مسلم بن عقیل: تفاوت میان نسخه‌ها

پرش به ناوبری پرش به جستجو
۲۶٬۶۶۵ بایت حذف‌شده ،  ‏۲۰ ژانویهٔ ۲۰۲۱
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
'''مسلم بن عقیل'''، از قبیله قریش و از تیره بنی ‌هاشم، پسر عمو و سفیر [[حسین بن علی|امام حسین (ع)]] در کوفه و از مشاهیر تابعین و بزرگان و اشراف بنی ‌هاشم است. پدرش عقیل برادر امیرالمؤمنین علی (ع) <ref>انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: 1996 – 2000 م.، ج2، ص327.</ref> از نسب‌ شناسان بزرگ و از آگاهان به وقایع عصر جاهلیت عرب بود. <ref>شرح نهج البلاغه ابن ابی‌الحدید، ابن ابی‌الحدید، عزالدین عبدالحمیدبن محمد، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره: 1385-1387 ه ق/ 1965-1967 م.، ج11، ص250.</ref>
'''مسلم بن عقیل'''، از قبیله قریش و از تیره بنی ‌هاشم، پسر عمو و سفیر [[حسین بن علی|امام حسین(ع)]] در کوفه و از مشاهیر بنی ‌هاشم است. پدرش عقیل برادر علی(ع) <ref>انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: 1996– 200م.، ج2، ص327.</ref> از نسب‌ شناسان بزرگ و از آگاهان به وقایع عصر جاهلیت عرب بود.<ref>شرح نهج البلاغه ابن ابی‌الحدید، ج11، ص250.</ref>


{{جعبه اطلاعات اصحاب امام حسین (ع)
{{جعبه اطلاعات اصحاب امام حسین (ع)
| عنوان              =
| عنوان              =
| تصویر              =
| تصویر              = مسلم بن عقیل.jpg
| اندازه تصویر      =
| اندازه تصویر      =
|توضیح تصویر        =
|توضیح تصویر        = مرقد مسلم بن عقیل، بیرون ضلع شرقی مسجد کوفه
| نام کامل          =مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق.  بن ابی ‌طالب بن عبدالمطلب بن هاشم بن عبد مناف بن قصی بن کلاب
| نام کامل          = مسلم بن عقیل بن ابیطالب
| لقب                =
| لقب                =
| نسب                =بنی ‌هاشم
| نسب                =بنی ‌هاشم
| خویشاوندان سرشناس  =پدرش عقیل برادر امیرالمؤمنین علی (ع)
| خویشاوندان سرشناس  =پدرش عقیل برادر حضرت علی(ع)
| تاریخ تولد        =
| تاریخ تولد        = مورد اختلاف است (20-25 هجری)
| شهر تولد          =
| شهر تولد          =
| کشور تولد          =
| کشور تولد          =
| محل زندگی          =
| محل زندگی          =
| تاریخ وفات/شهادت  =چهارشنبه‌ نهم ‌ذی‌الحجه
| تاریخ وفات/شهادت  =چهارشنبه‌ نهم ‌ذی‌الحجه 60 هجری
| شهر وفات/شهادت    =
| شهر وفات/شهادت    =
| نحوه وفات/شهادت    =مسلم را مشرف به “خدائین“ گردن زدند، به‌ گونه‌ای‌ که‌ سرش‌ در میدان‌ افتاد و پس‌ از آن‌ پیکرش‌ را از بام‌، پایین‌ افکندند
| نحوه وفات/شهادت    =مسلم را با “خدائین“ گردن زدند، به‌ گونه‌ای‌ که‌ سرش‌ در میدان‌ افتاد و پس‌ از آن‌ پیکرش‌ را از بام‌، پایین‌ افکندند.
| مدفن              =کنار دارالاماره کوفه به خاک سپردند، اکنون مزارش به مسجد معروف کوفه متصل است و در زاویه شرقی آن قرار دارد
| مدفن              =کنار دارالاماره کوفه به خاک سپردند. (مسجد کوفه فعلی)
| از یاران          =
| از یاران          = امام حسین(ع)
| فعالیت‌های اجتماعی  =
| فعالیت‌های اجتماعی  =
| مشایخ              =
| مشایخ              =
| شاگردان          =
| شاگردان          =
| آثار              =
| آثار              =
| نقش های برجسته              =پسر عمو و سفیر امام حسین (ع) در کوفه
| نقش های برجسته              =پسر عمو و سفیر امام حسین(ع) در کوفه
}}
}}


==زندگینامه==
==شخصیت‌شناسی==
عقیل از اشخاص مورد عنایت پیامبر (ص) بود که در همان اوایل بعثت اسلام آورده بود و همین اسلام و تسلیم او در برابر حق بود که سبب محبت رسول‌ الله (ص) به وی گردید. اما در مورد مادرش مورخین دو قول را نقل کرده‌اند: بنا به نقلی او زنی آزاده به نام خلیله از آل فهریدی <ref>المحبّر، ابن حبیب، محمد، به کوشش ایلزه لیشتن اشتتر، حیدرآباد دکن: 1361 ﻫ ق / 1942 م. ، ص402؛ المنمق، ص505-506.</ref> و یا از قبیله نبطیه و از آل فرزندا   <ref>المعارف، ص204.</ref> که جماعتی عرب بودند، بود؛ و بنا به قول دیگر مادر او کنیزی بود که عقیل از شام خرید‌اری نمود <ref> کتاب نسب قریش، مصعب بن عبدالله زبیری، چاپ لوی پروونسال، قاهره: 1953 م.، ص84، مقاتل الطالبیین، اصفهانی، ابوالفرج علی بن حسین، ترجمۀ هاشم رسولی محلاتی، تهران: کتابفروشی صدوق. ، ص86.</ref> و نامش علیه، <ref> کتاب نسب قریش، مصعب بن عبدالله زبیری، چاپ لوی پروونسال، قاهره: 1953 م.، ص84.</ref> حلیه، <ref>انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: 1996 – 2000 م.، ج2، ص 327؛ مقاتل الطالبیین، اصفهانی، ابوالفرج علی بن حسین، ترجمۀ هاشم رسولی محلاتی، تهران: کتابفروشی صدوق. ، ص 86.</ref> حلبة، <ref> تاریخ خلیفه بن خیاط، خلیفه بن خیاط، ابن عمر، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1415 ﻫ ق.، ص145.</ref> یا خلیله <ref>الطبقات الکبری، این سعد کاتب واقدی، محمد، چاپ احسان عباس، بیروت: دارصادر، 1405 ه ق.، این سعد کاتب واقدی، محمد، چاپ احسان عباس، بیروت: دارصادر، 1405 ه ق.، ج4، ص42.</ref> بود.
===زندگی‌نامه===
مسلم با برادران و خواهرانش عبدالله اصغر، عبیدالله، محمد، ام‌عبدالله و رمله از یک مادر بودند؛ <ref>انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: 1996 – 2000 م.، ج2، ص327.</ref> اگر چه ابوالفرج اصفهانی معتقد است که حلیه فرزندی جز او نزاد. <ref>مقاتل الطالبیین، اصفهانی، ابوالفرج علی بن حسین، ترجمۀ هاشم رسولی محلاتی، تهران: کتابفروشی صدوق. ، ص 86.</ref>
عقیل از اشخاص مورد عنایت پیامبر(ص) بود که در همان اوایل بعثت اسلام آورده بود و همین اسلام و تسلیم او در برابر حق بود که سبب محبت رسول‌ الله(ص) به وی گردید.
او در خاندان بنی ‌هاشم پرورشی نیکو یافت. خاندانی که بر آن وحی نازل شد و قطب زندگی دینی و سیاسی مردم بود. در مورد سال تولد او اختلاف است.
در مورد مادرش مورخین دو قول را نقل کرده‌اند: بنا به نقلی او زنی آزاده به نام خلیله از آل فهریدی <ref>المحبّر، ص402؛ المنمق، ص505-506.</ref> یا از قبیله نبطیه و از آل فرزندا<ref>المعارف، ص204.</ref> که جماعتی عرب بودند، بود.
گفته شده مسلمانان در زمان خلیفه دوم عمر بن خطاب، بعد از محاصره‌ای شدید شهر ”البهنسا“‌ واقع در غرب رود نیل (منطقه صعید) را فتح کرده و وارد شهر شدند. مسلم نیز که همراه دیگر جوانان به ارتش اسلام پیوسته بود، در این جنگ از خود رشادت‌های زیادی نشان داد. او پس از مجروح شدن دو برادرش جعفر و علی، حماسه‌سرایی کرد و در حالی که چنین رجز می‌خواند، به همراه هاشمیان وارد شهر شد: <ref>فتوح الشام، واقدی، محمدبن عمر، اسکندریه: دار ابن خلدون.، ج2، ص295،284.</ref>
بنا به قول دیگر مادر او کنیزی بود که عقیل از شام خرید‌اری نمود<ref>کتاب نسب قریش، ص84، مقاتل الطالبیین، ص86.</ref> و نامش علیه<ref> کتاب نسب قریش، ص84.</ref>، حلیه<ref>انساب الاشراف، ج2، ص327؛ مقاتل الطالبیین، ص86.</ref>، حلبة<ref>تاریخ خلیفه بن خیاط، ص145.</ref> یا خلیله<ref>الطبقات الکبری، ج4، ص42.</ref>، بود.
با از دست دادن یاران مخلص و با فضیلتم، غم و اندوه فراوان بر من سایه افکند. انتقام جعفر و علی شیران کارزار و فرزندان بنی ‌عقیل را خواهم گرفت و با شمشیر برّان هر ناسزاگوی را خواهم کشت. شاید با این انتقام سوزش اندوه را فرونشانم.  
مسلم با برادران و خواهرانش عبدالله اصغر، عبیدالله، محمد، ام‌عبدالله و رمله از یک مادر بودند؛ <ref>انساب الاشراف، ج2، ص327.</ref> اگر چه ابوالفرج اصفهانی معتقد است که حلیه فرزندی جز او نداشت.<ref>مقاتل الطالبیین، ص86.</ref>
هم‌چنین گفته شده که او در جنگ صفین شرکت داشت و امیرالمؤمنین علی (ع) میمنه پیادگان لشکر خود را به او و عبدالله بن جعفر طیار سپرد. <ref>الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج2، ص24.</ref>
 
اگر مسلم در این دو واقعه حضور داشته است، پس تولد او در دهه دوم هجری بوده و این سخن که عقیل در زمان معاویه از شام کنیزی خریداری نمود، <ref> کتاب نسب قریش، مصعب بن عبدالله زبیری، چاپ لوی پروونسال، قاهره: 1953 م.، ص84؛ مقاتل الطالبین، ص86؛ شرح نهج البلاغه ابن ابی‌الحدید، ابن ابی‌الحدید، عزالدین عبدالحمیدبن محمد، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره: 1385-1387 ه ق/ 1965-1967 م.، ج11، ص251-252. </ref> نمی‌تواند صحت داشته باشد و او در هنگام شهادت به سال 60 هجری باید حدود 40 سال داشته باشد. اگر چه در مورد او سن 35 سال <ref>لباب الانساب و الالقاب و الاعقاب، بیهقی، ابوالحسن علی بن زید (ابن فندق)، به تصحیح سیدمهدی رجایی اصفهانی، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی، 1410 ﻫ ق. ، ج1، ص402.</ref> و 28 سال <ref>تنقیح المقال فی احوال الرجال، مامقانی، شیخ عبدالله، نجف: المطبعه الحیریه، 1352 ﻫ ق.، ج3، ص187.</ref> نیز گفته شده است. عبدالرزاق مقرم در تحلیلی او را به هنگام شهادت 50 ساله می‌داند. <ref>ر.ک : مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق. ، ص342-344.</ref> اما به نظر می‌آید سن مسلم در هنگام شهادت بین 35-40 سال بوده و او در سال‌های 20-25 هجری متولد شده است.
====تولد====
مسلم بن عقیل، در خاندان بنی ‌هاشم پرورش یافت. در مورد سال تولد او اختلاف است.
گفته شده مسلمانان در زمان خلیفه دوم عمر بن خطاب، بعد از محاصره‌ شدید، شهر «البهنسا»‌ واقع در غرب رود نیل (منطقه صعید) را فتح کرده و وارد شهر شدند. مسلم نیز که همراه دیگر جوانان به ارتش اسلام پیوسته بود، در این جنگ حضور داشت. او پس از مجروح شدن دو برادرش [[جعفر بن عقیل بن‌ ابی‌ طالب (ع‌)|جعفر]] و علی، حماسه‌سرایی کرد و در حالی که چنین رجز می‌خواند، به همراه هاشمیان وارد شهر شد: <ref>فتوح الشام، ج2، ص284-295.</ref>
«با از دست دادن یاران مخلص و با فضیلتم، غم و اندوه فراوان بر من سایه افکند. انتقام جعفر و علی شیران کارزار و فرزندان بنی ‌عقیل را خواهم گرفت و با شمشیر برّان هر ناسزاگوی را خواهم کشت. شاید با این انتقام سوزش اندوه را فرونشانم.»
هم‌چنین گفته شده که او در جنگ صفین شرکت داشت و حضرت علی(ع) میمنه پیادگان لشکر خود را به او و عبدالله بن جعفر طیار سپرد.<ref>الفتوح، ج2، ص24.</ref>
اگر مسلم در این دو واقعه حضور داشته است، پس تولد او در دهه دوم هجری بوده و این سخن که عقیل در زمان معاویه از شام کنیزی خریداری نمود،<ref> کتاب نسب قریش، ص84؛ مقاتل الطالبین، ص86؛ شرح نهج البلاغه ابن ابی‌الحدید، ج11، ص251-252.</ref> نمی‌تواند صحت داشته باشد و او در هنگام شهادت به سال 60 هجری باید حدود 40سال داشته باشد.
اگر چه در مورد او سن 35 سال <ref>لباب الانساب و الالقاب و الاعقاب، بیهقی، ج1، ص402.</ref> و 28 سال<ref>تنقیح المقال فی احوال الرجال، ج3، ص187.</ref> نیز گفته شده است. عبدالرزاق مقرم در تحلیلی او را به هنگام شهادت 50 ساله می‌داند.<ref>ر.ک: مسلم بن عقیل، ص342-344.</ref>  
پس سن مسلم در هنگام شهادت بین 35-40 سال بوده و او در سال‌های 20-25 هجری متولد شده است.
 
===خصوصیات===
===خصوصیات===
مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق.  مردی شجاع، <ref>انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: 1996 – 2000 م.، ج2، ص334؛ المعارف، ص204؛ الاعلام، زرکلی، خیرالدین، بیروت: 1986 م.، ج7، ص227.</ref> عالم و اهل رأی، <ref>الاعلام، زرکلی، خیرالدین، بیروت: 1986 م.، ج7، ص227.</ref> فداکار و پاک‌باز، مقید به احکام و اوامر الهی، شیفته و عاشق امام حسین (ع)‌ بود. امام حسین (ع)‌ او را اعلم ناس می‌دانست. <ref>الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، عزّالدین علی بن احمد بن ابی الکرم، تحقیق مکتبة اتراث، بیروت: 1385- 1386 ه ق.، ج4، ص43.</ref>
به گفته تاریخ، مسلم بن عقیل، مردی شجاع، <ref>انساب الاشراف، ج2، ص334؛ المعارف، ص204؛ الاعلام، ج7، ص227.</ref> عالم و اهل رای،<ref>الاعلام، ج7، ص227.</ref>. امام حسین(ع)‌ او را اعلم ناس می‌دانست. <ref>الکامل فی التاریخ، ج4، ص43.</ref>


===فرزندان===
===فرزندان===
در شمار و نام فرزندان مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق.  اختلاف است: خلیفه بن خیاط، ذهبی و ابن عماد حنبلی از دو پسر با نام‌های عبدالله و عبدالرحمن نام می‌برند که هر دو در کربلا به شهادت رسیدند. <ref> تاریخ خلیفه بن خیاط، خلیفه بن خیاط، ابن عمر، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1415 ﻫ ق.، ص145؛ تاریخ الاسلام، حوادث و وفیات 61-80، ص21؛ شذرات الذهب، ج1، ص273.</ref> ابن قتیبه و بلاذری از چهار پسر با نام‌های عبدالله، علی، مسلم و عبدالعزیز نام می‌برند. عبدالله و علی که مادرشان رقیه دختر امیرالمؤمنین علی (ع) بود، در کربلا به شهادت رسیدند. <ref>المعارف، ص204؛ انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: 1996 – 2000 م.، ج2، ص328.</ref> طبری نیز از سه فرزند با نام‌های عبدالله، علی و زینب صغری نام می‌برد. <ref>تاریخ طبری، ج5، ص469.</ref> مقرم شمار فرزندان مسلم را، پنج پسر و یک دختر به نام‏‌های عبدالله، علی، محمد، عبدالرحمن، عبدالعزیز و حمیده می‌داند و می‌نویسد: دو تن از آنان در کربلا به شهادت رسیدند و دو تن در کوفه شهید شدند و از سرنوشت فرزند پنجم او اثری بر جای نمانده است. <ref>مقتل الحسین المقرم، المقرم، السید عبدالرزاق، بیروت: دارالکتاب الاسلامی، 1979 م. ، ص511.</ref> دختر مسلم نیز با پسر عمویش عبدالله بن محمد بن عقیل ازدواج کرد. <ref>ر.ک : الطبقات الکبری، این سعد کاتب واقدی، محمد، چاپ احسان عباس، بیروت: دارصادر، 1405 ه ق.، این سعد کاتب واقدی، محمد، چاپ احسان عباس، بیروت: دارصادر، 1405 ه ق.، ح5، ص392؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص469؛ مقتل الحسین المقرم، المقرم، السید عبدالرزاق، بیروت: دارالکتاب الاسلامی، 1979 م. ، همانجا.</ref>  
در شمار و نام فرزندان مسلم بن عقیل، اختلاف است: خلیفه بن خیاط، ذهبی و ابن عماد حنبلی از دو پسر با نام‌های [[عبدالله بن‌ مسلم بن عقیل|عبدالله]] و [[محمد بن مسلم بن عقیل|عبدالرحمن]] نام می‌برند که هر دو در [[کربلا]] به شهادت رسیدند.<ref> تاریخ خلیفه بن خیاط، ص145؛ تاریخ الاسلام، ص21؛ شذرات الذهب، ج1، ص273.</ref>
در اینکه عبدالله در کربلا به شهادت رسید، شکی نیست. <ref> تاریخ خلیفه بن خیاط، خلیفه بن خیاط، ابن عمر، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1415 ﻫ ق.، ص145؛ المعارف، ص204؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص469؛ تاریخ الاسلام، حوادث و وفیات 61-80، ص21؛ شذرات الذهب، ج1، ص273؛ مقاتل الطالبیین، اصفهانی، ابوالفرج علی بن حسین، ترجمۀ هاشم رسولی محلاتی، تهران: کتابفروشی صدوق. ، ص97.</ref> اما در اسم فرزند دوم او که در کربلا به شهادت رسید، اختلاف است و بنا به نقلی علی، <ref>المعارف، ص204؛ انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: 1996 – 2000 م.، ج2، ص328.</ref> محمد <ref>مقاتل الطالبیین، اصفهانی، ابوالفرج علی بن حسین، ترجمۀ هاشم رسولی محلاتی، تهران: کتابفروشی صدوق. ، ص97.</ref> و یا عبدالرحمن <ref> تاریخ خلیفه بن خیاط، خلیفه بن خیاط، ابن عمر، بیروت: دار الکتب العلمیه، 1415 ﻫ ق.، ص145؛ تاریخ اسلام، حوادث و وفیات 61-80، ص21؛ شذرات الذهب، ج1، ص273.</ref> است که به احتمال قوی نام او محمد است. <ref>ر.ک : بخش چهارم، شهدای بنی ‌هاشم، دو فرزند مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق. : محمد و عبدالله.</ref> از مسلم نسلی باقی نمانده است.
ابن قتیبه و بلاذری از چهار پسر با نام‌های عبدالله، علی، مسلم و عبدالعزیز نام می‌برند. عبدالله و علی که مادرشان رقیه دختر علی(ع) بود، در کربلا به شهادت رسیدند.<ref>المعارف، ص204؛ انساب الاشراف، ج2، ص328.</ref>
طبری نیز از سه فرزند با نام‌های عبدالله، علی و زینب صغری نام می‌برد. <ref>تاریخ طبری، ج5، ص469.</ref>
مقرم شمار فرزندان مسلم را، پنج پسر و یک دختر به نام‏‌های عبدالله، علی، محمد، عبدالرحمن، عبدالعزیز و حمیده می‌داند و می‌نویسد: دو تن از آنان در کربلا به شهادت رسیدند و دو تن در کوفه شهید شدند و از سرنوشت فرزند پنجم او اثری بر جای نمانده است.<ref>مقتل الحسین المقرم، ص511.</ref> دختر مسلم نیز با پسر عمویش عبدالله بن محمد بن عقیل ازدواج کرد.<ref>ر.ک: الطبقات الکبری، ج5، ص392؛ تاریخ الطبری، ج5، ص469؛ مقتل الحسین المقرم، همان.</ref>  
در اینکه عبدالله در کربلا به شهادت رسید، شکی نیست.<ref> تاریخ خلیفه بن خیاط، ص145؛ المعارف، ص204؛ تاریخ الطبری، ج5، ص469؛ تاریخ الاسلام، ص21؛ شذرات الذهب، ج1، ص273؛ مقاتل الطالبیین، ص97.</ref> اما در اسم فرزند دوم او که در کربلا به شهادت رسید، اختلاف است و بنا به نقلی علی،<ref>المعارف، ص204؛ انساب الاشراف، ج2، ص328.</ref> محمد<ref>مقاتل الطالبیین، ص97.</ref> یا عبدالرحمن<ref>تاریخ خلیفه بن خیاط، ص145؛ تاریخ اسلام، ص21؛ شذرات الذهب، ج1، ص273.</ref> است که به احتمال قوی نام او محمد است.<ref>ر.ک: بخش چهارم، شهدای بنی ‌هاشم، دو فرزند مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق: محمد و عبدالله.</ref> از مسلم نسلی باقی نمانده است.


===طفلان مسلم بن عقیل===
==قبل از واقعه کربلا==
در برخی منابع متقدم و سپس منابع متأخر و تعزیه‌ها باور بر این است که دو فرزند مسلم به نام‌های محمد و ابراهیم که همراه پدرشان به کوفه رفته و یا پس از واقعه عاشورا به اسارت گرفته شدند. این دو توسط فردی به نام حارث به طرز فجیعی در کنار رود فرات به شهادت رسیدند. حارث بدن‌های آن‌دو را در رود انداخت و سرها را برای اخذ جایزه نزد عبیدالله بن زیاد برد. اما [[عبیدالله بن زیاد]] با دیدن سرهای آن‌ دو کودک منقلب شده و دستور قتل حارث را در همان مکان قتل داد. <ref>ر.ک : امالی، صدوق (ابن بابویه)، ابوجعفر محمد بن علی، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت: 1990 م. صدوق، ص76-81.</ref>
از زندگانی مسلم بن عقیل، تا واقعه کربلا اطلاعات چندانی در دست نیست، اما نقش او در حوادث کوفه، قبل از واقعه کربلا چشمگیر است.
نحوه گرفتاری دو برادر به اختلاف ذکر شده است: گفته شده هنگامی که حضرت مسلم عازم کوفه گردید، دو فرزند خردسال خود را نیز به همراه خود برد و پس از حادثه منزل هانی بن عروه و شروع واقعه کربلا، مسلم آن‌ دو را به شریح قاضی سپرد تا در حمایت او به سلامت بمانند. شریح نیز وقتی خواست دو طفل را به مدینه بفرستد آن‌ دو به دست نیروهای عبیدالله بن زیاد گرفتار شدند. بنا به نقل دیگر پس از واقعه عاشورا و در حال اسارت این دو به نزد عبیدالله بن زیاد برده شده و او آنان را زندانی نمود. زندانبان آنان که مشکور نام داشت پس از شناخت آن‌ دو، آنان را آزاد ساخت. دو کودک در هنگام فرار به خانه‌ای پناه بردند که توسط داماد صاحبخانه به نام حارث اسیر گردیدند. <ref>همانجا.</ref> بنا به نقل دیگر هنگامی که قافله اسیران، کربلا را به سوی کوفه ترک می‌کرد، این‌ دو کودک از ترس و هراس از قافله فرار نموده و به خانه فردی اموی پناه برده که توسط او کشته شدند. مضمون روایت شیخ صدوق در برخی منابع متقدم هم نقل شده است. ابن سعد این داستان را به صورت مختصر روایت کرده با این تفاوت که وی به جای طفلان مسلم، آن‌ دو را از آن عبدالله بن جعفر طیار دانسته است. <ref>الطبقات الکبری، این سعد کاتب واقدی، محمد، چاپ احسان عباس، بیروت: دارصادر، 1405 ه ق.، این سعد کاتب واقدی، محمد، چاپ احسان عباس، بیروت: دارصادر، 1405 ه ق.، ج5، ص106-107.</ref> بلاذری <ref>انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: 1996 – 2000 م.، ج3، ص424.</ref> و طبری <ref>تاریخ طبری، ج5، ص393.</ref> نیز در روایتی تقریباً یکسان خلاصه روایت ابن سعد را نقل کرده‌اند.
زمانی که امام حسین(ع) قصد هجرت به سوی مکه را داشت، مسلم به او پیشنهاد کرد از بی‌راهه به مکه روند که هرگاه سپاهیان [[ولید بن عتبه|ولید بن عتبه بن ابی ‌سفیان]] والی مدینه درصدد تعقیب برآمدند، به آنان دسترسی پیدا نکنند. اما امام نپذیرفت و از جاده اصلی به سوی مکه حرکت کرد و فرمود: از راه اصلی خارج نمی‌شوم تا آنچه را خداوند مقدر فرموده، عملی سازد. <ref>الفتوح، ج5، ص22.</ref>
این روایت فاقد اعتبار تاریخی است. اگر این دو فرزند در آن سفر سخت و مخفیانه و طاقت‌فرسا همراه پدر به کوفه رفته باشند، بسیار بعید است. هیچ مورخ و مقتل‌نویسی از آن‌ دو به عنوان همراهان مسلم نام نبرده است و اگر بعد از واقعه عاشورا به کوفه فرار کرده باشند، این نیز توسط هیچ منبعی تأیید نشده است. پس شهادت این‌ دو فرزند به آن طریق قابل قبول نیست. از طرف دیگر محمد در کربلا به شهادت رسیده و نام ابراهیم نیز در میان فرزندان مسلم ناست.
پس از اینکه مردم کوفه از امام حسین(ع) دعوت کردند تا رهبری آنان را در مبارزه با امویان برعهده گیرد و دعوت‌ نامه‌های بسیاری که شمار آن‌ها را تا دوازده هزار تخمین زده‌اند، <ref>ر.ک: انساب الاشراف، ج2، ص462-463؛ تاریخ الطبری، ج5، ص347؛ الفتوح، ج5، ص27-30.</ref> به سوی امام حسین(ع) فرستادند و همین سبب شد تا امام به سمت کوفه حرکت کند.
داستان دو طفل مسلم به قدری با خرافه آمیخته شده که بسیاری از مورخان به آن توجه نکرده‌اند. برای مثال شیخ عباس قمی علیرغم اینکه اخباری مسلک است و به طور طبیعی به استقبال بسیاری از منقولات تاریخی می‌رود با صراحت بیان می‌دارد که این داستان با این ابعاد و کیفیت از نظر من بعید به نظر می‌رسد. من فقط به خاطر شیخ صدوق آن را نقل کردم. <ref>ر.ک : منتهی الآمال، قمی، شیخ عباس، تهران: انتشارات فراروی، 1381 ش. ، ص371.</ref>
تعزیه‌ای نیز با نام طفلان مسلم شهرت خاصی دارد که براساس روایات غیر مستند و مخدوش ساخته شده است و با رویکردی غالباً عاطفی شکل گرفته و در آن گزاره‌های ضد و نقیض زیادی وجود دارد که اصل داستان را غیر باور می‌کند و تعزیه‌نویسان صرفاً می‌خواسته‌اند مظلومیت دو طفل را برجسته نمایند.


