لالایی: تفاوت میان نسخه‌ها

۲۲۵ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۸ دسامبر ۲۰۱۸
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
لالایی، حاصل تراوشات ذهنی مردم عامه است که با بیانی ساده و کلامی روان و بدون هیچ گونه پیچیدگی و دشواری همراه با موسیقی کلامی بیان می شود. ارمغان این سخن موزون، لحظاتی خوشایند و آرام بخش برای کودک است؛ آنچنانکه در آغوش مادر و بدون دغدغه های دنیای خارج خود را به دامان خوابی آرام می سپارد. <ref>قیاسوند، 1385، ص 266.</ref>  
لالایی، حاصل تراوشات ذهنی مردم عامه است که با بیانی ساده و کلامی روان و بدون هیچ‌گونه پیچیدگی و دشواری همراه با موسیقی کلامی بیان می‌شود. ارمغان این سخن موزون، لحظاتی خوشایند و آرام‌بخش برای کودک است؛ آن‌چنانکه در آغوش مادر و بدون دغدغه‌های دنیای خارج خود را به دامان خوابی آرام می‌سپارد. <ref>قیاسوند، 1385، ص 266.</ref>  


لالایی ها یکی از غنی ترین ابعاد فرهنگ معنوی به حساب می آیند و همچون آیینه ای هستند که تحولات اجتماعی، سبک و شیوه زندگی مردم و آمال و آرزوهای مادران یک سرزمین را در آن ها می توان نظاره کرد. <ref>جمالی، 1387، ص 7. </ref>
لالایی‌ها یکی از غنی‌ترین ابعاد فرهنگ معنوی به حساب می‌آیند و همچون آیینه‌ای هستند که تحولات اجتماعی، سبک و شیوه زندگی مردم و آمال و آرزوهای مادران یک سرزمین را در آن‌ها می‌توان نظاره کرد. <ref>جمالی، 1387، ص 7. </ref>


اما آنچه در این بین ناخودآگاه رخ می دهد، بُعد آموزشی لالایی اس.. کودک از آغازین روزهای حیات خویش با عبارات آهنگینی که مادر نثار روح و جان او می کند، با محیط زندگی و فضای فکری و عقیدتی اطراف خود آشنا می شود.  
اما آنچه در این بین ناخودآگاه رخ می‌دهد، بُعد آموزشی لالایی است.. کودک از آغازین روزهای حیات خویش با عبارات آهنگینی که مادر نثار روح و جان او می‌کند، با محیط زندگی و فضای فکری و عقیدتی اطراف خود آشنا می‌شود.  


این ترانه ها علاوه بر جنبه آرام بخشی و آموزشی، ابعاد مختلف فرهنگ مردم را نیز نمایان میسازد. آمیختگی عمیق دین اسلام به ویژه مذهب تشیع با فرهنگ مردم و ابراز محبت مردم به آل مطهر پیامبر اعظم (ص) در کلام نوازشگرانه مادران این مرز و بوم جلوه ای خاص یافته است. لالایی ذیل مؤید این معناست: <ref>موسوی خفری، الله کرم، خضر، جهرم، فارس، 1349.</ref>
این ترانه‌ها علاوه بر جنبه آرام بخشی و آموزشی، ابعاد مختلف فرهنگ مردم را نیز نمایان می‌سازد. آمیختگی عمیق دین اسلام به ویژه مذهب تشیع با فرهنگ مردم و ابراز محبت مردم به آل مطهر پیامبر اعظم (ص) در کلام نوازشگرانه مادران این مرز و بوم جلوه‌ای خاص یافته است. لالایی ذیل مؤید این معناست: <ref>موسوی خفری، الله کرم، خضر، جهرم، فارس، 1349.</ref>


{{شعر}}  
{{شعر}}  
خط ۱۷: خط ۱۷:
{{ب| چه خحک او زمین وابو | لالای لای لای، بچم لای لای }}
{{ب| چه خحک او زمین وابو | لالای لای لای، بچم لای لای }}
{{ب| نثار باقرت سازم | اگر خا (بخواهد) حاضرت سازم }}
{{ب| نثار باقرت سازم | اگر خا (بخواهد) حاضرت سازم }}
{{ب| دم توش (خانه اش) چاکرت سازم | لالای لای لای، بچم لای لای }}
{{ب| دم توش (خانه‌اش) چاکرت سازم | لالای لای لای، بچم لای لای }}
{{ب| آقاجونیت بوی جعفر | و مال و جونت بهتر }}
{{ب| آقاجونیت بوی جعفر | و مال و جونت بهتر }}
{{ب| همی (همه جا) جا هست سیت (برای تو) یاور | لالای لای لای، بچم لای لای }}
{{ب| همی (همه جا) جا هست سیت (برای تو) یاور | لالای لای لای، بچم لای لای }}
{{ب| اطاعت سی تو یه لازم | بویر (به یاد) موسی کاظم }}
{{ب| اطاعت سی تو یه لازم | بویر (به یاد) موسی کاظم }}
{{ب| پگه (پگاه) و روز و شو (شب) دایم | لالای لای لای، بچم لای لای }}
{{ب| پگه (پگاه) و روز و شو (شب) دائم | لالای لای لای، بچم لای لای }}
{{ب| رضا هشتم امامون | رخش چی (مانند) ماه تابون }}
{{ب| رضا هشتم امامون | رخش چی (مانند) ماه تابون }}
{{ب| پناهت در بیابون | لالای لای لای، بچم لای لای }}
{{ب| پناهت در بیابون | لالای لای لای، بچم لای لای }}
خط ۳۵: خط ۳۵:




رد پای قیام عاشورا را در لالایی ها به اشکال مختلف می توان مشاهده کرد: نخست، از باب ارادت به شخصیت والای سومین امام بر حق، تا بدانجا که مادر در زمزمه لالایی خود با ذکر نام حضرت اباعبدالله الحسین (ع)، کودکش را در پناه امن ولایت می سپارد تا روزگار را به سعادت و سلامت بگذراند؛ همچنین آرزوی سفر به کربلا و زیارت آن امام همام آرزوی دیرینه ای است که مادران عاشق، در لابه لای ترنم عاشقانه خود با کودکشان در میان می گذارند: <ref>علیرضایی، 1388، ص 14. </ref>
رد پای قیام عاشورا را در لالایی‌ها به اشکال مختلف می‌توان مشاهده کرد: نخست، از باب ارادت به شخصیت والای سومین امام بر حق، تا بدانجا که مادر در زمزمه لالایی خود با ذکر نام حضرت اباعبدالله الحسین (ع)، کودکش را در پناه امن ولایت می‌سپارد تا روزگار را به سعادت و سلامت بگذراند؛ همچنین آرزوی سفر به کربلا و زیارت آن امام همام آرزوی دیرینه‌ای است که مادران عاشق، در لابه‌لای ترنم عاشقانه خود با کودکشان در میان می‌گذارند: <ref>علیرضایی، 1388، ص 14. </ref>


lawa, lowa kay, loway rinet kam  
lawa, lowa kay, loway rinet kam  
خط ۴۳: خط ۴۳:
لاوه، لاوه که ی، لاوه ی رینت که م  
لاوه، لاوه که ی، لاوه ی رینت که م  


لالا، لالایی را فدای تو می کنم
لالا، لالایی را فدای تو می‌کنم


ده س امام حسین و ه سه رینت که م  
ده س امام حسین و ه سه رینت که م  
خط ۶۶: خط ۶۶:
حسین نوری دو عینی من <ref>خزاعی، 1384، ص 158. </ref>
حسین نوری دو عینی من <ref>خزاعی، 1384، ص 158. </ref>


بازتاب اشتیاق زیارت حضرت اباعبدالله (ع) را می توان در لالایی ها مشاهده کرد: <ref>قیاسوند، 1385، ص 277. </ref>
بازتاب اشتیاق زیارت حضرت اباعبدالله (ع) را می‌توان در لالایی‌ها مشاهده کرد: <ref>قیاسوند، 1385، ص 277. </ref>


{{شعر}}  
{{شعر}}  
{{ب| لالالالا لالایت می آید | امیرالمؤمنین بالایت می آید }}  
{{ب| لالالالا لالایت می‌آید | امیرالمؤمنین بالایت می‌آید }}  
{{ب| امیرالمؤمنین دردم دوا کن | نصیب و قسمتم در کربلا کن }}  
{{ب| امیرالمؤمنین دردم دوا کن | نصیب و قسمتم در کربلا کن }}  
{{پایان شعر}}  
{{پایان شعر}}  


