</ref> | مثنوى باغ فردوس او که به شیوه شاهنامه فردوسى سروده شده از سبک خراسانى پیروى مى‌کند و مشخصه‌هاى آغازین این سبک را دارا است از قبیل استعمال:«ایدون»و«ایدر»در معانى:در چنین،این چنین،و اینک و اینجا و آوردن واو عاطفه در اول مصراع‌ها-که امروزه مورد علاقه خاص غزلسراهاى جوان ماست-به‌کاربردن ابا و ابر در معانى:«به،با و بر» استفاده از الف اطلاق در پایان حروف قافیه،استعمال مر در غیر مفعول صریح که معمولا به منظور تاکید قبل از مفعول صریح مى‌آید،به کارگیرى صورت جمع«اسم معنى»بر خلاف قیاس و مواردى از این قبیل. <ref>همان،ص 70 تا 75.</ref> | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
در آثار منظوم الهامى کرمانشاهى آرایه‌هاى لفظى و معنوى و بیانى بسیارى دیده مى‌شود از قبیل:استعاره،اسناد مجازى،تشبیه،اشتقاق،جناس،ردّ القافیه،ردّ المطلع،ارسال المثل، اقتباس،تلمیح،مراعات نظیر <ref>همان،ص 80 تا 86.</ref> و غیره. | در آثار منظوم الهامى کرمانشاهى آرایه‌هاى لفظى و معنوى و بیانى بسیارى دیده مى‌شود از قبیل:استعاره،اسناد مجازى،تشبیه،اشتقاق،جناس،ردّ القافیه،ردّ المطلع،ارسال المثل، اقتباس،تلمیح،مراعات نظیر <ref>همان،ص 80 تا 86.</ref> و غیره. | ||
دامنه تاثیر مثنوى‌هاى عاشورایى | ===دامنه تاثیر مثنوى‌هاى عاشورایى=== | ||
از اشعارى که شعراى معاصر با الهامى در ستایش مثنوى حماسى باغ فردوس او سروده‌اند-و ما پیش از این از آنان یاد کردیم-پیدا است که شعر او در دسترس آنان قرار داشته و مورد پسندشان قرار گرفته است.نسخه اساس آقاى امید اسلام پناه در تدوین دیوان الهامى کرمانشاهى-که از آن با حروف اختصارى«مج»یاد مى‌کنند-نسخه‌اى است خطى حاوى گزیده‌هاى آثار منظوم الهامى که به خط همو تحریر یافته و براى سپهر فرستاده است تا در تذکره ناصرى مورد استفاده قرار دهد، <ref>همان،ص 64.</ref> و این خود نشانگر آن است که شهرت الهامى در زمانه خود او از محدوده کرمانشاهان فراتر رفته و نظر ادیبان بلندآوازه عصر ناصرى را در پایتخت به خود جلب کرده است. | از اشعارى که شعراى معاصر با الهامى در ستایش مثنوى حماسى باغ فردوس او سروده‌اند-و ما پیش از این از آنان یاد کردیم-پیدا است که شعر او در دسترس آنان قرار داشته و مورد پسندشان قرار گرفته است.نسخه اساس آقاى امید اسلام پناه در تدوین دیوان الهامى کرمانشاهى-که از آن با حروف اختصارى«مج»یاد مى‌کنند-نسخه‌اى است خطى حاوى گزیده‌هاى آثار منظوم الهامى که به خط همو تحریر یافته و براى سپهر فرستاده است تا در تذکره ناصرى مورد استفاده قرار دهد، <ref>همان،ص 64.</ref> و این خود نشانگر آن است که شهرت الهامى در زمانه خود او از محدوده کرمانشاهان فراتر رفته و نظر ادیبان بلندآوازه عصر ناصرى را در پایتخت به خود جلب کرده است. | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
در این که آیا سرایندگان دیگر حماسه‌هاى منظوم آیینى در زبان فارسى پس از الهامى از شیوۀ شعرى او و یا نگاهى که به وقایع کربلا داشته است،متأثر بوده‌اند یا نه،بحثى است که نیاز به تحقیق و تأمّل دارد و در مجال تنگ این مقال نمى‌گنجد.براى نمونه مى‌توان از منظومه داستان على اکبر در احوال حضرت على اکبر و قاسم بن حسن-علیه السلام-از محمد بن ابو طالب نام برد که به سال 1298 ه.ق آن را به پایان برده است. | در این که آیا سرایندگان دیگر حماسه‌هاى منظوم آیینى در زبان فارسى پس از الهامى از شیوۀ شعرى او و یا نگاهى که به وقایع کربلا داشته است،متأثر بوده‌اند یا نه،بحثى است که نیاز به تحقیق و تأمّل دارد و در مجال تنگ این مقال نمى‌گنجد.براى نمونه مى‌توان از منظومه داستان على اکبر در احوال حضرت على اکبر و قاسم بن حسن-علیه السلام-از محمد بن ابو طالب نام برد که به سال 1298 ه.ق آن را به پایان برده است. | ||
