حجاج بن مسروق جعفی
حجاج بن مسروق بن جعف بن سعد العشیره مذحجی جعفی، از طایفه جُعفایان کوفه و منسوب به جعفی بن سعد، عشیره‌ای از مذحج و از اعراب قحطانی جنوب است. بلاذری نام او را حجاج بن مسروق بن مالک بن کثیف بن عتبه بن جعفی آورده است. [۱] او از شیعیان امام علی (ع) بود که در کوفه مصاحبت آن حضرت را داشته است. زمانی که امام حسین (ع) به عنوان اعتراض به حکومت یزید به مکه رفت، او در مکه به امام حسین (ع) پیوست و تا کربلا در رکاب آن حضرت بود. حجاج از یاران با وفای امام حسین (ع) بود. او مردی شجاع، رشید، جنگ‌آزموده و عاشق اهل‌بیت بود.
| اطلاعات اصحاب امام حسین (ع) | |
|---|---|
| نام کامل | حجاج بن مسروق بن جعف بن سعد العشیره مذحجی جعفی |
| محل زندگی | کوفه |
| نقش های برجسته | از یاران با وفای امام حسین (ع) |
نقش در واقعه کربلا
در نهضت عاشورا چندین نوبت از او سخن به میان می‌آید:
مؤذن کاروان امام حسین (ع) بود.
به عنوان نماینده امام حسین (ع) به سوی زهیر رفت و از او دعوت کرد تا به نزد امام حسین (ع) برود. [۲]
هنگام ملاقات سپاه کوفه به فرماندهی حُرّ با کاروان امام حسین (ع) و هنگام نماز ظهر امام حسین (ع) از او خواست تا اذان بگوید. [۳]
حجاج به همراه یزید بن مغفل از سوی امام حسین (ع) به نزد عبیدالله بن حُرّ جعفی رفت تا او را برای همراهی دعوت کند. اما عبیدالله نپذیرفت.
بعد از نماز ظهر عاشورا با اذن امام حسین (ع) به میدان رفت و مدتی مبارزه کرد. سپس در حالی که بدنش غرق خون بود، به نزد امام حسین (ع) آمد و به جای رجز در میدان، خطاب به امام حسین (ع) این اشعار را خواند: [۴]
فَدَتکَ نفسی هادیاً مَهدیاً | ||
ثُم‌َّ اَباک‌َ ذالنَّدی' عَلِیاً | ||
اَلیوم‌َ اَلْقی‌جَدَّک‌َ النَّبِیا | ||
ذاک الَّذی نَعْرِفُه‌ُ الوَصِیا |
جانم به فربانت ای حسینی که هدایت شده و هدایت کننده‌ای! امروز جدّت رسول الله را دیدار خواهم کرد.
سپس پدرت علی را، آن کسی که او را وصی‌ّ پیامبر می‌شناسیم، دیدار خواهم کرد.
امام حسین (ع) فرمود: من هم به شما ملحق می‌شوم و آنان را ملاقات خواهم کرد. حجاج به میدان بازگشت و مبارزه کرد و پس از نبردی دلاورانه، به شهادت رسید. [۵]
شیخ طوسی با عنوان حجاج بن مرزوق وی را تصحیف کرده [۶] و آیت الله خویی نیز با همین عنوان از او یاد می‌کند و حجاج بن مسروق را تحت عنوان مستقلی ذکر می‌کند. [۷] در صورتی که هر دو یک نفر هستند.
به روایت برخی منابع، حجاج را در کربلا غلامی همراهی می‌کرد که او نیز به تبعیت از مخدوم خویش به میدان جنگ شتافت و به شهادت رسید. [۸] در زیارت رجبیه و زیارت ناحیه مقدسه به وی سلام داده شده است: ”السَّلامُ عَلَی حَجّاجِ بنِ مَسروقٍ الجُعفی“
منبع
مرضیه محمدزاده، شهیدان جاوید، نشر بصیرت، ص 397-398.
پی نوشت
- ↑ انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: 1996 – 2000 م.، ج3، ص19.
- ↑ الاخبار الطول، دینوری، ابو حنیفه احمد بن داود، چاپ عبدالمنعم عامر، قاهره : 1960 م.، ص246.