لالایی فوق را مادران شهر فسا برای کودکان خویش می خواندند، اما در بوشهر نیز روایتی دیگر از این لالایی، زبانزد مادران این دیار است: <ref>همان، ص 288. </ref>
لالایی فوق را مادران شهر فسا برای کودکان خویش می‌خواندند، اما در بوشهر نیز روایتی دیگر از این لالایی، زبانزد مادران این دیار است: <ref>همان، ص 288. </ref>


{{شعر}}  
{{شعر}}  
خط ۸۰: خط ۸۰:
{{ب| سر کوی بلند تا کی نشینم | که لالای گل برویه خوم بچینم }}
{{ب| سر کوی بلند تا کی نشینم | که لالای گل برویه خوم بچینم }}
{{ب| به قرآنی که ختمش بی شماره | به مولایی که تیغش ذوالفقاره }}  
{{ب| به قرآنی که ختمش بی شماره | به مولایی که تیغش ذوالفقاره }}  
{{ب| سر کوی بلند نی می زنم نی | شتر گم کرده ام پی می زنم پی }}  
{{ب| سر کوی بلند نی می‌زنم نی | شتر گم کرده‌ام پی می‌زنم پی }}  
{{ب| شتر گم کرده ام با بار کاشی | گلی کرده ام شاید تو باشی }}  
{{ب| شتر گم کرده‌ام با بار کاشی | گلی کرده‌ام شاید تو باشی }}  
{{پایان شعر}}  
{{پایان شعر}}  


خط ۱۱۵: خط ۱۱۵:
کربلا کشته انه  
کربلا کشته انه  


کربلا کشته می آید. <ref>همان، ص 300. </ref>
کربلا کشته می‌آید. <ref>همان، ص 300. </ref>




در لالایی زیر مادر با استعانت از نام های حضرت علی اکبر (ع)، علی اصغر (ع) و امیرالمؤمنین (ع) (داماد پیغمبر) ایشان را حامی و پشتیبان کودک خویش در برابر مزاحمت اغیار معرفی می کند: <ref>موسوی، سید مرتضی، داران، فریدون شهر، اصفهان، 1368.</ref>
در لالایی زیر مادر با استعانت از نام‌های حضرت علی‌اکبر (ع)، علی‌اصغر (ع) و امیرالمؤمنین (ع) (داماد پیغمبر) ایشان را حامی و پشتیبان کودک خویش در برابر مزاحمت اغیار معرفی می‌کند: <ref>موسوی، سید مرتضی، داران، فریدون‌شهر، اصفهان، 1368.</ref>


{{شعر}}  
{{شعر}}  
{{ب| لالا لالا گلم لایی | لالا لالا گل چایی }}  
{{ب| لالا لالا گلم لایی | لالا لالا گل چایی }}  
{{م| از این بچه چه می خواهی}}  
{{م| از این بچه چه می‌خواهی}}  
{{ب| که این بچه پدر داره | سه خنجر بر کمر داره}}  
{{ب| که این بچه پدر داره | سه خنجر بر کمر داره}}  
{{ب| یکی اکبر، یکی اصغر | یکی داماد پیغمبر }}  
{{ب| یکی اکبر، یکی اصغر | یکی داماد پیغمبر }}  
خط ۱۲۸: خط ۱۲۸:




در روایت دیگری از این لالایی، علاوه بر نام های حضرت علی اکبر (ع) و علی اصغر (ع)، از شهیدان دشت نینوا، امیرالمؤمنین (ع) و ثامن الحجج حضرت علی بن موسی الرضا (ع) نیز یاد شده است و همه این نام های مبارک مقدمه ای است تا مادر با کسب اجازه و رضایت از محضر حضرت رضا (ع) و از پیغمبر اکرم (ص)، کودک خویش را به کنیزی در خدمت بزرگ بانوی کربلا، حضرت زینب (س) بگمارد: <ref>پناهی سمنانی، 1376، ص 192.</ref>
در روایت دیگری از این لالایی، علاوه بر نام‌های حضرت علی‌اکبر (ع) و علی‌اصغر (ع)، از شهیدان دشت نینوا، امیرالمؤمنین (ع) و ثامن‌الحجج حضرت علی بن موسی‌الرضا (ع) نیز یاد شده است و همه این نام‌های مبارک مقدمه‌ای است تا مادر با کسب اجازه و رضایت از محضر حضرت رضا (ع) و از پیغمبر اکرم (ص)، کودک خویش را به کنیزی در خدمت بزرگ بانوی کربلا، حضرت زینب (س) بگمارد: <ref>پناهی سمنانی، 1376، ص 192.</ref>


