checkuser
۲٬۳۶۳
ویرایش
فرصت شیرازی: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده | '''فرصت شیرازی''' (۱۲۷۱ ه. ق-۱۳۳۹ ه. ق) شاعر، ادیب و موسیقی‌دان معروف ایرانی بود.{{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده | ||
| نام =فرصت شیرازی | | نام =فرصت شیرازی | ||
| تصویر =forsat shirazi.jpg | | تصویر =forsat shirazi.jpg | ||
| اندازه تصویر = | | اندازه تصویر = | ||
| توضیح تصویر = | | توضیح تصویر = | ||
| نام اصلی =میرزا | | نام اصلی =میرزا محمدنصیر حسینی شیرازی | ||
| زمینه فعالیت =شعر و ادبیات | | زمینه فعالیت =شعر و ادبیات | ||
| ملیت =ایرانی | | ملیت =ایرانی | ||
| تاریخ تولد = | | تاریخ تولد =۱۲۷۱ ه. ق | ||
| محل تولد =شیراز | | محل تولد =شیراز | ||
| والدین =میرزا جعفر متخلص به «بهجت» | | والدین =میرزا جعفر متخلص به «بهجت» | ||
| تاریخ مرگ = | | تاریخ مرگ =۱۳۳۹ ه. ق | ||
| محل مرگ =شیراز | | محل مرگ =شیراز | ||
| علت مرگ = | | علت مرگ = | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
| سال‌های نویسندگی = | | سال‌های نویسندگی = | ||
|سبک نوشتاری =عراقى | |سبک نوشتاری =عراقى | ||
|کتاب‌ها = | |کتاب‌ها =دریاى کبیر، اشکال‌المیزان، بحورالالحان، منشآت(نثر)، رساله شطرنجیّه، مثنوى هجرنامه، مقالات سیاسى و علمى از زبان شیخ مجعول، آثار عجم، رساله‌اى در صرف و نحو و خطّ میخى، رساله‌اى در هیأت، دیوان شعر | ||
|مقاله‌ها = | |مقاله‌ها = | ||
|نمایشنامه‌ها = | |نمایشنامه‌ها = | ||
|فیلم‌نامه‌ها = | |فیلم‌نامه‌ها = | ||
|دیوان اشعار = | |دیوان اشعار = | ||
|تخلص =فرصت | |تخلص =فرصت | ||
|فیلم(های) ساخته بر اساس اثر(ها)= | |فیلم(های) ساخته بر اساس اثر(ها)= | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۶: | ||
|امضا = | |امضا = | ||
}} | }} | ||
==زندگینامه== | ==زندگینامه== | ||
میرزا | میرزا محمّدنصیر حسینی شیرازی متخلص به «فرصت» ملقب به «فرصت‌الدّوله» فرزند میرزا جعفر متخلص به «بهجت» از سخنوران و دانشمندان به نام نیمه دوم قرن سیزدهم و نیمه اوّل قرن چهاردهم هجرى بود. وی از کودکی علاقه‌ی خاصی به تحصیل علوم و فنون مختلف داشت. در آغاز جوانی در صرف، نحو، منطق، حکمت، حساب، هیأت، هندسه و اسطرلاب سرآمد بود؛ علاوه بر آن، به زبان انگلیسى و فرانسه و پهلوى نیز آشنا بود و از فن نقاشى و موسیقى بهره داشت. بنا به نوشته‌ی خود او در سی و دو سالگی به دیدار سید جمال‌الدین اسدآبادی نایل شد و او را در بوشهر ملاقات کرد و دیدارهای بعد موجب دوستی آن دو گردید. فرصت پس از آن که از تحصیل علوم فراغت یافت چندى به سیر و سیاحت در هندوستان و عراق پرداخت و پس از بازگشت به شیراز، شعاع‌السلطنه، فرزند مظفرالدین شاه که حکومت فارس را به عهده داشت هنگام بازگشت به تهران، فرصت را با خود به دربار آورد و معلم و ندیم خود ساخت. چون فرصت در دربار تقرب یافت، شاه او را لقب «فرصت‌الدّوله» داد. هنگام انقلاب مشروطیت فرصت در تهران بود و در سازمان جدید وزارت معارف که پس از مشروطیت به وجود آمد او را به ریاست معارف فارس گماشتند و وی در این سمت به خوبی خدمت کرد. بار دیگر در هنگام تأسیس دادگستری او را رئیس عدلیه‌ی فارس کردند و سپس دوباره شغل ریاست معارف و فوائد عامه و مدتی هر دو شغل فرهنگ و دادگستری را بدو سپردند. او تا آخر عمر مجرد ماند و در سن ۶۸ سالگی بر اثر یک بیماری داخلی مزمن در خانه‌ی شخصی خود در شیراز وفات یافت و بنابر آرزوی دیرینه‌اش در کنار آرامگاه حافظ به خاک سپرده‌شد. | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
