شیخ عبدالسلام تربتی‌: تفاوت میان نسخه‌ها

پرش به ناوبری پرش به جستجو
۱۴٬۱۸۴ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۴ ژوئن ۲۰۲۰
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۷۱: خط ۷۱:
|امضا                  =
|امضا                  =
}}
}}
==زندگینامه==
==زندگینامه==
حاج شیخ عبد السّلام تربتی در سال 1298 ه. ق. در شهر تربت حیدریه ولادت یافت. نامش را «عبد السّلام» و لقبش را «شهاب الدّین» گذاشتند.
حاج شیخ عبد السّلام تربتی در سال 1298 ه. ق. در شهر تربت حیدریه ولادت یافت. نامش را «عبدالسّلام» و لقبش را «شهاب الدّین» گذاشتند.


حاج شیخ عبد السّلام پس از فراغ از تحصیلات مقدّماتی به مشهد مشرّف شد و بر اثر استعداد ذاتی و هوش سرشار در چند سال توّقف در این شهر و استفاده از اساتید بزرگ، در ادب، فقه و حکمت به مراتب عالیه‌ی تحصیل نائل گردید و بر حسب معمول زمان می‌بایست به نجف اشرف عزیمت نماید. از این رو در خدمت پدر بزرگوارش که قصد تشرّف به مکّه معظّمه داشت، به آن دیار رهسپار شد. پس از مراجعت از مکه، پدرش در کربلا وفات یافت و در حائر حسینی به خاک سپرده شد. به ناچار حاج عبد السّلام بر اثر توصیه‌ی آخوند خراسانی برای سرپرستی عائله‌ی خود به خراسان مراجعت کرد و در شهر تربت به کار تنظیم شئون زندگانی می‌پرداخت.
حاج شیخ عبد السّلام پس از فراغ از تحصیلات مقدّماتی به مشهد مشرّف شد و بر اثر استعداد ذاتی و هوش سرشار در چند سال توّقف در این شهر و استفاده از اساتید بزرگ، در ادب، فقه و حکمت به مراتب عالیه‌ی تحصیل نائل گردید و بر حسب معمول زمان می‌بایست به نجف اشرف عزیمت نماید. از این رو در خدمت پدر بزرگوارش که قصد تشرّف به مکّه معظّمه داشت، به آن دیار رهسپار شد. پس از مراجعت از مکه، پدرش در کربلا وفات یافت و در حائر حسینی به خاک سپرده شد. به ناچار حاج عبد السّلام بر اثر توصیه‌ی آخوند خراسانی برای سرپرستی عائله‌ی خود به خراسان مراجعت کرد و در شهر تربت به کار تنظیم شئون زندگانی می‌پرداخت.
خط ۸۴: خط ۷۹:


==اشعار==
==اشعار==
=== شعر 1 ===
{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب| بزم آرای قضا در کربلا|چو صلا زد عاشقان را بر بلا }}
{{ب| بزم آرای قضا در کربلا|چو صلا زد عاشقان را بر بلا }}
خط ۲۰۹: خط ۲۰۶:
{{ب| برق تیغش اندر آن آوردگاه‌|سوخت کوه کفر را مانند کاه  }}
{{ب| برق تیغش اندر آن آوردگاه‌|سوخت کوه کفر را مانند کاه  }}
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}
{| class="" style="margin: 0 auto; "
| class="b" |<span class="beyt"> بزم آرای قضا در کربلا</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">چو صلا زد عاشقان را بر بلا </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> تشنگان باده‌ی جام الست‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">آن بلا جویان مست می پرست </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> قدّ مردی از میان افراختند</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">دست از پا، پا ز سر نشناختند </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> رایت «قالُوا بَلی» <ref>اشاره به آیه 172 سوره اعراف: «وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِنْ بَنِی آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلی أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ قالُوا بَلی ...» (به یادآر آن هنگامی که خدای تو از پشت فرزندان آدم ذرّیه‌ی آنها را برگرفت و آنان را برخود گواه ساخت که من پروردگار شما نیستم؟ همه گفتند: بلی!).</ref> افراشتن‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">پس به بزم دوست ره برداشتند </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> تا که در دشت بلا ز آن انجمن‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">مجمعی تشکیل شد از مرد و زن </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> وه چه مجمع رشک فردوس برین‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">مجمعی مستخدمینش حور عین </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> نرگس بیمار تبدارش ایاغ <ref>ایاغ: پیاله‌ی شراب‌خواری.</ref> </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">شمع روی اکبرش رخشان چراغ </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> مویه‌ی شش ماهه موسیقار او</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">ناله‌ی شصت و سه زن مزمار <ref> مزمار: نای نوازندگی، نی که در آن نوازند.</ref> او </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> ساقیش عبّاس و طفلان از عطش‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">بر لب آب روان بنموده غش  </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> چنگ زنِ در آن سکینه با رباب‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">لیک بهر آب بر دامان باب </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> جملگی ممنوع از آب زلال‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">تشنه لیکن تشنه‌ی جام وصال </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> تشنگی چبود بر مجذوب مست‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">کو شده سیراب از جام الست؟ </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> آری آری عافیت در تشنگی است‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">پادشاهی خواهی، اندر بندگی است </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> وه چه خوش فرمود شیخ مولوی‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">این سخن در مثنوی معنوی: </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> «آب کم جو تشنگی آور به دست‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">تا بجوشد آبت از بالا و پست» </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> پس ندا برداشت پیر می‌فروش‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">هان شتاب آرید کامد می به‌جوش </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> بر ندای کوس «اللَّهَ اشْتَری» <ref> اشاره به آیه 111 سوره توبه: «إِنَّ اللَّهَ اشْتَری مِنَ الْمُؤْمِنِینَ أَنْفُسَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ بِأَنَّ لَهُمُ الْجَنَّةَ ...» خداوند جان و مال اهل ایمان را به بهای بهشت خریداری کرد ...</ref> </span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">گرم شد هنگامه‌ی بیع و شری <ref>بیع و شری: خرید و فروش.</ref> </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> از نشاط انگیزی صهبای عشق‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">جمله مست و واله و شیدای عشق </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> در فروش جان به بازار یقین‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">هر یکی بر دیگری سبقت گزین </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> پای بر جا، جمله از خود بی‌خبر</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">در هوای وصل بر کف نقد سر </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> مقتدای دین امام خافقین‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">خسرو اقلیم عشق اعنی <ref> اعنی: چنین قصدی می‌کنم، منظورم این است که ...</ref> حسین </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> بی‌کسان را در جهان غمخوار و کس‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">در دو عالم دوستان را دادرس </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> چون که دید آن تشنگان را محو و مات‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">در فْنا جوینده‌ی آب حیات </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> گفت: کاینک وقت آن شد کز وفا</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">بَخْشَمی بر تشنگان آب صفا </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> بانگ برزد کای گروه عاشقان‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">وَ ای به دعویِ محبّت صادقان </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> هین وصال دوست در رزم اندرست‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">بزم عاشق اندکی آنسوتر است </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> آب حیوان در دم شمشیرهاست‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">حور و غلمان در پی این تیرهاست </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> بنگرید از عرش تا این خاکدان‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">ساغری بر کف یکایک حوریان </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> پر ز تسنیم و رحیق <ref>رحیق: شراب خالص.</ref> از لطف حق‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">هر یکی بر دیگری گیرد سبق </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> مقدم ما را تمامی منتظر</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">لیک از بیگانه آنان مستتر </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> آن شهادت پیشگان کز لطف شاه‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">حجله‌گه پنداشتندی قتلگاه </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> چونکه ره از رهنماشان یافتند</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">سوی قربانگاه حق بشتافتند </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> از سر خوان جهان برخاستند</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">بزمی اندر رزمگه آراستند </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> تا که جذبه‌ی عشق شورانگیز شد</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">سربه‌سر پیمانه‌ها لبریز شد </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> نور فیض حق چو رخشیدن گرفت‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">همّت شه جُرم بخشیدن گرفت </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> حرّ که بسته بر میان شمشیر رزم‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">جذبه‌ای ز آن نور آوردش به بزم  </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> هست مردی آن که آن نیکو ختام‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">و آن به ظاهر حُرّ و در باطن غلام </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> روز عاشورا در آن دشت بلا</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">چون ز حق برگشتگی شد بر ملا </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> روز بخت کوفیان را تیره دید</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">اهرمن را بر سلیمان چیره دید </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> بر کمیت نفس سرکش ران فشرد</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">گفت راه عشق بایستی سپرد </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> تازیانه‌ی عقل برآهیخت زود</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">توسن اقبال را تندی فزود </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> تاخت تا پشت خیام محترم‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">شرمگین از جُرم و لرزان از ندم </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> دیده‌اش خونبار، سرافکنده پیش‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">منفعل از کرده‌های زشت خویش </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> گفت: شاها روسیاهم روسیاه‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">رحم فرما ده پناهم ده پناه </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> حُرّم اما بنده‌ات را بنده‌ام‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">تا ابد ز آن بندگان شرمنده‌ام </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> بنده‌ی عاصی کجا آرد پناه‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">جز که آید نزد مولا عذرخواه </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> بعد تقدیم خلوص و بندگی‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">گفت با آن معدن بخشندگی </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> عفو کن شاها که من بد کرده‌ام‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">وه چه بد کاین بد به احمد کرده‌ام </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> شاه چون مجذوب خود را خسته دید</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">از قضایش تاکنون پا بسته دید </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> با تلطّف گفت: کای آزاده مرد</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">حُرّی از آن سان که مامت نام کرد </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> حُرّی و آزاد اندر نشأتین‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">مژده بادت کز تو راضی شد حسین </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> چون شنید این مژده از شاه عباد</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">گشت پویان بر رکابش بوسه داد </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> گفت: شاها نک کرم را کن تمام‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">اذن میدان ده به این مجرم غلام </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> چون شدم من در ضلالت پیشتاز</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">خواهم آیم از بهشتت پیش باز </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> بعد ازینم زندگی شرمندگی است‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">نک فنا جویم کزان پایندگی است </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> شاه فرمودش تو چون جان منی‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">رو برآسا ز آنکه مهمان منی </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> میهمان از جان گرامی‌تر بُوَد</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">میهمان را رنجه کردن کی سِزَد </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> گفت: شاها تو مگر مهمان نیی؟</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">جان عالم را مگر جانان نیی؟ </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> ده اجازت ای شه عالی تبار</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">تا برآرم من از این دونان دمار </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> الغرض آن عاشق مجذوب مست‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">اذن حاصل کرد و بر توسن نشست </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> خویش را برآن گروه نابکار</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">زد چو شیری کو در افتد در شکار </span>
|-
| class="b" |<span class="beyt"> برق تیغش اندر آن آوردگاه‌</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt">سوخت کوه کفر را مانند کاه  </span>
|}
<br />