{{شعر}}  
{{شعر}}  
خط ۱۳۴: خط ۱۳۴:
{{ب| شبی رفتم به دریایی | درآوردم سه تا ماهی}}  
{{ب| شبی رفتم به دریایی | درآوردم سه تا ماهی}}  
{{ب| یکی اکبر، یکی اصغر | یکی داماد پیغمبر }}  
{{ب| یکی اکبر، یکی اصغر | یکی داماد پیغمبر }}  
{{ب| که پیغمبر دعا می کرد | علی ذکر خدا می کرد }}  
{{ب| که پیغمبر دعا می‌کرد | علی ذکر خدا می‌کرد }}  
{{ب| علی کنده در خیبر | به حکم خالق اکبر}}  
{{ب| علی کنده در خیبر | به حکم خالق اکبر}}  
{{ب| لالای، لای، لای، به مشهد شی | به پای تخت حضرت شی }}  
{{ب| لالای، لای، لای، به مشهد شی | به پای تخت حضرت شی }}  
خط ۱۴۰: خط ۱۴۰:
{{پایان شعر}}  
{{پایان شعر}}  


در فرهنگ مردم، لالایی تداعی کننده گهواره است و گهواره نشانه حضور علی اصغر (ع) شش ماهه در کربلاست. این مضامین و تصاویر در شیوه عزاداری و مجالس تعزیه نیز راه یافته است. برای مثال، در کاشان هنگام حرکت دسته های عزاداری، هیئت هایی که به نام حضرت باب الحوائج علی اصغر (ع) هستند، در عزاداری سنتی، گهواره ای تزئین شده به گل و قنداقه خونین را در جلو یا میان دسته حرکت می دهند و عزاداران با خواندن اشعاری به او متوسل می شوند و نذر و نیاز می کنند تا حاجات آن ها برآورده شود. <ref>شاطری، 1383، ص 104.</ref>
در فرهنگ مردم، لالایی تداعی‌کننده گهواره است و گهواره نشانه حضور علی‌اصغر (ع) شش ماهه در کربلاست. این مضامین و تصاویر در شیوه عزاداری و مجالس تعزیه نیز راه یافته است. برای مثال، در کاشان هنگام حرکت دسته‌های عزاداری، هیئت‌هایی که به نام حضرت باب‌الحوائج علی‌اصغر (ع) هستند، در عزاداری سنتی، گهواره‌ای تزئین شده به گل و قنداقه خونین را در جلو یا میان دسته حرکت می‌دهند و عزاداران با خواندن اشعاری به او متوسل می‌شوند و نذر و نیاز می‌کنند تا حاجات آن‌ها برآورده شود. <ref>شاطری، 1383، ص 104.</ref>


{{شعر}}  
{{شعر}}  
{{ب| اصغر که در صف شهدا ماه پاره است | خونش به حشر به هر درد چاره است}}  
{{ب| اصغر که در صف شهدا ماه پاره است | خونش به حشر به هر درد چاره است}}  
{{ب| محکم بگیر دشته قنداقه اش به کف | باب الحوائج است اگر شیرخواره است}}  
{{ب| محکم بگیر دشته قنداقه‌اش به کف | باب‌الحوائج است اگر شیرخواره است}}  
{{پایان شعر}}  
{{پایان شعر}}  