فرصت شیرازى در انواع قالب‌ها اشعاری را | فرصت شیرازى در انواع قالب‌ها اشعاری را سروده‌است ولى از غزلیات او بیشتر استقبال شده‌است. وى در آفرینش آثار منظوم خود از سبک عراقى استفاده کرده‌است. آثار عاشورایى او در قالب‌هاى قصیده، غزل و ترجیع‌بند، گرچه معدود است اما مورد توجه ادیبان قرار دارد و ترجیع‌بند عاشورایى او در شمار آثار عاشورایى برجسته‌است. | ||
* | *«[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=878887&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author آثار عجم]»<ref>اوضاع جغرافیایی هر منطقه از فارس و بنادر که در مدتی دراز نقطه به نقطه آن را پیمود.</ref> | ||
* | *«[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=2287656&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author اشکال‌المیزان]» <ref>در علم منطق</ref> | ||
* | *«دریای کبیر»<ref>مشتمل بر علوم مختلف زبان عربی و فارسی</ref> | ||
* | *«[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=1557525&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author بحورالالحان]»<ref>در علم موسیقی و عروض</ref> | ||
* | *«منشآت نثر» | ||
* | *«[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=1060595&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author رساله‌ی شطرنجیه]» | ||
* | *«مثنوی هجونامه» | ||
* | *«[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=897331&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author دیوان اشعار]»<ref>مشتمل بر قصاید، غزلیّات، ترجیعات، مسمطات، رباعیّات، مثنویات، مراثی، تواریخ و پیوستی از منشآت منشور اوست.</ref> | ||
* | *«مقالات سیاسى و علمى از زبان شیخ مجعول» | ||
* | *«رساله‌اى در صرف و نحو و خطّ میخى» | ||
* | *«رساله‌اى در هیأت»<ref>سخنوران نامى معاصر ایران، سید محمد باقر برقعى، ج ۴، ص ۲۶۶۰و ۲۶۶۱.</ref> | ||
==اشعار== | |||
===مرثیه عاشورایى=== | |||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| دلا دمى نما گذر به سوى مکتب ولا | به حرف ابجدى نگر اشارتى ز کربلا }} | {{ب| دلا دمى نما گذر به سوى مکتب ولا | به حرف ابجدى نگر اشارتى ز کربلا }} | ||
| خط ۱۰۵: | خط ۱۰۱: | ||
{{ب| ز «ها» هجوم غم به دل ازین جفاست متّصل | ز «لا» است لال و منفعل زبان به شرح این عزا }} | {{ب| ز «ها» هجوم غم به دل ازین جفاست متّصل | ز «لا» است لال و منفعل زبان به شرح این عزا }} | ||
{{ب| ز «یا» اشاره: یوم دین که آن امام راستین | کند ز «فرصت» حزین شفاعتى به منتها <ref>دیوان | {{ب| ز «یا» اشاره: یوم دین که آن امام راستین | کند ز «فرصت» حزین شفاعتى به منتها <ref>دیوان فرصت‌الدّوله شیرازى، (کتابفروشى محمودى، بى‌تا، افست از طبع بمبئى، تهران ۱۳۳۳ ه. ق)، ص ۴۵۸و ۴۵۹.</ref> }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
===در مراثى اهل بیت(ع)=== | |||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| شاه شهید مى چو ز جام بلا کشید | رخت از مدینه جانب کرب و بلا کشید }} | {{ب| شاه شهید مى چو ز جام بلا کشید | رخت از مدینه جانب کرب و بلا کشید }} | ||
| خط ۱۴۱: | خط ۱۳۷: | ||
{{ب| افروختند نار ستم در حریم او | کآن نار شعله تا حرم کبریا کشید }} | {{ب| افروختند نار ستم در حریم او | کآن نار شعله تا حرم کبریا کشید }} | ||
{{ب| «فرصت» ز جور و کینه اعدا هر آن چه گفت | خجلت بسى ز حضرت خیر النّسا کشید <ref>همان،ص | {{ب| «فرصت» ز جور و کینه اعدا هر آن چه گفت | خجلت بسى ز حضرت خیر النّسا کشید <ref>همان،ص ۴۵۲ و ۴۵۳.</ref> }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
===ترجیع‌بند عاشورایى=== | |||
۱ | |||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
| خط ۱۶۱: | خط ۱۵۷: | ||
{{ب| کُلُّ یَوم کَیَوم عاشوراء | کربلا، کُلُّ عَرصَةِ الغَبراء }} | {{ب| کُلُّ یَوم کَیَوم عاشوراء | کربلا، کُلُّ عَرصَةِ الغَبراء }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
۲{{شعر}} | |||
{{شعر}} | |||
{{ب| چون حسینِ على امام امم | در زمین بلا نهاد قدم }} | {{ب| چون حسینِ على امام امم | در زمین بلا نهاد قدم }} | ||
| خط ۱۷۷: | خط ۱۷۲: | ||
{{ب| کُلُّ یَوم کَیَوم عاشوراء | کربلا، کُلُّ عَرصَةِ الغَبراء }} | {{ب| کُلُّ یَوم کَیَوم عاشوراء | کربلا، کُلُّ عَرصَةِ الغَبراء }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
{| class="" style="margin: 0 auto; " | |||
| class="b" |<span class="beyt"> چون حسینِ على امام امم </span> | |||
| style="width:2em;" | | |||
| class="b" |<span class="beyt"> در زمین بلا نهاد قدم </span> | |||
|- | |||
| class="b" |<span class="beyt"> دست افشاند بر جهان یک سر </span> | |||
| style="width:2em;" | | |||
| class="b" |<span class="beyt"> دل به حق بست و رست از عالم </span> | |||
|- | |||
| class="b" |<span class="beyt"> پا نهاد از ولا به دشت بلا </span> | |||
| style="width:2em;" | | |||
| class="b" |<span class="beyt"> سر نهاد از رضا به تیغ ستم </span> | |||
|- | |||
| class="b" |<span class="beyt"> آتش ظلم آن گروهِ شریر </span> | |||
| style="width:2em;" | | |||
| class="b" |<span class="beyt"> زد به جان جهان شرارۀ غم </span> | |||
|- | |||
| class="b" |<span class="beyt"> نوحه‌گر در عزاى او شب و روز </span> | |||
| style="width:2em;" | | |||
| class="b" |<span class="beyt"> ملک و دیو و دد بنى آدم </span> | |||
|- | |||
| class="b" |<span class="beyt"> زین شهادت به هر زمان غوغاست </span> | |||
| style="width:2em;" | | |||
| class="b" |<span class="beyt"> زین مصیبت به هر زمین ماتم </span> | |||
|- | |||
| class="b" |<span class="beyt"> کُلُّ یَوم کَیَوم عاشوراء </span> | |||
| style="width:2em;" | | |||
| class="b" |<span class="beyt"> کربلا، کُلُّ عَرصَةِ الغَبراء </span> | |||
|} | |||
۳ | |||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| مى‌کنم یاد از برادر او | آن‌که بودى به جان برابر او }} | {{ب| مى‌کنم یاد از برادر او | آن‌که بودى به جان برابر او }} | ||
| خط ۱۹۳: | خط ۲۱۹: | ||