==قبل از واقعه کربلا==
از زندگانی مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق.  تا واقعه کربلا اطلاع چندان در دست نیست، اما نقش او در حوادث کوفه، قبل از واقعه کربلا چشمگیر است.
زمانی که امام حسین (ع) قصد هجرت به سوی مکه را داشت، مسلم به او پیشنهاد کرد از بی‌راهه به مکه روند که هرگاه سپاهیان ولید بن عتبة بن ابی ‌سفیان والی مدینه درصدد تعقیب برآمدند، به آنان دسترسی پیدا نکنند. اما امام نپذیرفت و از جاده اصلی به سوی مکه حرکت کرد و فرمود: از راه اصلی خارج نمی‌شوم تا آنچه را خداوند مقدر فرموده، عملی سازد. <ref>الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص22.</ref>
پس از اینکه مردم کوفه از امام حسین (ع) دعوت کردند تا رهبری آنان را در مبارزه با امویان برعهده گیرد و دعوت‌ نامه‌های بسیاری که شمار آن‌ها را تا دوازده هزار تخمین زده‌اند، <ref>ر.ک : انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: 1996 – 2000 م.، ج2، ص462-463؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص347؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص27-30.</ref> به سوی امام حسین (ع) فرستادند، اکنون امام امام حسین (ع) باید دعوت‌ این‌ مردم‌ را بپذیرد. نزد آنان‌ برود و بر مردم‌ کوفه‌ بود که‌ به‌ حکم‌ این‌ پیمان‌ که‌ با او می‌بندند، تا پایان‌ کار در کنار ایشان‌ بایستند. این‌ مردم‌ با نامه‌های‌ بسیار که‌ برای‌ وی‌ فرستادند، حجت‌ را بر او تمام‌ کردند. اگر نزد آنان نمی‌رفت،‌ فردا نزد خدا و همه ‌آزادگان‌ جهان‌ چه‌ جوابی‌ داشت؟
===رفتن به کوفه===
===رفتن به کوفه===
امام حسین (ع) از مخالفت با یزید،‌ اصل دین‌ را می‌خواست‌. شکایتش‌ در دوران‌ معاویه‌ این‌ بود که‌ سنت‌های‌ الهی‌ مُرده و بدعت‌ زنده‌ شده است. اکنون‌ که‌ برای‌ او یاور پیدا شده،‌ باید سنت‌ الهی‌ را زنده‌ سازد. پایان‌ کار چه‌ باشد، با خداست. با همه این احوال، برای اطمینان از تصمیم شیعیان کوفه و روشن ساختن وضع آنان به مسلم مأموریت داد تا به کوفه رود و اوضاع آنجا و کمیت‌ و کیفیت‌ نیروهای‌ مردمی‌ را بررسی کرده و به اطلاعش برساند‌. <ref>ر.ک : انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: 1996 – 2000 م.، ج2، ص463؛ الاخبار الطوال، ص230؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص347؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص30-31.</ref>  
امام حسین(ع) از مخالفت با [[یزید]]،‌ اصل دین‌ را می‌خواست‌. شکایتش‌ در دوران‌ [[معاویه]]‌ این‌ بود که‌ سنت‌های‌ الهی‌ مُرده و بدعت‌ زنده‌ شده است. اکنون‌ که‌ برای‌ او یاور پیدا شده،‌ باید سنت‌ الهی‌ را زنده‌ سازد. پایان‌ کار چه‌ باشد، با خداست. با همه این احوال، برای اطمینان از تصمیم شیعیان کوفه و روشن ساختن وضع آنان به مسلم مأموریت داد تا به کوفه رود و اوضاع آنجا و کمیت‌ و کیفیت‌ نیروهای‌ مردمی‌ را بررسی کرده و به اطلاعش برساند‌. <ref>ر.ک: انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، ج2، ص463؛ الاخبار الطوال، ص230؛ تاریخ الطبری، ج5، ص347؛ الفتوح، ج5، ص30-31.</ref>  
همچنین امام حسین (ع) در نامه‌ای برای مردم کوفه او را برادر خود نامید و ذکر کرد که او شخص مورد اعتمادش است و او را وصی خود قرار داده است. <ref>الاخبار الطوال، ص230؛ مقاتل الطالبیین، اصفهانی، ابوالفرج علی بن حسین، ترجمۀ هاشم رسولی محلاتی، تهران: کتابفروشی صدوق. ، ص99.</ref>
همچنین امام حسین(ع) در نامه‌ای برای مردم کوفه او را برادر خود نامید و ذکر کرد که او شخص مورد اعتمادش است و او را وصی خود قرار داده است. <ref>الاخبار الطوال، ص230؛ مقاتل الطالبیین، ص99.</ref>
===نامه‌ امام‌ حسین‌ (ع) به مردم کوفه===
 
متن‌ نامه‌ امام‌ حسین‌ (ع) که‌ حاوی‌ مطالب‌ پرارزشی‌ است،‌ چنین‌ است: ”بسم‌ الله الرحمن‌ الرحیم‌ . این‌ نامه‌ای‌ است‌ از حسین‌ بن علی‌ به‌ گروه‌ انبوه‌ مسلمانان‌ مؤمن‌. آخرین‌ نمایندگان ‌شما -هانی‌ و سعید- با نامه‌های‌ شما نزد من‌ آمدند. از محتوای‌ نامه‌های‌ شما آن‌چه‌ را که‌ بیان‌ کرده‌اید، دریافتم‌ و دانستم‌ که‌ شما از من‌ می‌خواهید که‌ به‌ سوی‌ شما بیایم‌ تا به‌ لطف‌ خداوندی‌، همگان‌ بر محور حق‌ گرد آیید. اینک ‌من‌ برادر و پسر عمو و شخصیت‌ مورد اطمنیان‌ خود -مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق. ‌- را به‌ جانب‌ شما می‌فرستم‌ تا درباره‌ امور شما به‌ من‌ گزارش‌ کند. اگر او در گزارش‌ خود برای‌ من‌ بنویسد که‌ خردمندان‌ و صاحب‌نظران‌ و عموم‌ مردم‌ بر آن‌چه‌ در نامه‌ها نوشته‌ شده،‌ اتفاق‌ نظر دارند، من‌ به‌ زودی‌ به‌ شما خواهم‌ پیوست‌. ان‌شاءالله. به‌ جان‌ خودم‌ سوگند، امام‌ نیست‌ مگر آن‌ کسی‌ که‌ در میان‌ مردم‌ بر اساس‌ کتاب‌ خدا داوری‌ کند. دادگر باشد. از راه‌ مستقیم‌ دیانت‌ منحرف‌ نگردد و خود را وقف‌ خدمت‌ در راه‌ خدا نماید. و السلام“. <ref>الاخبار الطوال، ص230؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص353؛ ارشاد القلوب، دیلمی، ابوم محمد حسن بن ابی الحسن، تهران: مرکز نشر کتاب، 1375 ﻫ ق.، ج2، ص380؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص31؛ مقاتل الطالبیین، اصفهانی، ابوالفرج علی بن حسین، ترجمۀ هاشم رسولی محلاتی، تهران: کتابفروشی صدوق. ، ص99.</ref>
===نامه‌ امام‌ حسین‌(ع) به مردم کوفه===
===برنامه امام حسین (ع)===
متن‌ [[نامه]]‌ امام‌ حسین‌(ع) که‌ حاوی‌ مطالب‌ پرارزشی‌ است،‌ چنین‌ است:
امام حسین (ع)، برنامه‌ مسلم‌ را براساس‌ سه‌ مطلب‌: “امرَه‌ُ بِالتَّقْوی‌ وَ کتْمان‌ِ امرِه‌ِ وَ اللُطف‌ِ“ تقوا، پنهان‌ داشتن‌ هدف‌، لطف‌ و محبت، تنظیم‌ نمود. سه‌ اصل ‌انسانی‌ و عقل‌‌پسند‌. همچنین به‌ مسلم‌ گفت: اگر همه‌ سیاست‌مداران‌ خردمند، متفق‌ هستند که‌ نیروهای‌ کوفه‌ آماده‌ حمایت‌ از من‌ هستند و مردم‌ را یک‌ رأی‌ و هماهنگ ‌یافتی‌، به‌ سرعت‌ گزارش‌ کن‌ تا به‌ کوفه‌ بیایم‌ و اگر آنان به‌ گونه‌ دیگری‌ بودند، شتابان‌ برگرد. <ref>ر.ک : الاخبار الطوال، ص230.</ref> آن‌گاه‌ فرمودند: خداوند آن‌گونه‌ که‌ دوست ‌دارد، کار و مأموریت‌ تو را مقدّر نماید.
«بسم‌ الله الرحمن‌ الرحیم‌ . این‌ نامه‌ای‌ است‌ از حسین‌ بن علی‌ به‌ گروه‌ انبوه‌ مسلمانان‌ مؤمن‌. آخرین‌ نمایندگان ‌شما -[[هانی بن عروه|هانی]]‌ و سعید- با نامه‌های‌ شما نزد من‌ آمدند. از محتوای‌ نامه‌های‌ شما آن‌چه‌ را که‌ بیان‌ کرده‌اید، دریافتم‌ و دانستم‌ که‌ شما از من‌ می‌خواهید که‌ به‌ سوی‌ شما بیایم‌ تا به‌ لطف‌ خداوندی‌، همگان‌ بر محور حق‌ گرد آیید. اینک ‌من‌ برادر و پسر عمو و شخصیت‌ مورد اطمنیان‌ خود مسلم بن عقیل، را به‌ جانب‌ شما می‌فرستم‌ تا درباره‌ امور شما به‌ من‌ گزارش‌ کند. اگر او در گزارش‌ خود برای‌ من‌ بنویسد که‌ خردمندان‌ و صاحب‌نظران‌ و عموم‌ مردم‌ بر آن‌چه‌ در نامه‌ها نوشته‌ شده،‌ اتفاق‌ نظر دارند، من‌ به‌ زودی‌ به‌ شما خواهم‌ پیوست‌. ان‌شاءالله. به‌ جان‌ خودم‌ سوگند، امام‌ نیست‌ مگر آن‌ کسی‌ که‌ در میان‌ مردم‌ بر اساس‌ کتاب‌ خدا داوری‌ کند. دادگر باشد. از راه‌ مستقیم‌ دیانت‌ منحرف‌ نگردد و خود را وقف‌ خدمت‌ در راه‌ خدا نماید. و السلام.» <ref>الاخبار الطوال، ص230؛ تاریخ الطبری، ج5، ص353؛ ارشاد القلوب، ج2، ص380؛ الفتوح، ج5، ص31؛ مقاتل الطالبیین، ص99.</ref>
 
===برنامه امام حسین(ع)===
امام حسین(ع)، برنامه‌ مسلم‌ را براساس‌ سه‌ مطلب‌: «امرَه‌ُ بِالتَّقْوی‌ وَ کتْمان‌ِ امرِه‌ِ وَ اللُطف‌ِ» تقوا، پنهان‌ داشتن‌ هدف‌، لطف‌ و محبت، تنظیم‌ نمود. سه‌ اصل ‌انسانی‌ و عقل‌‌پسند‌.
همچنین به‌ مسلم‌ گفت:  
«اگر همه‌ سیاست‌مداران‌ خردمند، متفق‌ هستند که‌ نیروهای‌ کوفه‌ آماده‌ حمایت‌ از من‌ هستند و مردم‌ را یک‌ رأی‌ و هماهنگ ‌یافتی‌، به‌ سرعت‌ گزارش‌ کن‌ تا به‌ کوفه‌ بیایم‌ و اگر آنان به‌ گونه‌ دیگری‌ بودند، شتابان‌ برگرد.» <ref>ر.ک: الاخبار الطوال، ص230.</ref> آن‌گاه‌ فرمود: «خداوند آن‌گونه‌ که‌ دوست ‌دارد، کار و مأموریت‌ تو را مقدر نماید.»
 
===حرکت از مکه===
===حرکت از مکه===
مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق.  در روز 15 رمضان‌ سال‌ 60 هجری‌ به‌ همراه‌ [[قیس ‌بن‌ مسهر صیداوی‌|قیس‌ بن مُسَهَّر صیداوی‌]] از مکه‌ خارج شد. <ref> مروج الذهب و معادن الجوهر، مسعودی، علی بن الحسین، چاپ باربیه دومنار و پاوه دوکورتی، پاریس: 1877-1861 م. ، ج3، ص248.</ref> او ابتدا به مدینه‌ رفت و پس از زیارت مرقد پیامبر (ص) <ref>تاریخ طبری، ج5، ص353؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص32؛ الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، عزّالدین علی بن احمد بن ابی الکرم، تحقیق مکتبة اتراث، بیروت: 1385- 1386 ه ق.، ج4، ص21.</ref> و وداع با خاندانش، <ref>الاخبار الطوال، ص230؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص353؛ الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، عزّالدین علی بن احمد بن ابی الکرم، تحقیق مکتبة اتراث، بیروت: 1385- 1386 ه ق.، ج4، ص21.</ref> به همراه دو راهنما از قبیله قیس‌ بن مُسَهَّر صیداوی‌ به سمت کوفه حرکت کرد <ref>الاخبار الطوال، ص230.</ref> و چون شبانه راه افتادند، راه را گم کردند. چنان‌که‌ مورخان‌ نوشته‌اند فشار تشنگی و گرسنگی باعث شد تا‌ دو راهنمای‌ او فوت کنند. <ref>همانجا؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص353.</ref> اما مسلم توانست خود را به تنگه دره خبیت <ref>تاریخ طبری، ج5، ص353.</ref> و یا مضیق برساند <ref>الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص31.</ref> و نجات پیدا کند. <ref>تاریخ طبری، ج5، ص353؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص31.</ref> او این‌ پیشامد را به‌ فال‌ بد گرفت‌ و از آنجا نامه‌ای‌ برای‌ امام حسین (ع) نوشت و اخبار را به ایشان اطلاع داد و کسب تکلیف نمود. <ref>الاخبار الطوال، ص230.</ref> متن نامه مسلم چنین است: “بعد از حمد و درود! من‌ از مدینه‌ با دو راهنما حرکت‌ کردم‌. این‌ دو راهنما راه‌ را گم‌ کردند و تشنگی‌ ما شدید شد و طولی‌ نکشید که‌ آن‌ دو نفر فوت‌ شدند. ما به‌ حرکت‌ خود ادامه‌ دادیم‌ تا به‌ آب‌ رسیدیم‌ و توانستیم‌ خود را نجات‌ دهیم‌ و این‌ آب‌ در مکانی‌ است‌ که‌ “مضیق”‌ نامیده‌ می‌شود که‌ در تنگه‌ دره‌ خبیت‌ واقع‌ شده‌ است‌ و من‌ از این‌ پیشامد فال‌ بد زدم‌. اکنون‌ اگر موافقت‌ فرمایید، مرا معاف‌ دارید و دیگری‌ را به‌ جای‌ من‌ بفرستید. والسلام“. <ref>الاخبار الطوال، ص230؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص353؛ ارشاد القلوب، دیلمی، ابوم محمد حسن بن ابی الحسن، تهران: مرکز نشر کتاب، 1375 ﻫ ق.، ج2، ص380.</ref> امام بار دیگر تأکید کرد که به سمت کوفه حرکت نماید و در اجرای دستور کوتاهی نکند و نوشت‌: ما اهل‌ بیت‌ به‌ فال‌ اعتقادی‌ نداریم‌. <ref>الاخبار الطوال، ص230؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص355.</ref>
مسلم بن عقیل،‌ به‌ همراه‌ [[قیس ‌بن‌ مسهر صیداوی‌‌]] از مکه‌ خارج شد.<ref> مروج الذهب و معادن الجوهر، ج3، ص248.</ref> او ابتدا به مدینه‌ رفت و پس از زیارت مرقد پیامبر(ص) <ref>تاریخ طبری، ج5، ص353؛ الفتوح، ج5، ص32؛ الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، ج4، ص21.</ref> و وداع با خاندانش،<ref>الاخبار الطوال، ص230؛تاریخ الطبری، ج5، ص353؛ الکامل فی التاریخ، ج4، ص2.</ref> به همراه دو راهنما از قبیله قیس‌ بن مسهر صیداوی‌ به سمت کوفه حرکت کرد<ref>الاخبار الطوال، ص230.</ref> و چون شبانه راه افتادند، راه را گم کردند. چنان‌که‌ مورخان‌ نوشته‌اند فشار تشنگی و گرسنگی باعث شد تا‌ دو راهنمای‌ او فوت کنند.<ref>همان؛ تاریخ الطبری، ج5، ص353.</ref> اما مسلم توانست خود را به تنگه دره خبیت<ref>تاریخ طبری، ج5، ص353.</ref> یا مضیق برساند<ref>الفتوح، ج5، ص31.</ref> و نجات پیدا کند.<ref>تاریخ طبری، ج5، ص353؛ الفتوح، ج5، ص31.</ref> او این‌ پیشامد را به‌ فال‌ بد گرفت‌ و از آنجا نامه‌ای‌ برای‌ امام حسین(ع) نوشت و اخبار را به ایشان اطلاع داد و کسب تکلیف نمود.<ref>الاخبار الطوال، ص230.</ref>
متن نامه مسلم چنین است:  
«بعد از حمد و درود! من‌ از مدینه‌ با دو راهنما حرکت‌ کردم‌. این‌ دو راهنما راه‌ را گم‌ کردند و تشنگی‌ ما شدید شد و طولی‌ نکشید که‌ آن‌ دو نفر فوت‌ شدند. ما به‌ حرکت‌ خود ادامه‌ دادیم‌ تا به‌ آب‌ رسیدیم‌ و توانستیم‌ خود را نجات‌ دهیم‌ و این‌ آب‌ در مکانی‌ است‌ که‌ «مضیق‌ نامیده‌» می‌شود که‌ در تنگه‌ دره‌ خبیت‌ واقع‌ شده‌ است‌ و من‌ از این‌ پیشامد فال‌ بد زدم‌. اکنون‌ اگر موافقت‌ فرمایید، مرا معاف‌ دارید و دیگری‌ را به‌ جای‌ من‌ بفرستید. والسلام.» امام بار دیگر تاکید کرد که به سمت کوفه حرکت نماید و در اجرای دستور کوتاهی نکند و نوشت‌:
«ما اهل‌ بیت‌ به‌ فال‌ اعتقادی‌ نداریم‌.» <ref>الاخبار الطوال، ص230؛ تاریخ الطبری، ج5، ص353؛ ارشاد القلوب، ج2، ص380.</ref>