 
=== '''ترکیب‌بند''' ===
'''ترکیب‌بند:'''
'''1'''{{شعر}}
{{شعر}}




خط ۲۴۲: خط ۴۸۸:
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}


 
'''2'''
{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب| پرویز شب چو از بَرِ شبدیز <ref>شبدیز: نام اسب خسرو پرویز.</ref> شد فرو|زد صولجان <ref> صولجان: چوگان، عصا، عصای شاهی.</ref> عاج بر این سیمگونه گو }}
{{ب| پرویز شب چو از بَرِ شبدیز <ref>شبدیز: نام اسب خسرو پرویز.</ref> شد فرو|زد صولجان <ref> صولجان: چوگان، عصا، عصای شاهی.</ref> عاج بر این سیمگونه گو }}
خط ۲۷۳: خط ۵۱۹:
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}


 
'''3'''
{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب| پرداخت چرخ سفله چو از کار کربلا|بر ناقه بست بار دگر بار کربلا }}
{{ب| پرداخت چرخ سفله چو از کار کربلا|بر ناقه بست بار دگر بار کربلا }}
خط ۳۰۴: خط ۵۵۰:
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}


 
'''4'''
{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب| کای خاک پاک خوش تو هم آغوش ماه باش|شاه حجاز را پس از این بارگاه باش }}
{{ب| کای خاک پاک خوش تو هم آغوش ماه باش|شاه حجاز را پس از این بارگاه باش }}
خط ۳۳۷: خط ۵۸۳:
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}


 
'''5'''
{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب| این خود حسین توست که در خون شناور است|ببریده از قفا سر و صد پاره پیکر است }}
{{ب| این خود حسین توست که در خون شناور است|ببریده از قفا سر و صد پاره پیکر است }}
خط ۳۶۸: خط ۶۱۴:
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}


 
'''6'''
{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب| کای در بهشت دور ز غم غمگسار من|پنهان ز دیده مونس شبهای تار من }}
{{ب| کای در بهشت دور ز غم غمگسار من|پنهان ز دیده مونس شبهای تار من }}
خط ۴۰۶: خط ۶۵۲:




'''7'''
{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب| ای کت به خاک تیره‌نگون سرو قامت است|برخیز و کن قیام که اینک قیامت است }}
{{ب| ای کت به خاک تیره‌نگون سرو قامت است|برخیز و کن قیام که اینک قیامت است }}
خط ۴۲۹: خط ۶۷۶:
{{ب| آوخ که دیر گشت پشیمان ز فعل خویش‌|حالی چه سود حاصلش از این ندامت است؟ }}  
{{ب| آوخ که دیر گشت پشیمان ز فعل خویش‌|حالی چه سود حاصلش از این ندامت است؟ }}  
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}
==منابع==
==منابع==


دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌ 2، ص: 1107-1113.
* [http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=700738&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌ 2، ص: 1107-1113.]


==پی نوشت==
==پی نوشت==
خط ۴۴۲: خط ۶۸۵:
[[رده:شاعران فارسی زبان]]
[[رده:شاعران فارسی زبان]]
[[رده:شاعران متأخر]]
[[رده:شاعران متأخر]]
<references />
checkuser
۲٬۳۶۳

ویرایش

منوی ناوبری