{{ب| کُلُّ یَوم کَیَوم عاشوراء | کربلا، کُلُّ عَرصَةِ الغَبراء }} | {{ب| کُلُّ یَوم کَیَوم عاشوراء | کربلا، کُلُّ عَرصَةِ الغَبراء }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
۴ | |||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| یادم از اکبر جوان آمد | که سوى رزمگه دوان آمد }} | {{ب| یادم از اکبر جوان آمد | که سوى رزمگه دوان آمد }} | ||
| خط ۲۰۹: | خط ۲۳۵: | ||
{{ب| کُلُّ یَوم کَیَوم عاشوراء | کربلا، کُلُّ عَرصَةِ الغَبراء }} | {{ب| کُلُّ یَوم کَیَوم عاشوراء | کربلا، کُلُّ عَرصَةِ الغَبراء }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
۵ | |||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| یادم آمد ز قاسم ناشاد | که در آن دشت تازه شد داماد }} | {{ب| یادم آمد ز قاسم ناشاد | که در آن دشت تازه شد داماد }} | ||
| خط ۲۲۵: | خط ۲۵۱: | ||
{{ب| کُلُّ یَوم کَیَوم عاشوراء | کربلا، کُلُّ عَرصَةِ الغَبراء }} | {{ب| کُلُّ یَوم کَیَوم عاشوراء | کربلا، کُلُّ عَرصَةِ الغَبراء }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
۶ | |||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| یادم آمد از آن رضیع صغیر | طفل شش ماهه اصغر بى‌شیر }} | {{ب| یادم آمد از آن رضیع صغیر | طفل شش ماهه اصغر بى‌شیر }} | ||
| خط ۲۴۱: | خط ۲۶۷: | ||
{{ب| کُلُّ یَوم کَیَوم عاشوراء | کربلا، کُلُّ عَرصَةِ الغَبراء }} | {{ب| کُلُّ یَوم کَیَوم عاشوراء | کربلا، کُلُّ عَرصَةِ الغَبراء }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
۷ | |||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| کرد شاه شهید با دل ریش | تکیه از بى‌کسى به نیزه خویش }} | {{ب| کرد شاه شهید با دل ریش | تکیه از بى‌کسى به نیزه خویش }} | ||
| خط ۲۵۵: | خط ۲۸۱: | ||
{{ب| یک زمان بى‌فغان نباید بود | زین ستم‌هاى قومِ کافرکیش }} | {{ب| یک زمان بى‌فغان نباید بود | زین ستم‌هاى قومِ کافرکیش }} | ||
{{ب| کُلُّ یَوم کَیَوم عاشوراء | کربلا، کُلُّ | {{ب| کُلُّ یَوم کَیَوم عاشوراء | کربلا، کُلُّ عَرصَةِالغَبراء }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
۸ | |||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب| آه از آن دم که شمرِ زشت سِیَر | شد به بالین شاه تشنه‌جگر }} | {{ب| آه از آن دم که شمرِ زشت سِیَر | شد به بالین شاه تشنه‌جگر }} | ||
| خط ۲۷۱: | خط ۲۹۷: | ||
{{ب| در همه سال و ماه و هفته و روز | گریه کن در عزاى آن سرور }} | {{ب| در همه سال و ماه و هفته و روز | گریه کن در عزاى آن سرور }} | ||
{{ب| کُلُّ یَوم کَیَوم عاشوراء | کربلا، کُلُّ | {{ب| کُلُّ یَوم کَیَوم عاشوراء | کربلا، کُلُّ عَرصَةِالغَبراء <ref>همان، ص ۴۵۴ تا ۴۵۸.</ref> }} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
*[[دانشنامه شعر عاشورایی انقلاب حسینی در شعر شاعران عرب و عجم|دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج | *[[دانشنامه شعر عاشورایی انقلاب حسینی در شعر شاعران عرب و عجم|دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج ۲، ص: ۱۰۴۴-۱۰۴۵.]] | ||
*[[کاروان شعر عاشورا| | *[[کاروان شعر عاشورا|محمدعلی مجاهدی، کاروان شعر عاشورا،زمزم هدایت، ج۱، ص ۴۹۰-۴۹۵.]] | ||
==پی نوشت== | ==پی نوشت== | ||