===ورود به کوفه===
===ورود به کوفه===
مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق.  در پنجم شوال سال 60 وارد کوفه‌ شد <ref> مروج الذهب و معادن الجوهر، مسعودی، علی بن الحسین، چاپ باربیه دومنار و پاوه دوکورتی، پاریس: 1877-1861 م. ، ج3، ص248.</ref> و در خانه‌ مختار بن ابی ‌عبیده‌ ثقفی‌ اقامت گزید. <ref>الاخبار الطوال، ص231؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص355؛ الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، عزّالدین علی بن احمد بن ابی الکرم، تحقیق مکتبة اتراث، بیروت: 1385- 1386 ه ق.، ج4، ص22.</ref> بنا به نقلی امام‌ حسین‌ (ع) از او خواسته ‌بود تا بر [[هانی بن عروه|هانی‌ بن عروه‌]] وارد شود. <ref>ترجمة الامام الحسین (ع)، ص64.</ref> براساس‌ برخی‌ اخبار ابتدا نزد هانی‌ آمد. اما اخبار دیگری‌ اشاره‌ دارد که‌ بر مختار وارد شد. <ref>الاخبار الطوال، ص231؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص355؛ الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، عزّالدین علی بن احمد بن ابی الکرم، تحقیق مکتبة اتراث، بیروت: 1385- 1386 ه ق.، ج4، ص22.</ref> خبر دیگر حکایت‌ دارد که‌ بر [[مسلم بن عوسجه|مسلم‌ بن عوسجه‌]] وارد گردید. <ref>انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: 1996 – 2000 م.، ج2، ص463؛ ارشاد القلوب، دیلمی، ابوم محمد حسن بن ابی الحسن، تهران: مرکز نشر کتاب، 1375 ﻫ ق.، ج2، ص382؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص34.</ref> قاعدتاً برای‌ این‌که‌ محل‌ وی‌ چندان‌ مشخص‌ نباشد، ممکن‌ است‌ چندین‌ خانه‌ را به‌ عنوان‌ محل‌ استقرار خود معین‌ کرده‌ باشد. به‌ مجرد ورود مسلم‌، جلسه‌ای‌ در منزل‌ سلیمان‌ بن صُرَد خُزاعی‌ برگزار شد که‌ به‌ خاطر سرّی‌ بودن‌ مذاکرات‌ در این‌ مرحله‌، تنها رهبران‌ نهضت‌ در آن‌ حضور یافتند و در پاسخ‌ به‌ نامه‌ امام‌ حسین (ع) که‌ در برابر حاضرین‌ قرائت‌ شد، رهبران‌ شیعیان ‌چون‌ [[عابس‌ بن ‌ابی‌ شبیب‌ شاکری‌|عابس بن ابی شبیب‌ شاکری‌]]، [[حبیب بن مظاهر|حبیب‌ بن مظاهر اسدی‌]] و [[سعید بن‌ عبدالله حنفی‌|سعید بن عبدالله]]، سخنان‌ شورانگیزی‌ ایراد کردند و از صمیم‌ قلب‌، حمایت‌ خود را تا آخرین‌ نفس،‌ نسبت‌ به‌ امام حسین (ع) اعلام‌ داشتند. <ref>تاریخ طبری، ج5، ص355؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص35؛ البدایه و النهایه، ابن کثیر الدمشقی، عماد الدین اسماعیل بن عمر، قاهره: 1932 م.، ج8، ص152.</ref>
مسلم بن عقیل، در پنجم شوال سال 60 وارد کوفه‌ شد<ref>مروج الذهب و معادن الجوهر، ج3، ص248.</ref> و در خانه‌ [[مختار ثقفی|مختار]] بن ابی ‌عبیده‌ ثقفی‌ اقامت گزید.<ref>الاخبار الطوال، ص231؛ تاریخ الطبری، ج5، ص355؛ الکامل فی التاریخ، ج4، ص22.</ref> بنا به نقلی امام‌ حسین‌(ع) از او خواسته ‌بود تا بر [[هانی بن عروه|هانی‌ بن عروه‌]] وارد شود.<ref>ترجمة الامام الحسین (ع)، ص64.</ref> براساس‌ برخی‌ اخبار ابتدا نزد هانی‌ آمد. اما اخبار دیگری‌ اشاره‌ دارد که‌ بر مختار وارد شد.<ref>الاخبار الطوال، ص231؛ تاریخ الطبری، ج5، ص355؛ الکامل فی التاریخ، ج4، ص22.</ref> خبر دیگر حکایت‌ دارد که‌ بر [[مسلم بن عوسجه‌]] وارد گردید.<ref>انساب الاشراف، ج2، ص463؛ ارشاد القلوب، ج2، ص382؛ الفتوح، ج5، ص34.</ref> قاعدتا برای‌ این‌که‌ محل‌ وی‌ چندان‌ مشخص‌ نباشد، ممکن‌ است‌ چندین‌ خانه‌ را به‌ عنوان‌ محل‌ استقرار خود معین‌ کرده‌ باشد.
به‌ محض ورود مسلم‌، جلسه‌ای‌ در منزل‌ [[سلیمان‌ بن صرد خزاعی]]‌ برگزار شد که‌ به‌ خاطر سری‌ بودن‌ مذاکرات‌ در این‌ مرحله‌، تنها رهبران‌ نهضت‌ در آن‌ حضور یافتند و در پاسخ‌ به‌ نامه‌ امام‌ حسین(ع) که‌ در برابر حاضرین‌ قرائت‌ شد، رهبران‌ شیعیان ‌چون‌ [[عابس‌ بن ‌ابی‌ شبیب‌ شاکری‌|عابس بن ابی شبیب‌ شاکری‌]]، [[حبیب بن مظاهر|حبیب‌ بن مظاهر اسدی‌]] و [[سعید بن‌ عبدالله حنفی‌|سعید بن عبدالله]]، سخنان‌ شورانگیزی‌ ایراد کردند و از صمیم‌ قلب‌، حمایت‌ خود را تا آخرین‌ نفس،‌ نسبت‌ به‌ امام حسین(ع) اعلام‌ داشتند.<ref>تاریخ طبری، ج5، ص355؛ الفتوح، ج5، ص35؛ البدایه و النهایه، ج8، ص152.</ref>


===بیعت مردم کوفه===
===بیعت مردم کوفه===
پس‌ از آن‌ شیعیان‌ در خانه‌ مختار با او دیدار می‌کردند و هر بار که اجتماعی‌ در آن‌جا فراهم‌ می‌شد، مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق.  نامه ‌امام‌ را برای‌ آنان‌ قرائت‌ می‌کرد و پس از خواندن نامه، مردم‌ با او به‌ عنوان‌ نماینده‌ امام‌ حسین (ع) بیعت‌ می‌کردند. <ref>انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: 1996 – 2000 م.، ج2، ص344؛ الاخبار الطوال، ص231؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص355؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص34.</ref> تاریخ‌ نویسان نص بیعت مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق.  را با مردم کوفه ثبت نکرده‌اند، اما گفته شده مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق.  هدف خود را از بستن پیمان با مردم بیان داشت و مبنای‌ بیعت را‌، عمل‌ به‌ کتاب‌ خدا، سنت‌ رسول‌ خدا،تم مبارزه‌ با سگران‌، دفاع‌ از مستضعفان‌ و تقسیم‌ غنایم‌ به‌طور عادلانه‌ قرار داد. نعمان بن بشیر حاکم کوفه که دوستدار عافیت بود، مزاحمتی برای او ایجاد نکرد و مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق.  توانست از هجده‌ هزار نفر از اهالی کوفه بیعت بگیرد. <ref>انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: 1996 – 2000 م.، ج2، ص338؛ الاخبار الطوال، ص235؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص368؛ الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، عزّالدین علی بن احمد بن ابی الکرم، تحقیق مکتبة اتراث، بیروت: 1385- 1386 ه ق.، ج4، ص30؛ امتاع الاسماع، ج5، ص363؛ تاریخ ابن خلدون، ج3، ص29؛ قس المنتظم فی التاریخ الملوک و الامم، ج5، ص326؛ الاصابه فی تمییز الصحابه، ج2، ص69؛ دوازده هزار نفر. الامامه و السیاسه، ج2، ص4، سی هزار نفر.</ref> نهضت‌ به‌ سرعت‌ همه‌گیر گردید و مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق.  قادر شد تا ریاست‌ جلسات‌ عمومی‌ را از منبر مسجد کوفه‌ نیز بر‌ عهده‌ گیرد.
پس‌ از آن‌ شیعیان‌ در خانه‌ مختار با او دیدار می‌کردند و هر بار که اجتماعی‌ در آن‌جا فراهم‌ می‌شد، مسلم بن عقیل، نامه ‌امام‌ را برای‌ آنان‌ قرائت‌ می‌کرد و پس از خواندن نامه، مردم‌ با او به‌ عنوان‌ نماینده‌ امام‌ حسین (ع) بیعت‌ می‌کردند.<ref>انساب الاشراف، بلاذری، ج2، ص344؛ الاخبار الطوال، ص231؛ تاریخ الطبری، ج5، ص355؛ الفتوح، ج5، ص34.</ref> تاریخ‌ نویسان نص بیعت مسلم بن عقیل را با مردم کوفه ثبت نکرده‌اند، اما گفته شده مسلم بن عقیل، هدف خود را از بستن پیمان با مردم بیان داشت و مبنای‌ بیعت را‌، عمل‌ به‌ کتاب‌ خدا، سنت‌ رسول‌ خدا، مبارزه‌ با ستمگران‌، دفاع‌ از مستضعفان‌ و تقسیم‌ غنایم‌ به‌طور عادلانه‌ قرار داد.
[[نعمان بن بشیر]] حاکم کوفه که دوستدار عافیت بود، مزاحمتی برای او ایجاد نکرد و مسلم بن عقیل، توانست از هجده‌ هزار نفر از اهالی کوفه بیعت بگیرد.<ref>انساب الاشراف، ج2، ص338؛ الاخبار الطوال، ص235؛ تاریخ الطبری، ج5، ص368؛ الکامل فی التاریخ، ج4، ص30؛ امتاع الاسماع، ج5، ص363؛ تاریخ ابن خلدون، ج3، ص29؛ قس المنتظم فی التاریخ الملوک و الامم، ج5، ص326؛ الاصابه فی تمییز الصحابه، ج2، ص69؛ دوازده هزار نفر. الامامه و السیاسه، ج2، ص4، سی هزار نفر.</ref> نهضت‌ به‌ سرعت‌ همه‌گیر گردید و مسلم بن عقیل، قادر شد تا ریاست‌ جلسات‌ عمومی‌ را از منبر مسجد کوفه‌ نیز بر‌ عهده‌ گیرد.