شادروان خانبابا مشار در فهرست کتابهاى چاپى فارسى،ج | شادروان خانبابا مشار در فهرست کتابهاى چاپى فارسى،ج 1 <ref>الف-ت.</ref>،از نسخه چاپى باغ فردوس سروده سید احمد بن رستم ملقب به فردوسى حسینى و متخلص به الهامى خبر مى‌دهد که حاوى(چهار خیابان)بوده و در کرمانشاه به سال 1327 ه.ش در قطع رحلى و چاپ سربى و در 244 صفحه چاپ و منتشر شده است. <ref>همان،ص 63.</ref> | ||
برگزیده آثار عاشورایى | ==برگزیده آثار عاشورایى== | ||
الهامى کرمانشاهى،غیر از مثنوى حماسى باغ فردوس،مجموعه شعر دیگرى نیز دارد به نام «حسینیه»که در قالب غزل و قطعه سروده شده و درباره حادثه خونبار حضرت سید الشهداء- علیه السلام-است <ref>همان،ص 46.</ref> که متاسفانه فعلا در دسترس ما قرار ندارد و به ناگزیر باید قسمت‌هایى از مثنوى حماسى او را در رابطه با واقعه کربلا که در دیوان چاپى او آمده است انتخاب کنیم. | الهامى کرمانشاهى،غیر از مثنوى حماسى باغ فردوس،مجموعه شعر دیگرى نیز دارد به نام «حسینیه»که در قالب غزل و قطعه سروده شده و درباره حادثه خونبار حضرت سید الشهداء- علیه السلام-است <ref>همان،ص 46.</ref> که متاسفانه فعلا در دسترس ما قرار ندارد و به ناگزیر باید قسمت‌هایى از مثنوى حماسى او را در رابطه با واقعه کربلا که در دیوان چاپى او آمده است انتخاب کنیم. | ||
| خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
صرف‌نظر از مقدمه منظوم مثنوى باغ فردوس که در 13 قسمت تدوین شده،متن اصلى این منظومه حماسى ماندگار که در دیوان چاپى الهامى کرمانشاهى آمده است در رابطه با حضرت مسلم بن عقیل-علیه السلام-405 بیت در 14 عنوان،در مبارزت و منقبت حضرت قاسم بن حسن-علیه السلام-در 608 بیت حاوى 11 عنوان،و قسمت پایانى آن اختصاص دارد به جریان میدان رفتن و شهادت علمدار کربلا-علیه السلام-که حاوى 1086 بیت و در 17 عنوان تنظیم شده است و ما به نقل ابیاتى از این سه قسمت بسنده مى‌کنیم: | صرف‌نظر از مقدمه منظوم مثنوى باغ فردوس که در 13 قسمت تدوین شده،متن اصلى این منظومه حماسى ماندگار که در دیوان چاپى الهامى کرمانشاهى آمده است در رابطه با حضرت مسلم بن عقیل-علیه السلام-405 بیت در 14 عنوان،در مبارزت و منقبت حضرت قاسم بن حسن-علیه السلام-در 608 بیت حاوى 11 عنوان،و قسمت پایانى آن اختصاص دارد به جریان میدان رفتن و شهادت علمدار کربلا-علیه السلام-که حاوى 1086 بیت و در 17 عنوان تنظیم شده است و ما به نقل ابیاتى از این سه قسمت بسنده مى‌کنیم: | ||
درباره حضرت مسلم بن عقیل(علیه السلام) | ===درباره حضرت مسلم بن عقیل(علیه السلام)=== | ||
{{شعر}} | |||
{{ب| چو شد تیغ خورشید زریّن حُسام <ref>شمشیر زرّین.</ref> | نهان در نیام شَبَه <ref>سنگ سیاق برّاق.</ref> گونِ شام }} | {{ب| چو شد تیغ خورشید زریّن حُسام <ref>شمشیر زرّین.</ref> | نهان در نیام شَبَه <ref>سنگ سیاق برّاق.</ref> گونِ شام }} | ||
| خط ۲۴۶: | خط ۲۴۶: | ||