در اهر دسته هایی چون خادملر «xademlar» و علی اصغر نیز وجود دارند که در روز عاشورا به گرداندن اسب های منسوب به امام حسین (ع)، حضرت قاسم (ع) و حضرت ابوالفضل العباس (ع) اقدام می کنند یا اینکه گهواره حضرت علی اصغر (ع) را می گردانند.  
در اهر دسته‌هایی چون خادملر «xademlar» و علی‌اصغر نیز وجود دارند که در روز عاشورا به گرداندن اسب‌های منسوب به امام حسین (ع)، حضرت قاسم (ع) و حضرت ابوالفضل العباس (ع) اقدام می‌کنند یا اینکه گهواره حضرت علی‌اصغر (ع) را می‌گردانند.  
برای گهواره نیز معمولاً کودکی ششیرخواره را سفید می پوشانند و داخل آن می گذارند و گاه زنان نازا با در آغوش کشیدن کودک و بستن پول و پارچه به گهواره، از خداوند طلب فرزند می کنند. <ref>فلسفی میاب و ابوالفتحی، 1387، ص 346. </ref>
برای گهواره نیز معمولاً کودکی شیرخواره را سفید می‌پوشانند و داخل آن می‌گذارند و گاه زنان نازا با در آغوش کشیدن کودک و بستن پول و پارچه به گهواره، از خداوند طلب فرزند می‌کنند. <ref>فلسفی میاب و ابوالفتحی، 1387، ص 346. </ref>




اما در سیرجان، این مراسم با اشعار لالایی همراه است؛ بدین ترتیب که مردم این شهر در روز دهم محرم همراه با دسته جات، گهواره ای می آورند که درون آن مجسمه کوچکی را خوابانده اند و شخصی هم در نقش رباب -مادر علی اصغر (ع)- گهواره را تکان می دهد و همه با هم این ابیات را زمزمه می کنند: <ref>مؤید محسنی، 1381، ص 275.</ref>
اما در سیرجان، این مراسم با اشعار لالایی همراه است؛ بدین ترتیب که مردم این شهر در روز دهم محرم همراه با دسته‌جات، گهواره‌ای می‌آورند که درون آن مجسمه کوچکی را خوابانده‌اند و شخصی هم در نقش رباب -مادر علی‌اصغر (ع)- گهواره را تکان می‌دهد و همه با هم این ابیات را زمزمه می‌کنند: <ref>مؤید محسنی، 1381، ص 275.</ref>


{{شعر}}  
{{شعر}}  
خط ۱۶۰: خط ۱۶۰:


   
   
بیشترین نجوای شبانه مادران، لالایی هایی هستند که شاعر مشخصی ندارند و از آن ها روایت متعدد گفته و شنیده ی شود؛ چرا که گاه مادر موقع بیان، قطعه ای از لالایی را فراموش می کند و بنابر موقعیت و با ذوق خویش، واژه های دیگری را جایگزین آن می سازد. در برابر آن، لالایی های دیگری هستند که به سبب تأثیرپذیری از قیام عاشورا، به ویژه حضرت علی اصغر (ع)، شاعران معینی آن را می سرایند و در مراسم عزاداری حضرت اباعبدالله (ع) به عنوان مرثیه خوانده می شوند. گرچه این قسم از لالایی ها نیز متأثر از حضور حضرت علی اصغر (ع) در کربلاست، اما اهمیت آن ها به این دلیل است که به اشعار شاعران راه یافته اند. ابیات زیر زبان حال امام حسین (ع) با فرزند شیرخواره خود در شب عاشوراست که احمد قطبی زاده از شاعران شهر یزد آن را سروده است: <ref>هاشمی پور، 1380، ص 185.</ref>
بیشترین نجوای شبانه مادران، لالایی‌هایی هستند که شاعر مشخصی ندارند و از آن‌ها روایت متعدد گفته و شنیده شود؛ چرا که گاه مادر موقع بیان، قطعه‌ای از لالایی را فراموش می‌کند و بنابر موقعیت و با ذوق خویش، واژه‌های دیگری را جایگزین آن می‌سازد. در برابر آن، لالایی‌های دیگری هستند که به سبب تأثیرپذیری از قیام عاشورا، به ویژه حضرت علی‌اصغر (ع)، شاعران معینی آن را می‌سرایند و در مراسم عزاداری حضرت اباعبدالله (ع) به عنوان مرثیه خوانده می‌شوند. گرچه این قسم از لالایی‌ها نیز متأثر از حضور حضرت علی‌اصغر (ع) در کربلاست، اما اهمیت آن‌ها به این دلیل است که به اشعار شاعران راه یافته‌اند. ابیات زیر زبان حال امام حسین (ع) با فرزند شیرخواره خود در شب عاشوراست که احمد قطبی زاده از شاعران شهر یزد آن را سروده است: <ref>هاشمی پور، 1380، ص 185.</ref>