===نامه‌ به امام‌ حسین‌ (ع)===
===نامه‌ به امام‌ حسین‌ (ع)===
مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق. ‌ که‌ مسلمانی‌ پرهیزکار و پاک‌دل‌ بود؛ مسلمانی‌ که‌ رعایت‌ مقررات‌ دین‌ و گفته‌ پیامبر (ص) را از هر چیز مهم‌تر می‌شمرد و خود هرگز با نفاق‌ و دورنگی‌ زندگی‌ نکرده‌ بود، گمان‌ نمی‌کرد که‌ مسلمانی‌ پیمان ‌ببندد و سپس‌ به‌ عهدی‌ که‌ بسته‌ است،‌ وفا نکند. او باور نمی‌کرد که‌ این‌ چندین‌ هزار نفر که‌ چنین‌ مشتاقانه‌ و با هیجان‌ به‌ خاطر بیعت‌ با او یکدیگر را کنار می‌زنند، روزی‌ از گرد وی‌ پراکنده‌ شوند. به‌ همین‌ سبب‌ وقتی‌ استقبال‌ مردم‌ شهر را دید، طی نامه‌ای که توسط‌ یکی‌ از رهبران‌ مورد اعتماد شیعیان‌ کوفه‌ یعنی‌ [[عابس‌ بن ‌ابی‌ شبیب‌ شاکری‌|عابس ‌بن ابی شبیب‌ شاکری]] به‌ امام‌ حسین (ع) فرستاد، امام را به کوفه فراخواند <ref>تاریخ طبری، ج5، ص375؛ ابصار العین فی انصار الحسین، ج1، ص80؛ شهداء اهل البیت (ع)، ص15.</ref> و از هماهنگی آنان برای ورود امام حسین (ع) نوشت. <ref>انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: 1996 – 2000 م.، ج2، ص342؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص347-348؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، مسعودی، علی بن الحسین، چاپ باربیه دومنار و پاوه دوکورتی، پاریس: 1877-1861 م. ، ج3، 248.</ref> متن نامه مسلم ن عقیل چنین است: ”هیچ‌گاه‌ نماینده‌ یک‌ گروه‌ به ‌همراهان‌ خودش‌ دروغ‌ نمی‌گوید. تمام‌ مردم‌ کوفه‌ با شمایند و تاکنون‌ هجده‌ هزار نفر از آنان‌ با من‌ دست‌ بیعت ‌فشرده‌اند. به‌ محض‌ این‌که‌ نامه‌ من‌ را دریافت‌ داشتید، با شتاب‌ تمام‌ به‌ سوی‌ کوفه‌ حرکت‌ کنید.<ref>تاریخ طبری، ج5، ص375.</ref>
مسلم بن عقیل، که‌ مسلمانی‌ پرهیزکار و پاک‌دل‌ بود؛ مسلمانی‌ که‌ رعایت‌ مقررات‌ دین‌ و گفته‌ پیامبر(ص) را از هر چیز مهم‌تر می‌شمرد و خود هرگز با نفاق‌ و دورنگی‌ زندگی‌ نکرده‌ بود، گمان‌ نمی‌کرد که‌ مسلمانی‌ پیمان ‌ببندد و سپس‌ به‌ عهدی‌ که‌ بسته‌ است،‌ وفا نکند. او باور نمی‌کرد که‌ این‌ چندین‌ هزار نفر که‌ چنین‌ مشتاقانه‌ و با هیجان‌ به‌ خاطر بیعت‌ با او یکدیگر را کنار می‌زنند، روزی‌ از گرد وی‌ پراکنده‌ شوند.
مسلم‌ روز پانزدهم‌ رمضان‌ عازم‌ کوفه‌ شد و روز پنجم‌ شوال‌ وارد کوفه‌ گشت‌ و یک‌ ماه‌ و هفت‌ روز وقت ‌صرف‌ کرد و پس‌ از بررسی‌های‌ طولانی‌ و همه‌ جانبه‌ در دوازدهم‌ ذی‌القعده‌ یعنی‌ 27 روز قبل‌ از شهادتش‌ به ‌امام‌ حسین (ع) نامه‌ نوشت‌. نامه‌ در روز هشتم‌ ذی‌حجه‌ به‌ دست‌ آن حضرت رسید و امام که‌ از احساسات‌ عمیق‌ کوفیان‌ مطمئن ‌شده‌ بود، تصمیم‌ به‌ حرکت‌ به‌ سوی‌ عراق‌ گرفت‌. طبیعی‌ است‌ که‌ امام به گزارش‌ مأمور مورد اعتمادش‌ اطمینان‌ کند.
به‌ همین‌ سبب‌ وقتی‌ استقبال‌ مردم‌ شهر را دید، طی نامه‌ای که توسط‌ یکی‌ از رهبران‌ مورد اعتماد شیعیان‌ کوفه‌ یعنی‌ [[عابس‌ بن ‌ابی‌ شبیب‌ شاکری‌|عابس ‌بن ابی شبیب‌ شاکری]] به‌ امام‌ حسین(ع) فرستاد، امام را به کوفه فراخواند<ref>تاریخ طبری، ج5، ص375؛ ابصار العین فی انصار الحسین، ج1، ص80؛ شهداء اهل البیت(ع)، ص15.</ref> و از هماهنگی آنان برای ورود امام حسین(ع) نوشت.<ref>انساب الاشراف، ج2، ص342؛ تاریخ الطبری، ج5، ص347-348؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، ج3، 248.</ref> متن نامه مسلم ن عقیل چنین است:  
«هیچ‌گاه‌ نماینده‌ یک‌ گروه‌ به ‌همراهان‌ خودش‌ دروغ‌ نمی‌گوید. تمام‌ مردم‌ کوفه‌ با شمایند و تاکنون‌ هجده‌ هزار نفر از آنان‌ با من‌ دست‌ بیعت ‌فشرده‌اند. به‌ محض‌ این‌که‌ نامه‌ من‌ را دریافت‌ داشتید، با شتاب‌ تمام‌ به‌ سوی‌ کوفه‌ حرکت‌ کنید.»<ref>تاریخ طبری، ج5، ص375.</ref>
مسلم‌ روز پانزدهم‌ ماه رمضان‌ عازم‌ کوفه‌ شد و روز پنجم‌ شوال‌ وارد کوفه‌ گشت‌ و یک‌ ماه‌ و هفت‌ روز وقت ‌صرف‌ کرد و پس‌ از بررسی‌های‌ طولانی‌ و همه‌ جانبه‌ در دوازدهم‌ ذی‌القعده‌ یعنی‌ 27 روز قبل‌ از شهادتش‌ به ‌امام‌ حسین(ع) نامه‌ نوشت‌. نامه‌ در روز هشتم‌ ذی‌حجه‌ به‌ دست‌ آن حضرت رسید و امام که‌ از احساسات‌ عمیق‌ کوفیان‌ مطمئن ‌شده‌ بود، تصمیم‌ به‌ حرکت‌ به‌ سوی‌ عراق‌ گرفت‌. طبیعی‌ است‌ که‌ امام به گزارش‌ مامور مورد اعتمادش‌ اطمینان‌ کند.


===نامه یزید به عبیدالله بن زیاد===
===نامه یزید به عبیدالله بن زیاد===
نعمان‌ بن بشیر حاکم‌ کوفه‌ گفت‌: من‌ جز با کسی‌ که‌ با من‌ پیکار کند، جنگ‌ نخواهم‌ کرد و جز بر کسی‌ که‌ بر من ‌حمله‌ کند، حمله‌ نخواهم‌ کرد و کسی‌ را به‌ تهمت‌ و سوءظنی‌ نمی‌گیرم‌، ولی‌ هر کس‌ بیعت‌ خود را بشکند و آشکارا رویاروی‌ من‌ قرار گیرد، تا هنگامی‌ که‌ دسته‌ شمشیرم‌ در دستم‌ باشد، با او جنگ‌ خواهم‌ کرد، هر چند تنها باشم‌. او همچنین مردم‌ را از آشوب‌ و فتنه‌ برحذر داشت‌. <ref>تاریخ طبری، ج5، ص356؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص35.</ref> طرفداران‌ بنی ‌امیه‌ مانند [[عمر بن سعد]]، [[محمد بن اشعث|محمد بن اشعث‌]]، عبدالله بن ‌مسلم‌ بن سعید حضرمی طی‌ نامه‌ای اوضاع کوفه را به اطلاع‌ [[یزید|یزید]] رساندند و اقدامات مسلم و ناتوانی نعمان بن بشیر‌ را خبر دادند. <ref>الاخبار الطوال، ص231؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص35.</ref> ‌یزید نیز در پی درخواست طرفداران بنی ‌امیه و شامیان <ref>الامامه و السیاسه، ج2، ص4.</ref> و نیز صلاحدید مشاور رومی خود سرجون، نعمان بن بشیر را عزل و عبیدالله بن زیاد را که‌ والی‌ بصره‌ بود، هم‌زمان به‌ حکومت کوفه‌ منصوب‌ و او را مأمور ساخت تا مسلم را از کوفه بیرون راند یا بکشد. <ref>الاخبار الطوال، ص231-232؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص356-357؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص36-37.</ref> متن نامه یزید چنین است‌: ”طرفداران‌ من‌ در کوفه‌، به‌ من‌ گزارش‌ داده‌اند که‌ مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق. ‌ در کوفه‌ مردم‌ را گرد آورده‌ و می‌خواهد پیوند وحدت‌ مسلمین‌ را بر هم‌ زند. بنابراین‌ پس‌ از قرائت‌ این‌ نامه‌ به‌ سوی‌ کوفه‌ رهسپار شو و مسلم‌ را به‌ هر حیله‌ که‌ مقدور باشد دستگیر کرده‌، سپس‌ وی‌ را به‌ بند افکن‌ یا به‌ قتل‌ برسان‌ و یا از کوفه‌ اخراج‌ نما. والسلام“. <ref>الاخبار الطوال، ص231؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص356-357، 348؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص36-37؛ ارشاد القلوب، دیلمی، ابوم محمد حسن بن ابی الحسن، تهران: مرکز نشر کتاب، 1375 ﻫ ق.، ج2، ص42-43.</ref>
نعمان‌ بن بشیر حاکم‌ کوفه‌ گفت‌: «من‌ جز با کسی‌ که‌ با من‌ پیکار کند، جنگ‌ نخواهم‌ کرد و جز بر کسی‌ که‌ بر من ‌حمله‌ کند، حمله‌ نخواهم‌ کرد و کسی‌ را به‌ تهمت‌ و سوءظنی‌ نمی‌گیرم‌، ولی‌ هر کس‌ بیعت‌ خود را بشکند و آشکارا رویاروی‌ من‌ قرار گیرد، تا هنگامی‌ که‌ دسته‌ شمشیرم‌ در دستم‌ باشد، با او جنگ‌ خواهم‌ کرد، هر چند تنها باشم‌. او همچنین مردم‌ را از آشوب‌ و فتنه‌ برحذر داشت‌.»<ref>تاریخ طبری، ج5، ص356؛ الفتوح، ج5، ص35.</ref>
طرفداران‌ بنی ‌امیه‌ مانند [[عمر بن سعد]]، [[محمد بن اشعث|محمد بن اشعث‌]]، عبدالله بن ‌مسلم‌ بن سعید حضرمی طی‌ نامه‌ای اوضاع کوفه را به اطلاع‌ [[یزید]] رساندند و اقدامات مسلم و ناتوانی نعمان بن بشیر‌ را خبر دادند.<ref>الاخبار الطوال، ص231؛ الفتوح، ج5، ص35.</ref> ‌یزید نیز در پی درخواست طرفداران بنی ‌امیه و شامیان<ref>الامامه و السیاسه، ج2، ص4.</ref> و نیز صلاحدید مشاور رومی خود سرجون، نعمان بن بشیر را عزل و عبیدالله بن زیاد را که‌ والی‌ بصره‌ بود، هم‌زمان به‌ حکومت کوفه‌ منصوب‌ و او را مامور ساخت تا مسلم را از کوفه بیرون راند یا بکشد.<ref>الاخبار الطوال، ص231-232؛ تاریخ الطبری، ج5، ص356-357؛ الفتوح، ج5، ص36-37.</ref> متن نامه یزید چنین است‌:  
«طرفداران‌ من‌ در کوفه‌، به‌ من‌ گزارش‌ داده‌اند که‌ مسلم بن عقیل، در کوفه‌ مردم‌ را گرد آورده‌ و می‌خواهد پیوند وحدت‌ مسلمین‌ را برهم‌ زند. بنابراین‌ پس‌ از قرائت‌ این‌ نامه‌ به‌ سوی‌ کوفه‌ رهسپار شو و مسلم‌ را به‌ هر حیله‌ که‌ مقدور باشد دستگیر کرده‌، سپس‌ وی‌ را به‌ بند افکن‌ یا به‌ قتل‌ برسان‌ و یا از کوفه‌ اخراج‌ نما. والسلام.»<ref>الاخبار الطوال، ص231؛ تاریخ الطبری، ج5، ص356-357، 348؛ الفتوح، ج5، ص36-37؛ ارشاد القلوب، ج2، ص42-43.</ref>


===ورود عبیدالله بن زیاد به کوفه===
===ورود عبیدالله بن زیاد به کوفه===
عبیدالله بن زیاد در حالی‌که چهره خود را پوشانده بود، به‌طور ناشناس وارد کوفه شد و مردم که چشم انتظار ورود امام حسین (ع)‌ بودند، او را امام حسین (ع) پنداشتند و به او خوش‌آمد گفتند و بدین‌گونه توانست بدون مزاحمتی وارد دارالاماره شود. <ref>انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: 1996 – 2000 م.، ج2، ص335-336؛ الاخبار الطوال، ص232؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص356-357، 348؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص36-37؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، مسعودی، علی بن الحسین، چاپ باربیه دومنار و پاوه دوکورتی، پاریس: 1877-1861 م. ، ج3، ص251؛ ارشاد القلوب، دیلمی، ابوم محمد حسن بن ابی الحسن، تهران: مرکز نشر کتاب، 1375 ﻫ ق.، ج2، ص42-43؛ مقاتل الطالبیین، اصفهانی، ابوالفرج علی بن حسین، ترجمۀ هاشم رسولی محلاتی، تهران: کتابفروشی صدوق. ، ص96.</ref> عبیدالله بن زیاد با ورود به کوفه مردم را مرعوب نمود و از همان روزهای نخست با سخنانی تند و با تهدید و تطمیع ابتدا مردم سرشناس کوفه را با خود همراه کرد و بدین‌ وسیله دیگران را سر جای خود نشاند. او معتقد بود صراحت لهجه از تهدیدها بهتر می‌تواند مردم را به وظیفه‌شان آشنا سازد. <ref>ر.ک : مقاتل الطالبیین، اصفهانی، ابوالفرج علی بن حسین، ترجمۀ هاشم رسولی محلاتی، تهران: کتابفروشی صدوق. ، ص96-97.</ref>
عبیدالله بن زیاد در حالی‌که چهره خود را پوشانده بود، به‌طور ناشناس وارد کوفه شد و مردم که چشم انتظار ورود امام حسین(ع)‌ بودند، او را امام حسین(ع) پنداشتند و به او خوش‌آمد گفتند و بدین‌گونه توانست بدون مزاحمتی وارد دارالاماره شود.<ref>انساب الاشراف، ج2، ص335-336؛ الاخبار الطوال، ص232؛ تاریخ الطبری، ج5، ص356-357، 348؛ الفتوح، ج5، ص36-37؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، ج3، ص251؛ ارشاد القلوب، ج2، ص42-43؛ مقاتل الطالبیین، ص96.</ref> عبیدالله بن زیاد با ورود به کوفه مردم را مرعوب نمود و از همان روزهای نخست با سخنان تهدید و تطمیع ابتدا مردم سرشناس کوفه را با خود همراه کرد و بدین‌ وسیله دیگران را سر جای خود نشاند. او معتقد بود صراحت لهجه از تهدیدها بهتر می‌تواند مردم را به وظیفه‌شان آشنا سازد.<ref>ر.ک: مقاتل الطالبیین، ص96-97.</ref>