- ↑ تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص400؛ارشاد القلوب، دیلمی، ابوم محمد حسن بن ابی الحسن، تهران: مرکز نشر کتاب، 1375 ﻫ ق.، ج2، ص80؛ مقتل الحسین خوارزمی، خوارزمی، حسین، به کوشش الشیخ محمد السماوی، نجف: مطبعه الزهراء، 1367 ﻫ ق. ، ج1، ص332.
- ↑ مقتل الحسین المقرم، المقرم، السید عبدالرزاق، بیروت: دارالکتاب الاسلامی، 1979 م. ، ص254.
- ↑ 5. ابصار العین فی انصار الحسین (ع)، محمد مهدی شمس الدین، ترجمه سید ناصر هاشم زاده، تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل، 1387 ش.، سماوی، محمد بن طاهر، تحقیق محمد جعفر طبنسی، مرکز الدراسات الاسلامیه لحرس الثوره، ص89.
- ↑ رجال طوسی، شیخ طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، به کوشش محمد صادق آل بحر العلوم، نجف: 1381 ﻫ ق.، ص73.
- ↑ معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه، خویی، سید ابوالقاسم، نشر توحید، 1413 ﻫ ق. ، ج4، ص239-240.
- ↑ برای تفصیل بیشتر رک : انساب الاشراف، بلاذری، احمد بن یحیی، احمد بن محمد، چاپ محمود فردوس العظم، دمشق: 1996 – 2000 م.، ج3، ص199؛ تاریخ الطبری، تاریخ الامم و الملوک، طبری، محمد بن جریر، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: 1382 – 1387 ﻫ ق / 1962 – 1967 م.، ج5، ص400؛ارشاد القلوب، دیلمی، ابوم محمد حسن بن ابی الحسن، تهران: مرکز نشر کتاب، 1375 ﻫ ق.، ج2، ص80؛ رجال طوسی، شیخ طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، به کوشش محمد صادق آل بحر العلوم، نجف: 1381 ﻫ ق.، ص73؛ الفتوح، ابن اعثم کوفی، احمد، حیدرآباد دکن: 1395 ه ق/ 1975 م.، ج5، ص130؛ مقتل الحسین خوارزمی، خوارزمی، حسین، به کوشش الشیخ محمد السماوی، نجف: مطبعه الزهراء، 1367 ﻫ ق. ، ج2، ص23؛ اللهوف فی قتلی الطفوف (مقتل الحسین)، ابن طاووس، علی بن موسی بن محمد، نجف: مکتبه الحیدریه، 1385 ﻫ ق. ، ص47؛ مناقب آل ابی طالب، ابن شهرآشوب مازندرانی، ابوجعفر رشیدالدین محمدبن علی، قم: انتشارات علامه. آل ابی‌طالب، ج4، ص103؛ بحار الانوار الجامعه لدرر الائمه الاطهار (ع)، مجلسی، ملا محمد باقر، تهران: مکتبه الاسلامیه، 1362 ش.، ج44، ص376، ج45، ص72؛ اعیان الشیعه، امین، سید محسن، چاپ حسن امین، بیروت: 1403 ﻫ ق.، ج4، ص568؛ انصار الحسین (ع)، محمد مهدی شمس الدین، ترجمه سید ناصر هاشم زاده، تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل، 1387 ش.، ص94؛ وسیله الدارین فی انصار الحسین، موسوی زنجانی، بیروت: مؤسسه اعلمی، 1402 ﻫ ق. ، ص105؛ تنقیح المقال فی احوال الرجال، مامقانی، شیخ عبدالله، نجف: المطبعه الحیریه، 1352 ﻫ ق.، ج1، ص255؛ 5. ابصار العین فی انصار الحسین (ع)، محمد مهدی شمس الدین، ترجمه سید ناصر هاشم زاده، تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل، 1387 ش.، سماوی، محمد بن طاهر، تحقیق محمد جعفر طبنسی، مرکز الدراسات الاسلامیه لحرس الثوره، ص151؛ قاموس الرجال، طوسی التستری، محمدتقی، تهران: مرکز نشر کتاب، 1379 ه ق.، ج4، ص76؛ ؛ الحدائق الوردیه، محلی شهید، حمیدالدین احمد بن محمد علی، دمشق: دار اسامه.، ص104؛ نفس المهموم، قمی، شیخ عباس، ترجمه ابوالحسن شعرانی، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1385 ش. ، ص151؛ فرسان الهیجاء، محلاتی، ذبیح الله، مرکز نشر کتاب، 1390 ه ق.، ج1، ص132.