{{شعر}}  
{{شعر}}  
{{ب| علی اصغر ای شیرین زبانم | بخواب ای راحت روح و روانم }}  
{{ب| علی‌اصغر ای شیرین زبانم | بخواب ای راحت روح و روانم }}  
{{ب| نمی خوابم من امشب تا دم صبح | که از بهر تو لالایی بخوانم }}  
{{ب| نمی‌خوابم من امشب تا دم صبح | که از بهر تو لالایی بخوانم }}  
{{ب| لالالالا علی اصغر من | بخواب ای غنچه نوپرور من }}  
{{ب| لالالالا علی‌اصغر من | بخواب ای غنچه نو پرور من }}  
{{ب| کجا پیدا کنم یک جرعه آبی | نمی آید به چشمم جز سرابی }}  
{{ب| کجا پیدا کنم یک جرعه آبی | نمی‌آید به چشمم جز سرابی }}  
{{ب| فرات آب اینجا مهر زهراست | ولی تو از عطش در سوز و تابی }}  
{{ب| فرات آب اینجا مهر زهراست | ولی تو از عطش در سوز و تابی }}  
{{ب| لالالالا علی اصغر من | بخواب ای غنچه نوپرور من }}  
{{ب| لالالالا علی‌اصغر من | بخواب ای غنچه نو پرور من }}  
{{ب| ز تو دارم خجالت جان مادر | از این خجلت زنم بر سینه و سر}}  
{{ب| ز تو دارم خجالت جان مادر | از این خجلت زنم بر سینه و سر}}  
{{ب| تلظی کم کن ای مادر که دیگر | ندارم طاقت این، جان مادر }}  
{{ب| تلظی کم کن ای مادر که دیگر | ندارم طاقت این، جان مادر }}  
{{ب| لالالالا علی اصغر من | بخواب ای غنچه نوپرور من }}  
{{ب| لالالالا علی‌اصغر من | بخواب ای غنچه نو پرور من }}  
{{ب| چرا امشب نمی خندی چو دوشین | بخند یا ناله کن ای جان شیرین }}  
{{ب| چرا امشب نمی‌خندی چو دوشین | بخند یا ناله کن ای جان شیرین }}  
{{ب| نگه کن عمه ات زینب چو مادر | ز اندوه می زند بر سینه و سر }}  
{{ب| نگه کن عمه‌ات زینب چو مادر | ز اندوه می‌زند بر سینه و سر }}  
{{ب| لالالالا علی اصغر من | بخواب ای غنچه نوپرور من }}  
{{ب| لالالالا علی‌اصغر من | بخواب ای غنچه نو پرور من }}  
{{ب| چه می گویی؟ چه رازی داری امشب؟ | نمی دانم چرا بیداری امشب }}  
{{ب| چه می‌گویی؟ چه رازی داری امشب؟ | نمی‌دانم چرا بیداری امشب }}  
{{ب| به زیر لب چه می گویی ندانم | بگو مادر که لالایی بخوانم }}  
{{ب| به زیر لب چه می‌گویی ندانم | بگو مادر که لالایی بخوانم }}  
{{ب| لالالالا علی اصغر من | بخواب ای غنچه نوپرور من }}  
{{ب| لالالالا علی‌اصغر من | بخواب ای غنچه نو پرور من }}  
{{ب| سکینه در کنارت زار و خسته | رقیه روی دامانش نشسته }}  
{{ب| سکینه در کنارت زار و خسته | رقیه روی دامانش نشسته }}  
{{ب| نگه کن سوی آن دو جان مادر | نگه کن بر رقیه بار دیگر }}  
{{ب| نگه کن سوی آن دو جان مادر | نگه کن بر رقیه بار دیگر }}  
{{ب| لالالالا علی اصغر من | بخواب ای غنچه نوپرور من }}  
{{ب| لالالالا علی‌اصغر من | بخواب ای غنچه نو پرور من }}  
{{پایان شعر}}  
{{پایان شعر}}  
==منبع==
==منبع==
۱۰٬۰۷۲

ویرایش