===رفتن به خانه هانی بن عروه===
===رفتن به خانه هانی بن عروه===
مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق. ‌ پس‌ از آگاهی‌ از آمدن‌ عبیدالله بن زیاد و سخنان‌ تهدید آمیز وی‌، خانه‌ مختار را ترک‌ گفت‌ و به‌ منزل ‌هانی ‌بن عروه‌ مرادی‌ که‌ از بزرگان و چهره‌های سرشناس‌ کوفه‌ بود، رفت <ref>انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: 1996 – 2000 م.، ج2، ص336؛ الاخبار الطوال، ص233؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص362؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، مسعودی، علی بن الحسین، چاپ باربیه دومنار و پاوه دوکورتی، پاریس: 1877-1861 م. ، ج3، ص252؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص40.</ref> و به‌طور پنهانی با شیعیانش دیدار کرد. <ref>انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: 1996 – 2000 م.، ج2، ص336؛ الاخبار الطوال، ص233؛ الفخری، ص117.</ref> و خانه او را مرکز فعالیت‌های سیاسی و نظامی خویش قرار داد. <ref>مقاتل الطالبیین، اصفهانی، ابوالفرج علی بن حسین، ترجمۀ هاشم رسولی محلاتی، تهران: کتابفروشی صدوق. ، ص96-97. </ref> دوستان‌ و یاران‌ وی‌ با هوشیاری‌ تمام‌ مراقب ‌اوضاع‌ بودند و تلاششان‌ این‌ بود که‌ عبیدالله به‌ مخفی‌گاه‌ مسلم‌ پی‌ نبرد. انتخاب خانه هانی شاید به این دلیل بود که او از نظر نفوذ و قدرت اجتماعی توانمندتر از مختار بود.
مسلم بن عقیل، مقرم، پس‌ از آگاهی‌ از آمدن‌ عبیدالله بن زیاد و سخنان‌ تهدید آمیز وی‌، خانه‌ مختار را ترک‌ گفت‌ و به‌ منزل ‌هانی ‌بن عروه‌ مرادی‌ که‌ از بزرگان و چهره‌های سرشناس‌ کوفه‌ بود، رفت<ref>انساب الاشراف، ج2، ص336؛ الاخبار الطوال، ص233؛ تاریخ الطبری، ج5، ص362؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، ج3، ص252؛ الفتوح، ج5، ص40.</ref> و به‌طور پنهانی با شیعیانش دیدار کرد.<ref>انساب الاشراف، ج2، ص336؛ الاخبار الطوال، ص233؛ الفخری، ص117.</ref> و خانه او را مرکز فعالیت‌های سیاسی و نظامی خویش قرار داد.<ref>مقاتل الطالبیین، ص96-97.</ref> دوستان‌ و یاران‌ وی‌ با هوشیاری‌ تمام‌ مراقب ‌اوضاع‌ بودند و تلاششان‌ این‌ بود که‌ عبیدالله به‌ مخفی‌گاه‌ مسلم‌ پی‌ نبرد. انتخاب خانه هانی شاید به این دلیل بود که او از نظر نفوذ و قدرت اجتماعی توانمندتر از مختار بود.


===عیادت عبیدالله بن زیاد از شریک ‌بن اعور===
===عیادت عبیدالله بن زیاد از شریک ‌بن اعور===
در همان زمان شریک ‌بن اعور که از بزرگان شیعیان بصره بود و همراه عبیدالله بن زیاد از بصره به کوفه آمده بود، بیمار شد و در‌ خانه‌ هانی بن عروه که از دوستانش بود، اقامت گزید. <ref>انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: 1996 – 2000 م.، ج2، ص337؛ الاخبار الطوال، ص233-234؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص360.</ref> هنگامی که عبیدالله بن زیاد برای عیادت ‌شریک‌ به‌ خانه‌ هانی‌ رفت، فرصت‌ مناسبی برای مسلم پیش آمد تا به پیشنهاد شریک بن اعور، عبیدالله را به طور غافلگیرانه بکشد.‌ اما مسلم‌ از انجام‌ چنین‌ عملی‌ امتناع‌ ورزید و آن‌ را با اصول‌ اسلام‌ ناسازگار خواند و بعد از این‌که‌ عبیدالله بن زیاد از خانه‌ هانی‌ رفت‌، مسلم‌ در جواب‌ شریک‌ که‌ پرسید: چرا این‌ فرصت‌ را از دست‌ دادی‌؟ پاسخ ‌داد: به‌ دو علت: نخست‌ این‌که‌ هانی‌ مایل نبود مهمانش در خانه‌اش‌ کشته‌ شود و دیگر یادآوری حدیثی‌ از پیامبر (ص) که‌: “اَلایمان‌ُ قَیدُ الفَتْک‌”‌ مؤمن کسی را غافلگیرانه نمی‌کشد. <ref>ر.ک : انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: 1996 – 2000 م.، ج2، ص337؛ الاخبار الطوال، ص234-235؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص363؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص42-43. قس الامامه و السیاسه، ج2، ص4؛ تاریخ الیعقوبی، یعقوبی، احمد بن اسحاق ( ابن واضح)، بیروت: دار صادر، 1379 ﻫ ق / 1960 م.، ج2، ص243 معتقدند هانی بن عروه بیمار بود و عبیدالله بن زیاد به عیادت او آمده بود.</ref>  
در همان زمان شریک ‌بن اعور که از بزرگان شیعیان بصره بود و همراه عبیدالله بن زیاد از بصره به کوفه آمده بود، بیمار شد و در‌ خانه‌ هانی بن عروه که از دوستانش بود، اقامت گزید. <ref>انساب الاشراف، ج2، ص337؛ الاخبار الطوال، ص233-234؛ تاریخ الطبری، ج5، ص360.</ref> هنگامی که عبیدالله بن زیاد برای عیادت ‌شریک‌ به‌ خانه‌ هانی‌ رفت، فرصت‌ مناسبی برای مسلم پیش آمد تا به پیشنهاد شریک بن اعور، عبیدالله را به طور غافلگیرانه بکشد.‌ اما مسلم‌ از انجام‌ چنین‌ عملی‌ امتناع‌ ورزید و آن‌ را با اصول‌ اسلام‌ ناسازگار خواند و بعد از این‌که‌ عبیدالله بن زیاد از خانه‌ هانی‌ رفت‌، مسلم‌ در جواب‌ شریک‌ که‌ پرسید: «چرا این‌ فرصت‌ را از دست‌ دادی‌؟» پاسخ ‌داد:
به‌ این‌ ترتیب‌ بزرگ‌ترین‌ دشمن‌ مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق. ‌ و امام حسین (ع) از چنان‌ مهلکه‌ای‌ که‌ به‌ پای‌ خود به‌ آن‌جا آمده‌ بود، بیرون‌ جست‌. تنها به‌ خاطر این‌که‌ مسلمانی‌ پاک‌ دین‌ و پاک‌ اعتقاد که‌ جز به‌ اجرای‌ درست‌ احکام‌ دین‌ به‌ چیزی‌ دیگر نمی‌اندیشید، نخواست‌ به‌ خاطر سلامت‌ خود و پیروزی‌ در مأموریتی‌ که‌ به‌ عهده‌ داشت‌، حکمی‌ از احکام‌ دین‌ را نقض‌ کند، هر چند با رعایت‌ این‌ حکم‌، آینده‌ او و کسی‌ که‌ او را فرستاده‌ است‌ به‌ خطر افتد. امام‌ و نماینده‌اش‌ مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق. ‌ به ‌قدرت‌ و پیروزی‌ به‌ هر قیمت‌ و از هر راهی‌ اعتقاد نداشتند.
«به‌ دو علت: نخست‌ این‌که‌ هانی‌ مایل نبود مهمانش در خانه‌اش‌ کشته‌ شود و دیگر یادآوری حدیثی‌ از پیامبر (ص) که‌: اَلایمان‌ُ قَیدُ الفَتْک،‌ مومن کسی را غافلگیرانه نمی‌کشد.»<ref>ر.ک : انساب الاشراف، ج2، ص337؛ الاخبار الطوال، ص234-235؛ تاریخ الطبری، ج5، ص363؛ ج5، ص42-43. قس الامامه و السیاسه، ج2، ص4؛ تاریخ الیعقوبی، ج2، ص243 معتقدند هانی بن عروه بیمار بود و عبیدالله بن زیاد به عیادت او آمده بود.</ref>  
به‌ این‌ ترتیب‌ بزرگ‌ترین‌ دشمن‌ مسلم بن عقیل،‌ و امام حسین(ع) از چنان‌ مهلکه‌ای‌ که‌ به‌ پای‌ خود به‌ آن‌جا آمده‌ بود، بیرون‌ جست‌. تنها به‌ خاطر این‌که‌ مسلمانی‌ پاک‌ دین‌ و پاک‌ اعتقاد که‌ جز به‌ اجرای‌ درست‌ احکام‌ دین‌ به‌ چیزی‌ دیگر نمی‌اندیشید، نخواست‌ به‌ خاطر سلامت‌ خود و پیروزی‌ در مأموریتی‌ که‌ به‌ عهده‌ داشت‌، حکمی‌ از احکام‌ دین‌ را نقض‌ کند، هر چند با رعایت‌ این‌ حکم‌، آینده‌ او و کسی‌ که‌ او را فرستاده‌ است‌ به‌ خطر افتد. امام‌ و نماینده‌اش‌ مسلم بن عقیل، به ‌قدرت‌ و پیروزی‌ به‌ هر قیمت‌ و از هر راهی‌ اعتقاد نداشتند.


===افشای مخفی‌گاه===
===افشای مخفی‌گاه===
عبیدالله بن زیاد که اکنون مردم کوفه را مرعوب نموده بود، به جست‌وجوی مسلم پرداخت و توسط یکی از بردگان شامی خود‌ به‌ نام‌ مَعقِل‌ با ترفندی خاص به مخفیگاه او پی برد. او سه‌ هزار درهم‌ به‌ معقل داد و گفت‌: کوشش‌ کن‌ تا با پیروان‌ مسلم‌ آشنا شوی‌ و چون‌ چنین‌ کسی‌ را یافتی‌، به‌ او بگو که‌ مردی‌ از شیعیان هستم‌ و می‌دانم‌ مسلم‌ در چنین‌ روزها به‌ کمک‌ مالی‌ محتاج‌ است‌.  
عبیدالله بن زیاد که اکنون مردم کوفه را مرعوب نموده بود، به جست‌وجوی مسلم پرداخت و توسط یکی از بردگان شامی خود‌ به‌ نام‌ مَعقِل‌ با ترفندی خاص به مخفیگاه او پی برد. او سه‌ هزار درهم‌ به‌ معقل داد و گفت‌:  
می‌خواهم‌ این‌ پول‌ را به‌ او بدهم‌ تا آن‌ را در جنگ‌ با دشمن‌ خود مصرف‌ کند. این‌ مأموریت‌ برای ‌چنان‌ جاسوسی‌ چندان‌ دشوار نبود. چند تن‌ از بزرگان‌ شیعه‌ در کوفه‌ مشهور بودند و او برای‌ انجام‌ مأموریت‌ خود، مسلم ‌بن عوسجه‌ را که‌ مردی‌ زاهد و پارسا بود، انتخاب‌ کرد و بدین‌ وسیله‌ توانست‌ مخفی‌گاه‌ مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق.  را بداند و درخانه‌ هانی ‌بن عروه‌ با مسلم‌ دیدار کند و هر روز پیش‌ از دیگران‌ وارد خانه‌ هانی‌ می‌شد و پس‌ از همه‌ از آن‌جا خارج‌ می‌گشت‌. بدین‌ ترتیب‌ از کار مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق.  و شیعیان‌ و تعداد آنان و تصمیماتی‌ که‌ می‌گرفتند، اطلاع‌ کامل‌ پیدا می‌کرد و این‌ خبرها را به‌ عبیدالله بن زیاد می‌داد. <ref>ر.ک : انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: 1996 – 2000 م.، ج2، ص336-337؛ الاخبار الطوال، ص235-236؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص363؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص42-43؛ ارشاد القلوب، دیلمی، ابوم محمد حسن بن ابی الحسن، تهران: مرکز نشر کتاب، 1375 ﻫ ق.، ج2، ص45-46.</ref> جاسوسی‌ او ضربه‌ بسیار سختی‌ به‌ نهضت‌ مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق.  در کوفه‌ زد. عبیدالله بن زیاد با دانستن‌ مخفی‌گاه‌ مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق.  و اطلاع‌ از سران‌ و یاران‌ و هواداران‌ او به‌ کار پرداخت‌. هانی بن عروه را که به مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق.  پناه داده بود، دستگیر و شکنجه نمود. <ref>انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: 1996 – 2000 م.، ج2، ص337؛ الاخبار الطوال، ص237-238؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، مسعودی، علی بن الحسین، چاپ باربیه دومنار و پاوه دوکورتی، پاریس: 1877-1861 م. ، ج2، ص252؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص46؛ مقاتل الطالبیین، اصفهانی، ابوالفرج علی بن حسین، ترجمۀ هاشم رسولی محلاتی، تهران: کتابفروشی صدوق. ، ص102.</ref>
«کوشش‌ کن‌ تا با پیروان‌ مسلم‌ آشنا شوی‌ و چون‌ چنین‌ کسی‌ را یافتی‌، به‌ او بگو که‌ مردی‌ از شیعیان هستم‌ و می‌دانم‌ مسلم‌ در چنین‌ روزها به‌ کمک‌ مالی‌ محتاج‌ است‌. می‌خواهم‌ این‌ پول‌ را به‌ او بدهم‌ تا آن‌ را در جنگ‌ با دشمن‌ خود مصرف‌ کند.»
این‌ ماموریت‌ برای ‌چنان‌ جاسوسی‌ چندان‌ دشوار نبود. چند تن‌ از بزرگان‌ شیعه‌ در کوفه‌ مشهور بودند و او برای‌ انجام‌ ماموریت‌ خود، مسلم ‌بن عوسجه‌ را که‌ مردی‌ زاهد و پارسا بود، انتخاب‌ کرد و بدین‌ وسیله‌ توانست‌ مخفی‌گاه‌ مسلم بن عقیل، را بداند و درخانه‌ هانی ‌بن عروه‌ با مسلم‌ دیدار کند و هر روز پیش‌ از دیگران‌ وارد خانه‌ هانی‌ می‌شد و پس‌ از همه‌ از آن‌جا خارج‌ می‌گشت‌. بدین‌ ترتیب‌ از کار مسلم بن عقیل، و شیعیان‌ و تعداد آنان و تصمیماتی‌ که‌ می‌گرفتند، اطلاع‌ کامل‌ پیدا می‌کرد و این‌ خبرها را به‌ عبیدالله بن زیاد می‌داد.<ref>ر.ک: انساب الاشراف، ج2، ص336-337؛ الاخبار الطوال، ص235-236؛ تاریخ الطبری، ج5، ص363؛ الفتوح، ج5، ص42-43؛ ارشاد القلوب، ج2، ص45-46.</ref>  
جاسوسی‌ او ضربه‌ بسیار سختی‌ به‌ نهضت‌ مسلم بن عقیل، در کوفه‌ زد. عبیدالله بن زیاد با دانستن‌ مخفی‌گاه‌ مسلم بن عقیل، و اطلاع‌ از سران‌ و یاران‌ و هواداران‌ او به‌ کار پرداخت‌. هانی بن عروه را که به مسلم بن عقیل، پناه داده بود، دستگیر و شکنجه نمود.<ref>انساب الاشراف، ج2، ص337؛ الاخبار الطوال، ص237-238؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، ج2، ص252؛ الفتوح، ج5، ص46؛ مقاتل الطالبیین، ص102.</ref>


