کاروان شعر عاشورا

کاروان شعر عاشورا اثر محمد علی مجاهدی (پروانه) کتابی شامل منظومه‌های عاشورایی دور از دسترس شاعران مرثیه سرا از سده چهاردهم تا اکنون است.

کاروان شعر عاشورا
نویسنده	محمدعلی مجاهدی‌
ناشر	زمزم هدایت
محل نشر	قم- ایران
تاریخ نشر	1386 ش
شابک	‎978-964-2854-21-9
تعداد صفحات	727
موضوع	حسین بن علی(ع)، امام سوم، 4- 61 ه.ق- شعر شاعران ایرانی- سرگذشت‌نامه شعر فارسی- مجموعه‎ها شعر مذهبی- مجموعه‌ها
زبان	فارسی
سری	اشعار عاشورایی- شاعران مرثیه سرا از سده چهارم تا زمان معاصر
تعداد جلد	3

محتوای کتاب

مقدمه

در مقدمه اثر، بررسی مختصری بر تاریخچه تذکره نویسی صورت گرفته و به گفته نویسنده «متأسفانه تاکنون تذکره مستقلی درباره شاعران آیینی و نیز شعرایی که‏ دارای آثار منظوم عاشورایی‌‏اند، نگاشته نشده است». در ادامه آمده است که کتاب «کاروان شعر عاشورا» حاصل مطالعات سی و اند ساله نویسنده پیرامون ‏موضوعات شعر آیینی در زبان فارسی است. این کتاب در 6 فصل نوشته شده که در ادامه به آن می‌پردازیم.

فصل اول

فصل اول این اثر با عنوان «سیمای امام حسین علیه‏‌السلام در شعرفارسی» به شاعرانی اختصاص دارد که اثر منظوم مستقلی درباره سالار شهیدان‏ و شهدای کربلا و حادثه کربلا ندارند، ولی با رویکردی کوتاه و گذرا در برخی از آثار منظوم خود از این مهم غافل نمانده‌‏اند. در این بخش نمونه‌‏هایی از آثار 35 تن از شاعران فارسی زبان، از سده پنجم تا سده سیزدهم، ارائه شده است.

فصل دوم

در فصل دوم با عنوان «معرفی منظومه‏‌های عاشورایی دور از دسترس‏و آفرینندگان آن‌ها» بیش از هشتاد منظومه نادر عاشورایی را معرفی کرده‌‏ایم که ‏اغلب آن‌ها به زیور طبع آراسته نشده و از نسخه‏‌های خطی آن‌ها درکتابخانه‌‏های داخل و خارج از ایران نگاه‏داری می‏شود، و معدودی از آن‌ها که‏ به چاپ رسیده، همانند نسخه‏‌های خطّی کمیاب و نادرند. این بخش از تذکره، بیشتر جنبه کتاب‏شناسی دارد و ما با معرفی این منظومه‏‌ها و سرایندگان غالباً گمنام آن‌ها، مشعل فروزانی را فرا راه اهل تحقیق در قلمرو شعر فارسی ‏برافروخته‌‏ایم به این امید که هر یک از آنان در حد توان و فرصتی که دارند در احیاء نشر این گنجینه‌‏های ارزشمند بکوشند و غبار غربت را از چهره این آثار منظوم عاشورایی و سرایندگان گمنام و با اخلاص‏شان بزدایند و بر غنای گنجینه‌ گران‌سنگ شعر آیینی در زبان فارسی بیفزایند.

فصل سوم

در فصل سوم به نقل اشعاری پرداخته‏‌ایم که نام سرایندگان آن‌ها مشخص نیست. این آثار منظوم عاشورایی را که بیشتر از مقتل‏‌های فارسی ‏نقل کرده‏‌ایم، به خاطر نامعلوم بودن سرایندگان‏شان نمی‏توان در مقطع زمانی ‏خاصی قرار داد ولی شیوه کلامی آن‌ها را می‌‏توان به تفاوت مورد با سبک بیانی ‏رایج در سده‌‏های پنجم تا دهم مقایسه کرد.

فصل چهارم

در فصل چهارم با عنوان: «چهره‌‏های آشنای شعر عاشورا» به معرفی ‏شاعرانی پرداخته‏‌ایم که از سده چهارم تا نیمه اول سده سیزدهم در جای جای ‏ایران و سایر کشورهای اسلامی می‏زیسته‏‌اند و دارای آثار منظوم عاشورایی ‏مستقلی می‏‌باشند. برای بررسی بیشتر در مورد این گروه از شاعران و آثار عاشورایی آنان، چهار محور موضوعی را برای هر یک از آنان در نظر گرفته‌‏ایم: 1) زندگینامه؛ 2) سبک شعر؛ 3) دامنه تأثیر آثار عاشورایی؛ 4) برگزیده‏ آثار عاشورایی. برخی از این شاعران دارای یک یا دو اثر منظوم عاشورایی‏‌اند که به ناگزیر به نقل آن‌ها پرداخته‏‌ایم ولی در مورد سایر شعرا برگزیده و منتخبی از آثارشان را ارایه کرده‌‏ایم و اگر دارای ترکیب‌بند عاشورایی بوده‌‏اند سعی کرده‏‌ایم در حد گنجایش مقال، تماماً و یا بندهایی از آن‌ها را برگزینیم. این بخش حاوی شرح ‏احوال و برگزیده آثار 27 تن از شاعران فارسی زبان است.

فصل پنجم

در فصل پنجم این تذکره، رویه‌‏ای که در بخش چهارم اعمال شده، ادامه پیدا کرده است و به شرح احوال و آثار عاشورایی 51 تن از شاعران ‏فارسی زبانی اختصاص یافته که در مقطع زمانی نیمه دوم سده 13 تا پایان سده‏ 14 زندگی می‌‏کرده‏‌اند. مطالب این بخش در جلد دوم اثر ارائه شده است.

فصل ششم

در فصل ششم به شرح احوال و نقل آثار عاشورایی شاعران معاصر خواهیم پرداخت.

منابع

• وب سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران