checkuser
۳۱۵
ویرایش
T.ramezani (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''ادبیات عاشورا''' یعنی نوشتههایی چون: داستان، نثر ادبی، فیلمنامه، تعزیه و ... در وصف واقعه عاشورا. در میان تمام آثار ادبی، شعر جایگاه ویژهای دارد. | |||
== انواع نگاههای ادبی به واقعه عاشورا == | |||
=== نگاه تراژیک و سوگ === | |||
نخستین نگاه به [[کربلا]]، ترسیم اتفاقات ناگوار آن حادثه است. بار عاطفی این اشعار بالا نیست. واژههای بارز در این ادبیات شامل کلمات زیر است: | |||
* تشنه ([[عطش]]) | |||
* [[خون]] | |||
* اشک | |||
* شهید | |||
* [[عاشورا]] | |||
در | در اینگونه سرودهها، از شهدا، فقط نام [[حسین بن على (ع)|امام حسین (ع)]]، و از دشمانان فقط نام [[یزید]] و [[شمر بن ذی الجوشن|شمر]]، برده میشود. | ||
با عنوان | === '''نگاه عارفانه و عاشقانه''' === | ||
در این نوع نگاه تمامی حوتدث و مصائبی که بر انبیا و والیا وارد میشود، در حقیقت وسیه آزمایش قلمداد میشود و ریشه در پیمان روز ازل و الست دارد. شدت و ضعف ان نیز وابسته به میزان تقرب آنان به خداوند است. | |||
این نوع نگاه در آثاری چون زبدهالاسرا سروش اصفهانی، گنجینه عمان سامانی و ... دیده میشود. | |||
نینامه [[قیصر امین پور]]، یکی از آثار معاصر در این سبک به شمار میرود. | |||
=== '''نگاه حماسی و ستم ستیزانه''' === | |||
این نوع نگاه فلسفه اصلی قیام واقعه عاشورا، براندازی حکومت فساد و به دست گرفتن رهبری جامعه مسلمین است. در این قرائت، [[حسین بن على (ع)|امام حسین (ع)]] رهبری است که با پایبندی به اصول و قواعد دینی و شرعی به عنوان یک قهرمان در صحنه حاضر میشود. | |||
این سبک از مشروطه به بعد رواج یافت. شعرهایی نظیر نسیم شمال، خط خون [[سید علی موسوی گرمارودی|موسوی گرمارودی]] از معروفترین این اشعار است. | |||
از شاعران شاخص میتوان به اشخاص زیر اشاره کرد: | |||
* [[حسین منزوی|حسین منزوی]] | |||
* [[خوشدل تهرانی|خوشدل تهرانی]] | |||
* [[سید حسن حسینی|دکتر سید حسن حسینی]] | |||
* [[حسین اسرافیلی|حسین اسرافیلی]] | |||
* علی معلم | |||
* [[محمدعلی مجاهدی]] | |||
* [[جواد محدثی|جواد محدثی]] | |||
=== '''شعر تلفیقی''' === | |||
شعر تلفیقی یعنی تلفیق سه سبک سوگ، حماسه و عرفان. نمونههای بارز در این سبک: | |||
* [[سید علی موسوی گرمارودی|دکتر علی موسوی گرمارودی]] (خط خون) | |||
* [[سید حسن حسینی|دکتر سید حسین حسینی]] (گنجشک و جبرئیل) | |||
* و برخی از شعرهای [[علیرضا قزوه|علیرضا قزوه]]، [[محمدعلی مجاهدی]]، [[حسین اسرافیلی|حسین اسرافیلی]] و ... . | |||
== انواع مرثیه == | |||
انواع مرثیه در ادبیات سه نوع است. | |||
=== مرثیههای رسمی و تشریفاتی === | |||
اینگونه مرثیهها را عموما شاعران درباری در میگویند. اینگونه مرثیهها عموما بر اساس وظیفه سروده میشد، برای همین از نظر احساسی و عاطفی، ضعیف است. | |||
=== مرثیههای شخصی === | |||
که شاعر بر اثر از دست یکی از خویشانش، سروده است؛ بنابراین از نظر احساسی و عاطفی، عموما قویتر است. | |||
=== مرثیههای مذهبی === | |||
که شاعران در سوگ رهبران مذهبی، عالمان دین یا مصیبت امامان به ویژه سهدالشهدا (ع) و یاران ایشان، میسرایند. | |||
== انواع منابع در ادبیات عاشورایی == | |||
=== '''کتابهای مقتل''' === | |||
مقتل یعنی محل کشته شدن. و در اصطلاح، کتاب مقتل، کتابهایی هستند که دربارۀ شرح قتل حسین بن على (ع) و واقعۀ کربلا نوشته شده باشد. | |||
* تسمیه من قتل مع الحسین بن علی علیهما السلام من ولده و اخوته و اهل بیته و شیعته، از ابن زبیر | |||
* [[ابومخنف|مقتل الحسین، از ابومخنف]] | |||
* مقاتل الطالبین، از ابوالفرج اصفهانی | |||
* مقتل الحسین، از ابوالقاسم سلیمان بن احمد شامی طبرانی | |||
* الحسین و السنه، از سید عبدالعزیز طباطبایی | |||
* مقتل الحسین بن علی بن ابی طالب، از محمدشجاع ضیف الله | |||
=== '''کتابهای رجالی''' === | |||