==آغاز نبرد==
==آغاز نبرد==
مسلم که به وفاداری و حُسن نیت مردم شک نداشت، <ref>تاریخ الیعقوبی، یعقوبی، احمد بن اسحاق ( ابن واضح)، بیروت: دار صادر، 1379 ﻫ ق / 1960 م.، ج2، ص243.</ref> همین‌که‌ خبر دستگیری‌ و زندانی‌ شدن‌ هانی را شنید،‌ دانست‌ که‌ دیگر درنگ‌ جایز نیست‌ و باید از نهان‌گاه‌ خود بیرون‌ آید و جنگ‌ را آغاز کند. پس‌ جارچیان‌ خود را فرستاد تا مردم‌ را آگاه‌ سازند. نوشته‌اند از هجده‌ هزار نفری‌ که‌ با او بیعت‌ کرده‌ بودند، تنها چهار هزار تن‌ در اطراف‌ خانه‌ هانی‌ و خانه‌های‌ نزدیک‌ گرد آمدند و در روز هشتم یا نهم و به قولی سوم ذی‌حجه با شعار ”یا مَنْصورُ امت“ <ref>شعار هواداران مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق.  در کوفه که شعار مسلمانان در جنگ بدر بود. معنایش این است: ای یاری شده بمیران! این نوعی پیشگویی و فال نیک به مرگ دشمن است. ر.ک : مروج الذهب و معادن الجوهر، مسعودی، علی بن الحسین، چاپ باربیه دومنار و پاوه دوکورتی، پاریس: 1877-1861 م. ، ج2، ص58.</ref> قیام کرد. <ref>ر.ک : الاخبار الطوال، ص242؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص381؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، مسعودی، علی بن الحسین، چاپ باربیه دومنار و پاوه دوکورتی، پاریس: 1877-1861 م. ، ج2، ص252؛ ارشاد القلوب، دیلمی، ابوم محمد حسن بن ابی الحسن، تهران: مرکز نشر کتاب، 1375 ﻫ ق.، ج2، ص66،52؛ الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، عزّالدین علی بن احمد بن ابی الکرم، تحقیق مکتبة اتراث، بیروت: 1385- 1386 ه ق.، ج4، ص30؛ البدایه و النهایه، ابن کثیر الدمشقی، عماد الدین اسماعیل بن عمر، قاهره: 1932 م.، ج8، ص158؛ تاریخ ابن خلدون، ج3، ص29.</ref> روز هشتم از اعتبار بیشتری برخوردار است.  
مسلم که به وفاداری و حُسن نیت مردم شک نداشت، <ref>تاریخ الیعقوبی، ج2، ص243.</ref> همین‌که‌ خبر دستگیری‌ و زندانی‌ شدن‌ هانی را شنید،‌ دانست‌ که‌ دیگر درنگ‌ جایز نیست‌ و باید از نهان‌گاه‌ خود بیرون‌ آید و جنگ‌ را آغاز کند. پس‌ جارچیان‌ خود را فرستاد تا مردم‌ را آگاه‌ سازند. نوشته‌اند از هجده‌ هزار نفری‌ که‌ با او بیعت‌ کرده‌ بودند، تنها چهار هزار تن‌ در اطراف‌ خانه‌ هانی‌ و خانه‌های‌ نزدیک‌ گرد آمدند و در روز هشتم یا نهم و به قولی سوم ذی‌حجه با شعار «یا مَنْصورُ امت» <ref>شعار هواداران مسلم بن عقیل، در کوفه که شعار مسلمانان در جنگ بدر بود. معنایش این است: «ای یاری شده بمیران! این نوعی پیشگویی و فال نیک به مرگ دشمن است. ر.ک: مروج الذهب و معادن الجوهر، ج2، ص58.</ref> قیام کرد.<ref>ر.ک: الاخبار الطوال، ص242؛ تاریخ الطبری، ج5، ص381؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، ج2، ص252؛ ارشاد القلوب، ج2، ص66،52؛ الکامل فی التاریخ، ج4، ص30 البدایه و النهایه، ج8، ص158؛ تاریخ ابن خلدون، ج3، ص29.</ref> روز هشتم از اعتبار بیشتری برخوردار است.  
مسلم‌ ابتدا آنان‌ را به‌ دسته‌هایی‌ تقسیم‌ کرده‌ و برای هر قبیله فرماندهی تعیین نمود <ref>الاخبار الطوال، ص238؛ ارشاد القلوب، دیلمی، ابوم محمد حسن بن ابی الحسن، تهران: مرکز نشر کتاب، 1375 ﻫ ق.، ج2، ص66؛ الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، عزّالدین علی بن احمد بن ابی الکرم، تحقیق مکتبة اتراث، بیروت: 1385- 1386 ه ق.، ج4، ص30.</ref> و آن‌گاه همگی‌ به‌ سمت‌ قصر ابن زیاد حرکت کرده و عبیدالله بن زیاد و یارانش را که حدود 200 نفر از اشراف کوفه و نگهبانان بودند، در دارالاماره به محاصره درآوردند. اگر این‌ مردمی‌ که‌ قصر را محاصره‌ کرده‌ بودند، مردان‌ جنگ‌ و مطیع‌ مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق. ‌ بودند و یا اگر از عاقبت‌اندیشی‌ و تدبیر بهره‌ای‌ داشتند، همان‌ موقع‌ قصر را می‌گرفتند و پسر زیاد را از پای‌ در می‌آوردند.  
مسلم‌ ابتدا آنان‌ را به‌ دسته‌هایی‌ تقسیم‌ کرده‌ و برای هر قبیله فرماندهی تعیین نمود<ref>الاخبار الطوال، ص238؛ ارشاد القلوب، ج2، ص66؛ الکامل فی التاریخ، ج4، ص30.</ref> و آن‌گاه همگی‌ به‌ سمت‌ قصر ابن زیاد حرکت کرده و عبیدالله بن زیاد و یارانش را که حدود 200 نفر از اشراف کوفه و نگهبانان بودند، در دارالاماره به محاصره درآوردند. اگر این‌ مردمی‌ که‌ قصر را محاصره‌ کرده‌ بودند، مردان‌ جنگ‌ و مطیع‌ مسلم بن عقیل، بودند یا اگر از عاقبت‌اندیشی‌ و تدبیر بهره‌ای‌ داشتند، همان‌ موقع‌ قصر را می‌گرفتند و پسر زیاد را از پای‌ در می‌آوردند.
 