{{ب| نخواهم فرستادنت سوى جنگ | برو زى <ref>سوى جانب.</ref> سراپرده،منما درنگ }} | {{ب| نخواهم فرستادنت سوى جنگ | برو زى <ref>سوى جانب.</ref> سراپرده،منما درنگ }} | ||
{{پایان شعر}} | |||
چون قاسم بن حسن موفق به کسب اجازه از امام نمى‌شود،مادر خود را واسطه قرار مى‌دهد و چون از این طریق هم نتیجه‌اى نمى‌گیرد به هنگام رجزخوانى دشمن،قرار از کف داده آماده رزم مى‌شود و امام که نظاره‌گر این اشتیاق زاید الوصف است او را راهى میدان مى‌سازد. | چون قاسم بن حسن موفق به کسب اجازه از امام نمى‌شود،مادر خود را واسطه قرار مى‌دهد و چون از این طریق هم نتیجه‌اى نمى‌گیرد به هنگام رجزخوانى دشمن،قرار از کف داده آماده رزم مى‌شود و امام که نظاره‌گر این اشتیاق زاید الوصف است او را راهى میدان مى‌سازد. | ||
در این قسمت،الهامى کرمانشاهى ابیات بسیار دلنشینى را صرف به تصویر کشیدن مراسم دامادى حضرت قاسم و وداع او با عروس-که دختر سالار شهیدان است-کرده که به خاطر بى‌اعتبارى این مساله در نزد پژوهشگران و مورّخان اسلامى از نقل آن صرف‌نظر مى‌کنیم. | در این قسمت،الهامى کرمانشاهى ابیات بسیار دلنشینى را صرف به تصویر کشیدن مراسم دامادى حضرت قاسم و وداع او با عروس-که دختر سالار شهیدان است-کرده که به خاطر بى‌اعتبارى این مساله در نزد پژوهشگران و مورّخان اسلامى از نقل آن صرف‌نظر مى‌کنیم. | ||
در شجاعت و شهادت حضرت ابو الفضل العباس(علیه السلام) | ===در شجاعت و شهادت حضرت ابو الفضل العباس(علیه السلام)=== | ||
الهامى کرمانشاهى پس از ابیاتى در عظمت علمدار کربلا-علیه السلام-به ترجمه منظوم روایت ابو حمزه ثمالى در فضیلت حضرت عباس-علیه السلام-مى‌پردازد که به نقل چند بیت از این دو قسمت بسنده مى‌کنیم: | الهامى کرمانشاهى پس از ابیاتى در عظمت علمدار کربلا-علیه السلام-به ترجمه منظوم روایت ابو حمزه ثمالى در فضیلت حضرت عباس-علیه السلام-مى‌پردازد که به نقل چند بیت از این دو قسمت بسنده مى‌کنیم: | ||
{{شعر}} | |||
{{ب| چه عباس!مهر سپهر یلى | به مردى بهین یادگار على }} | {{ب| چه عباس!مهر سپهر یلى | به مردى بهین یادگار على }} | ||
| خط ۲۹۴: | خط ۲۹۴: | ||
{{ب| مراد همه خلق در مشت توست | کلید حوایج سرانگشت توست <ref>همان،ص 233 و 234.</ref> }} | {{ب| مراد همه خلق در مشت توست | کلید حوایج سرانگشت توست <ref>همان،ص 233 و 234.</ref> }} | ||
{{پایان شعر}} | |||
الهامى،صحنه‌هاى بدیع دیگرى از جانب علمدار کربلا را در نهایت شیوایى و زیبایى به تصویر کشیده است که به انتخاب ابیاتى از قسمت‌هاى مختلف آن اکتفا مى‌کنیم: | الهامى،صحنه‌هاى بدیع دیگرى از جانب علمدار کربلا را در نهایت شیوایى و زیبایى به تصویر کشیده است که به انتخاب ابیاتى از قسمت‌هاى مختلف آن اکتفا مى‌کنیم: | ||
{{شعر}} | |||
{{ب| سپهداد فرّخ رخ تابناک | بسایید پیش برادر به خاک }} | {{ب| سپهداد فرّخ رخ تابناک | بسایید پیش برادر به خاک }} | ||
| خط ۳۸۲: | خط ۳۸۲: | ||
{{ب| نماندى در آن پهنه یک تن سوار | که با شاه جوید دگر کارزار <ref>همان،ص 263.</ref> }} | {{ب| نماندى در آن پهنه یک تن سوار | که با شاه جوید دگر کارزار <ref>همان،ص 263.</ref> }} | ||
{{پایان شعر}} | |||
==منابع== | |||
محمد علی مجاهدی، کاروان شعر عاشورا،زمزم هدایت، ج1، ص 451-463. | |||
==پی نوشت== | |||
[[رده:افراد]] | |||
[[رده:هنرمندان]] | |||
[[رده:شاعران]] | |||