کتب رجالی، کتبی هستند که نویسنده به شرح حال نویسی و رجال شناسی میپردازد. به عنوان مثال در بخش هشتم: "ترجمه الحسین علیه السلام و مقتله" کتاب الطبقات الکبری، نویسنده زندگی امام حسن (ع) و امام حسین (ع) را نوشته است؛ که از دوران کودکی امام، احادیث پیامبر (ص) در شان او، پیشگوییهایی درباره شهادت او، رفتن امام به مکه و کوفه، رخدادهای روز عاشورا، نام شهدای عاشورا، روانه کردن اسیران به کوفه و شام، دگرگونیهای جهان پس از شهادت سیدالشهدا (ع)، قیام توابین و مراثی درباره امام (ع). | |||
نمونههای دیگر در این باب: | |||
* الطبقات الکبری، از محمدبن سعد | |||
* انساب الشرف و اخبارهم، از احمدبن یحیی بلاذری | |||
=== '''کتابهای حدیثی''' === | |||
کتابهایی بر اساس روایات که در نقل مطالب، حتما سند و منبع آن ذکر میشود مانند: | |||
* امالی، از شیخ صدوق | |||
* شرح الاخبار فی فضائل الائمه الاطهار، از قاضی ابوحنیفه نعمان بن محمد تمیمی مغربی | |||
=== '''کتابهای تاریخی و سیره''' === | |||
در این کتابها واقعه عاشورا، به صورت گزارش نوشته میشود. گاهی این گزارش به صورت کامل و گاهی به صورت خلاصه آمده است. به عنوان مثال کتاب "الامامه و السیاسه" از ابن قتیبه دینوری، گزارشی مختصر از اتفاقات عاشورا آورده است. | |||
کتاب دیگر در این باب: | |||
* الاخبار الطوال، از ابوحنیفه دینوری | |||
* تاریخ یعقوبی، از احمد بن واضح یعقوبی | |||
* تاریخ الرسل و الملوک (معروف به تاریخ طبری)، از ابوجعفر محمد بن جریر طبری | |||
* الفتوح، از ابن اعثم کوفی | |||
* الارشاد فی معرف حجج الله علی العباد، از شیخ مفید | |||
=== '''منابع ادبی''' === | |||
در مورد شعر عاشورایی معاصر در زبان فارسی، بسیاری از شاعران خود دیوانی در مورد عاشورا دارند. به عنوان مثال میتوان از دیوانهای زیر نام برد: | |||
* دوازده بند حاج سلیمان صباحی، از [[صباحی بیدگلی|بیدگل کاشانی]] | |||
* دیوان (مراثی)، از [[وصال شیرازی|وصال شیرازی]] | |||
* کلیات جودی، از [[عبدالجواد جودی خراسانی|عبدالجواد جودی]] | |||
* مثنوی اشارات الحسینیه، از [[عنقاى اصفهانى|جلال الدین علی بن علی عنقا]] | |||
* شمع جمع، از فواد کرمانی | |||
* لالههای خونین، از [[ژولیده نیشابوری|ژولیده نیشابوری]] | |||
* و ... . | |||
=== '''تعزیهنامهها''' === | |||
تعزیه، نوعی نمایش مذهبی و سنّتیِ ایرانی شیعی، عمدتاً در بارة شهادت امام حسین و مصائب اهلبیت (ع) است. کتاب تعزیه، کتبی هستند که نویسنده، واقعه عاشورا به سبک نمایشی نوشته است. به عنوان مثال میتوان به کتاب: | |||
* روضهالشهدا کاشفی | |||
* [[محتشم کاشانی|مراثی محتشم کاشانی]] | |||
= دسته بندی منابع ادبیات عاشورایی = | |||
این منابع و مواخذ در کل به دو دسته تقسیم میشوند: | |||
=== '''الف) مقتلها و سوگنامههای داستانی و نقالی عامیانه به نظم و نثر؛''' === | |||
کتابهایی که عالمان مذهبی، ذاکران و واعظان تالیف کردهاند. اغلب این کتابها به سبک و شیوه مقتلهای رسمی و تاریخی و همراه با احادیث و اخبار است. مانند: | |||
* جلاءالعیون مجلسی | |||
* نوحه الاحزان محمد یوسف دهخوارقانی | |||
=== '''ب) منظومههای نیمه نمایشی؛''' === | |||
منظومهها و اشعار شاعران ساده گوی دوران صفوی و افشاری، یکی دیگر از منابع تعزیهنامهها است. که به 5 دسته تقسیم میشود: | |||
# مدح و منقبت پیامبر (ص) و ائمه معصمومین (ع) (مانند اشعار خواجوی کرمانی) | |||
# مقتلهای منظوم (مانند مشهد الشهدای فدایی یزد) | |||
# حماسههای مذهبی (مانند حمله حیدری) | |||
# مرثیه (مرثیههای محتشم کاشانی) | |||
# واقعه گویی (تعزیه در ایران از صادق همایونی) | |||
==منابع== | ==منابع== | ||
*'' | *[[عاشورا در شعر معاصر و فرهنگ عامه|''عاشورا در شعر و فرهنگ عامه، مرضیه محمدزاده، نشر مجتمع فرهنگی عاشورا، ص 20-70'']] | ||
*[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=2156843&pageStatus=0&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author ''عرفان در ادبیات عاشورایی، اکرم اکرمی، نشر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ص 7-14''] | |||
== | |||
[[رده:مفاهیم]] | [[رده:مفاهیم]] | ||
<references /> |