===پیمان‌شکنی مردم کوفه===
===پیمان‌شکنی مردم کوفه===
پسر زیاد چون‌ خود را گرفتار دید، از بیست‌ تن‌ بزرگان‌ کوفه‌ که‌ گرد او را گرفته‌ بودند، تنی‌ چند را میان‌ مردم‌ فرستاد تا به ‌وسیله‌ زر و زور و تزویر جمعیت‌ را پراکنده‌ سازند. آنان‌ که‌ مردانی‌ کار آزموده‌ بودند، می‌دانستند مردم‌ بی‌تدبیر و آشوبگر را چگونه‌ می‌توان‌ از هیجان‌ باز داشت‌. پنج‌ نفر از افراد سرشناس‌ کوفه‌ از قبیل‌ کثیر بن شهاب‌، قعقاع‌ بن شور، حجار بن ابجر، محمد بن اشعث‌ و شمر بن ذی‌الجوشن‌ از قصر خارج‌ شدند و هر یک‌ عده‌ای‌ از مردم‌ را که‌ مطیع‌ آنان‌ بودند، گرد آوردند و هر کدام ‌از آنان‌ در یک‌ نقطه‌ از شهر متمرکز شدند و در پناه‌ قدرت‌ جمعیت‌، پرچم‌های‌ امان‌ را برافراشتند و ضمن‌ سخنرانی‌های‌ خود به‌ مردم‌ گوشزد کردند که‌ هر کس‌ می‌خواهد از مجازات‌ حکومت‌ در امان‌ باشد، زیر یکی‌ از این‌ پرچم‌ها وارد شود. بدین‌گونه‌ مردم‌ برای‌ نجات‌ از انتقام‌ حکومت‌ به‌ این‌ پرچم‌ها ملحق‌ شدند. <ref>الاخبار الطوال، ص238-239؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص348-350؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، مسعودی، علی بن الحسین، چاپ باربیه دومنار و پاوه دوکورتی، پاریس: 1877-1861 م. ، ج2، ص252.</ref> شمر بن ذی‌الجوشن در سخنانش، مسلم را فتنه‌گر نامید و کوفیان را از سپاه شام ترساند. <ref>ر.ک : وقعة الطف، ص123-124؛ الاخبار الطوال، ص238-239؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص348-350؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص49-50؛ الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، عزّالدین علی بن احمد بن ابی الکرم، تحقیق مکتبة اتراث، بیروت: 1385- 1386 ه ق.، ج4، ص30-31؛ مقتل الحسین خوارزمی، ج1، ص245.</ref> کثیر بن شهاب‌ که‌ از سران‌ قبیله مذحج بود، به‌ داخل‌ شهر کوفه‌ رفت‌ و از طایفه‌ مذحج عده‌ای‌ را که‌ مطیع‌ او بودند، گرد آورد و در پناه‌ نیروی‌ جمعیت‌ خویش‌ در کوچه‌ها و خیابان‌های‌ کوفه‌ گردش‌ کرد و با سخنرانی‌ و تبلیغات‌ زبانی‌ مردم‌ را از کمک‌ کردن‌ به‌ مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق. ‌ بر حذر داشت‌ و از مخالفت‌ با حکومت‌ و جنگ‌ با نیروهای‌ دولتی‌ ترساند. <ref>تاریخ طبری، ج5، ص348؛ ارشاد القلوب، دیلمی، ابوم محمد حسن بن ابی الحسن، تهران: مرکز نشر کتاب، 1375 ﻫ ق.، ج2، ص52-55.</ref> به این ترتیب در طی یک روز هجده‌ هزار نفر مردمی‌ که‌ بر سر جان‌ خود با مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق.  پیمان‌ بسته‌ بودند، از گرد او پراکنده شدند و‌ هنوز تاریکی شب فرا نرسیده بود که فقط سی‌ نفر با او ماندند و چون‌ نماز شام‌ را خواند یک‌ تن‌ از یاران‌ خود را همراه‌ نداشت‌. <ref>ر.ک : انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: 1996 – 2000 م.، ج2، ص336-338؛ الاخبار الطوال، ص238-239؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص348-350؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص49-50.</ref>
پسر زیاد چون‌ خود را گرفتار دید، از بیست‌ تن‌ بزرگان‌ کوفه‌ که‌ گرد او را گرفته‌ بودند، تنی‌ چند را میان‌ مردم‌ فرستاد تا به ‌وسیله‌ زر و زور و تزویر جمعیت‌ را پراکنده‌ سازند. آنان‌ که‌ مردانی‌ کار آزموده‌ بودند، می‌دانستند مردم‌ بی‌تدبیر و آشوبگر را چگونه‌ می‌توان‌ از هیجان‌ باز داشت‌. پنج‌ نفر از افراد سرشناس‌ کوفه‌ از قبیل‌ [[کثیر بن‌ شهاب‌ بن حصین مذحجی|کثیر بن شهاب]]‌، [[قعقاع‌ بن‌ شور ذهلی|قعقاع‌ بن شور]]، [[حجار بن‌ ابجر عجلی|حجار بن ابجر]]، [[محمد بن اشعث]] و [[شمر بن ذی الجوشن]]‌ از قصر خارج‌ شدند و هر یک‌ عده‌ای‌ از مردم‌ را که‌ مطیع‌ آنان‌ بودند، گرد آوردند و هر کدام ‌از آنان‌ در یک‌ نقطه‌ از شهر متمرکز شدند و در پناه‌ قدرت‌ جمعیت‌، پرچم‌های‌ امان‌ را برافراشتند و ضمن‌ سخنرانی‌های‌ خود به‌ مردم‌ گوشزد کردند که‌ هر کس‌ می‌خواهد از مجازات‌ حکومت‌ در امان‌ باشد، زیر یکی‌ از این‌ پرچم‌ها وارد شود. بدین‌گونه‌ مردم‌ برای‌ نجات‌ از انتقام‌ حکومت‌ به‌ این‌ پرچم‌ها ملحق‌ شدند.<ref>الاخبار الطوال، ص238-239؛ تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، ج5، ص348-350؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، ج2، ص252.</ref> شمر بن ذی‌الجوشن در سخنانش، مسلم را فتنه‌گر نامید و کوفیان را از سپاه شام ترساند.<ref>ر.ک: وقعة الطف، ص123-124؛ الاخبار الطوال، ص238-239؛ تاریخ الطبری، ج5، ص348-350؛ الفتوح، ج5، ص49-50؛ الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، ج4، ص30-31؛ مقتل الحسین خوارزمی، ج1، ص245.</ref>
کثیر بن شهاب‌ که‌ از سران‌ قبیله مذحج بود، به‌ داخل‌ شهر کوفه‌ رفت‌ و از طایفه‌ مذحج عده‌ای‌ را که‌ مطیع‌ او بودند، گرد آورد و در پناه‌ نیروی‌ جمعیت‌ خویش‌ در کوچه‌ها و خیابان‌های‌ کوفه‌ گردش‌ کرد و با سخنرانی‌ و تبلیغات‌ زبانی‌ مردم‌ را از کمک‌ کردن‌ به‌ مسلم بن عقیل، بر حذر داشت‌ و از مخالفت‌ با حکومت‌ و جنگ‌ با نیروهای‌ دولتی‌ ترساند. <ref>تاریخ طبری، ج5، ص348؛ ارشاد القلوب، دیلمی، ابوم محمد حسن بن ابی الحسن، تهران: مرکز نشر کتاب، 1375 ﻫ ق.، ج2، ص52-55.</ref> به این ترتیب در طی یک روز هجده‌ هزار نفر مردمی‌ که‌ بر سر جان‌ خود با مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق.  پیمان‌ بسته‌ بودند، از گرد او پراکنده شدند و‌ هنوز تاریکی شب فرا نرسیده بود که فقط سی‌ نفر با او ماندند و چون‌ نماز شام‌ را خواند یک‌ تن‌ از یاران‌ خود را همراه‌ نداشت‌. <ref>ر.ک : انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: 1996 – 2000 م.، ج2، ص336-338؛ الاخبار الطوال، ص238-239؛تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص348-350؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص49-50.</ref>
از این‌جا معلوم‌ می‌شود که‌ مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق. ‌ هرگز کوتاهی‌ نکرد و حزم‌ و دوراندیشی‌ را از دست‌ نداد، اما شکست‌ او به‌ سبب‌ بی‌وفایی‌ و ناجوانمردی‌ مردم‌ کوفه‌ بود. یک‌باره‌ اوضاع‌ کوفه‌ دگرگون‌ شد. فعالیت‌های‌ توأم‌ با خشم‌ و خشونت‌ بر ضد مسلم‌ کار خود را کرد و وقتی‌ که‌ بحران‌ به‌ منتهای‌ اوج‌ خود رسید، چرخ‌ حوادث‌ به‌ نفع‌ عبیدالله به‌ گردش‌ درآمد. همان شب عبیدالله به منبر رفت و ضمن تهدید و تطمیع حاضران و دشنام به مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق.  از اینکه کسی به مسلم پناه دهد، آنان را ترساند و از آنان خواست ملتزم اطاعت و بیعت خویش باشند. <ref>تاریخ طبری، ج5، ص372؛ ارشاد القلوب، دیلمی، ابوم محمد حسن بن ابی الحسن، تهران: مرکز نشر کتاب، 1375 ﻫ ق.، ج2، ص56؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص51-52.</ref>  
از این‌جا معلوم‌ می‌شود که‌ مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق. ‌ هرگز کوتاهی‌ نکرد و حزم‌ و دوراندیشی‌ را از دست‌ نداد، اما شکست‌ او به‌ سبب‌ بی‌وفایی‌ و ناجوانمردی‌ مردم‌ کوفه‌ بود. یک‌باره‌ اوضاع‌ کوفه‌ دگرگون‌ شد. فعالیت‌های‌ توأم‌ با خشم‌ و خشونت‌ بر ضد مسلم‌ کار خود را کرد و وقتی‌ که‌ بحران‌ به‌ منتهای‌ اوج‌ خود رسید، چرخ‌ حوادث‌ به‌ نفع‌ عبیدالله به‌ گردش‌ درآمد. همان شب عبیدالله به منبر رفت و ضمن تهدید و تطمیع حاضران و دشنام به مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق.  از اینکه کسی به مسلم پناه دهد، آنان را ترساند و از آنان خواست ملتزم اطاعت و بیعت خویش باشند. <ref>تاریخ طبری، ج5، ص372؛ ارشاد القلوب، دیلمی، ابوم محمد حسن بن ابی الحسن، تهران: مرکز نشر کتاب، 1375 ﻫ ق.، ج2، ص56؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص51-52.</ref>  
مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق.  یکه‌ و تنها، بی‌ یار و یاور در کوچه‌های‌ کوفه‌ سرگردان‌ بود و راه‌ به‌ جایی‌ نمی‌برد و سرپناهی ‌نداشت‌. وارد محله قبیله کنده شد و در کنار خانه‌ پیر زنی‌ بنام‌ طَوْعَه‌ <ref>الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص50؛ مقاتل الطالبیین، اصفهانی، ابوالفرج علی بن حسین، ترجمۀ هاشم رسولی محلاتی، تهران: کتابفروشی صدوق. ، ص104.</ref> از موالی اشعث بن قیس کندی نشست‌. <ref>الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص50؛ تاریخ ابن خلدون، ج3، ص29.</ref> پیر زن‌ پسری‌ به‌ نام‌ بلال‌ داشت‌ و اکنون ‌در آن‌ لحظات‌ چشم‌ به‌ راه‌ آمدن‌ او بود. مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق.  بر وی‌ سلام‌ کرد و از او آب‌ خواست‌. پیر زن‌ فوراً به‌ او آب‌ داد. اما دید که‌ این‌ مرد هم‌چنان‌ نشسته‌ و گویی‌ قصد رفتن‌ ندارد. به‌ او گفت‌: چرا به‌ سوی‌ خانواده‌ات‌ نمی‌روی‌؟ مسلم ‌سکوت‌ کرد و پس‌ از دو بار پرسیدن‌، جواب‌ داد: ای‌ بانو! من‌ در این‌ شهر سرپناهی‌ ندارم‌ و راه‌ به‌ جایی‌ نمی‌برم‌. آیا ممکن‌ است‌ به‌ من‌ پناهی‌ بدهی؟ زن‌ از او پرسید: تو مسلم‌ هستی‌؟ گفت‌: آری‌! زن‌، مسلم‌ را به‌ درون‌ خانه ‌برد و اطاقی‌ در اختیار او گذاشت و به مسلم پناه داد. <ref>الاخبار الطوال، ص240.</ref> بلال‌ که‌ به‌ خانه‌ آمد، متوجه‌ شد مادرش‌ به‌ اطاق‌ دیگر رفت‌ و آمد دارد. بر خاطرش‌ گذشت‌ که‌ مطلب‌ تازه‌ای‌ است‌ و بالاخره‌ مادرش‌ به‌ وی‌ آمدن‌ مسلم‌ را اطلاع‌ داد. او پس از با خبر شدن از پنهان شدن مسلم در خانه‌شان جریان را به عبدالرحمن پسر محمد بن اشعث‌ ‌بن قیس‌ کندی خبر داد.‌ بلال‌ با ‌خانواده‌ اشعث ارتباط‌ نزدیک‌ داشت‌. عبدالرحمن‌ نیز به‌ پدرش اطلاع‌ داد و به این ترتیب عبیدالله به مخفیگاه مسلم پی برد. <ref>همانجا.</ref>
مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق.  یکه‌ و تنها، بی‌ یار و یاور در کوچه‌های‌ کوفه‌ سرگردان‌ بود و راه‌ به‌ جایی‌ نمی‌برد و سرپناهی ‌نداشت‌. وارد محله قبیله کنده شد و در کنار خانه‌ پیر زنی‌ بنام‌ طَوْعَه‌ <ref>الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص50؛ مقاتل الطالبیین، اصفهانی، ابوالفرج علی بن حسین، ترجمۀ هاشم رسولی محلاتی، تهران: کتابفروشی صدوق. ، ص104.</ref> از موالی اشعث بن قیس کندی نشست‌. <ref>الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975  م.، ج5، ص50؛ تاریخ ابن خلدون، ج3، ص29.</ref> پیر زن‌ پسری‌ به‌ نام‌ بلال‌ داشت‌ و اکنون ‌در آن‌ لحظات‌ چشم‌ به‌ راه‌ آمدن‌ او بود. مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق.  بر وی‌ سلام‌ کرد و از او آب‌ خواست‌. پیر زن‌ فوراً به‌ او آب‌ داد. اما دید که‌ این‌ مرد هم‌چنان‌ نشسته‌ و گویی‌ قصد رفتن‌ ندارد. به‌ او گفت‌: چرا به‌ سوی‌ خانواده‌ات‌ نمی‌روی‌؟ مسلم ‌سکوت‌ کرد و پس‌ از دو بار پرسیدن‌، جواب‌ داد: ای‌ بانو! من‌ در این‌ شهر سرپناهی‌ ندارم‌ و راه‌ به‌ جایی‌ نمی‌برم‌. آیا ممکن‌ است‌ به‌ من‌ پناهی‌ بدهی؟ زن‌ از او پرسید: تو مسلم‌ هستی‌؟ گفت‌: آری‌! زن‌، مسلم‌ را به‌ درون‌ خانه ‌برد و اطاقی‌ در اختیار او گذاشت و به مسلم پناه داد. <ref>الاخبار الطوال، ص240.</ref> بلال‌ که‌ به‌ خانه‌ آمد، متوجه‌ شد مادرش‌ به‌ اطاق‌ دیگر رفت‌ و آمد دارد. بر خاطرش‌ گذشت‌ که‌ مطلب‌ تازه‌ای‌ است‌ و بالاخره‌ مادرش‌ به‌ وی‌ آمدن‌ مسلم‌ را اطلاع‌ داد. او پس از با خبر شدن از پنهان شدن مسلم در خانه‌شان جریان را به عبدالرحمن پسر محمد بن اشعث‌ ‌بن قیس‌ کندی خبر داد.‌ بلال‌ با ‌خانواده‌ اشعث ارتباط‌ نزدیک‌ داشت‌. عبدالرحمن‌ نیز به‌ پدرش اطلاع‌ داد و به این ترتیب عبیدالله به مخفیگاه مسلم پی برد. <ref>همانجا.</ref>
خط ۱۷۷: خط ۲۰۲:
درود و رحمت و برکات خدا بر شما باد. خداوند امتی که شما را با دست‌ها و زبان‌ها کشتند، بکشد. درود بر تو ای بنده شایسته که از خدا و رسولش و امام علی (ع) و امام حسن (ع) و امام حسین (ع) فرمان بردی. ستایش مخصوص خداست و درود بر بندگان برگزیده‌اش –پیامبر (ص) و خاندانش– و درود و رحمت و برکات و آمرزش خدا بر شما و بر روح و بدن تو باد. گواهی می‌دهم به این‌که تو بر همان راهی رفتی که اصحاب بدر، همان مجاهدان در راه خدا و تلاشگران در نبرد با دشمنان او و یاری دوستانش، در آن راه قدم نهادند.
درود و رحمت و برکات خدا بر شما باد. خداوند امتی که شما را با دست‌ها و زبان‌ها کشتند، بکشد. درود بر تو ای بنده شایسته که از خدا و رسولش و امام علی (ع) و امام حسن (ع) و امام حسین (ع) فرمان بردی. ستایش مخصوص خداست و درود بر بندگان برگزیده‌اش –پیامبر (ص) و خاندانش– و درود و رحمت و برکات و آمرزش خدا بر شما و بر روح و بدن تو باد. گواهی می‌دهم به این‌که تو بر همان راهی رفتی که اصحاب بدر، همان مجاهدان در راه خدا و تلاشگران در نبرد با دشمنان او و یاری دوستانش، در آن راه قدم نهادند.
پس خدا بهترین و زیادترین پاداش و وافرترین جزا را که به بندگان متعهدش و کسانی که دستورات اولیای حق را اطاعت کردند، عطا کرد، به تو عطا کند. گواهی می‌دهم که تو در خیرخواهی کوشیدی و نهایت تلاش را مصروف داشتی تا آن‌که خداوند تو را در زمره شهیدان برانگیخت و روح تو را با ارواح سعادتمندان قرار داد و به تو از وسیع‌ترین منازل بهشت و بهترین غرفه‌های آن عطا کرد و یادت را در جایگاه‌های رفیع بالا برد و تو را با پیامبران و صدیقین و شهدا و صالحین محشور گردانید و آنان چه یاران نیکو و خوبی هستند و گواهی می‌دهم به این‌که تو سستی نکردی و رو برنتافتی و همانا تو با آگاهی از کار خود و با پیروی از صالحین و پیامبران قدم در این راه نهادی. پس خداوند ما و تو و رسولش و اولیایش را در منازل دلدادگانِ به حق دور هم گرد آورد که او ارحم الراحمین است. <ref>ر.ک :کلیات مفاتیح الجنان، قمی، شیخ عباس، به تحصیص محمدباقر بهبودی، تهران: 1363 ش.، زیارت نامه مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق. .</ref>
پس خدا بهترین و زیادترین پاداش و وافرترین جزا را که به بندگان متعهدش و کسانی که دستورات اولیای حق را اطاعت کردند، عطا کرد، به تو عطا کند. گواهی می‌دهم که تو در خیرخواهی کوشیدی و نهایت تلاش را مصروف داشتی تا آن‌که خداوند تو را در زمره شهیدان برانگیخت و روح تو را با ارواح سعادتمندان قرار داد و به تو از وسیع‌ترین منازل بهشت و بهترین غرفه‌های آن عطا کرد و یادت را در جایگاه‌های رفیع بالا برد و تو را با پیامبران و صدیقین و شهدا و صالحین محشور گردانید و آنان چه یاران نیکو و خوبی هستند و گواهی می‌دهم به این‌که تو سستی نکردی و رو برنتافتی و همانا تو با آگاهی از کار خود و با پیروی از صالحین و پیامبران قدم در این راه نهادی. پس خداوند ما و تو و رسولش و اولیایش را در منازل دلدادگانِ به حق دور هم گرد آورد که او ارحم الراحمین است. <ref>ر.ک :کلیات مفاتیح الجنان، قمی، شیخ عباس، به تحصیص محمدباقر بهبودی، تهران: 1363 ش.، زیارت نامه مسلم بن عقیل، مقرم، سید عبدالرزاق، ترجمه حسن طارمی، تهران: چاپ و نشر بنیاد فرهنگی کلینی، 1406 ﻫ ق. .</ref>
==پی‌نوشت==
[[جعفر بن عقیل بن‌ ابی‌ طالب (ع‌)]]
[[طفلان مسلم]]
[[ابراهیم بن مسلم بن عقیل]]
[[عبدالله بن‌ مسلم بن عقیل]]
[[عبیدالله بن عبدالله بن جعفر طیار]]
==منبع==
==منبع==
* [[شهیدان جاوید پژوهشی تاریخی درباره شهدای نهضت امام حسین (ع)|مرضیه محمدزاده، شهیدان جاوید، نشر بصیرت، ص 228-254.]]
* [[شهیدان جاوید پژوهشی تاریخی درباره شهدای نهضت امام حسین (ع)|مرضیه محمدزاده، شهیدان جاوید، نشر بصیرت، ص 228-254.]]
==پی نوشت==
==پی نوشت==
[[رده: تاریخ]]
[[رده: افراد]]
[[رده: افراد]]
[[رده: شهیدان کربلا]]
[[رده: شهیدان کربلا]]
[[رده: شهیدان قبل از عاشورا]]
[[رده: شهیدان قبل از عاشورا]]
<references />
<references />
checkuser
۳۱۵

ویرایش

منوی ناوبری