|
|
| خط ۸: |
خط ۸: |
| | link 5 = تاریخ و جغرافیا | | | link 5 = تاریخ و جغرافیا |
| }}<div class="first-column-container">{{Featured Index | | }}<div class="first-column-container">{{Featured Index |
| | imagesize = 300px | | | imagesize = 500px |
| | text = [[مرثیه ]] در لغت به معنای گریستن بر مرده و اظهار تأسف از مرگ وی همراه با ذکر محاسن او است و در اصطلاح به سخن سوگوارانه غالبا منظوم درباره درگذشتگان گفته می‌شود. مرثیه گونه‌های مختلف درباری یا رسمی، داستانی، میهنی، شخصی و مذهبی را شامل می‌شود. انگیزه‌های مختلفی چون تعزیت خویشاوندان، اظهار تأسف بر مرگ بزرگان، تجلیل از مقام و منزلت شخص متوفا، بزرگ نشان دادن واقعه، دعوت ماتم‌زدگان به صبر، بیان سرنوشت غم‌بار مردم و جامعه، ذکر مصائب پیشوایان دین و مخالفت سیاسی در سرودن مرثیه‌ها دخالت دارند. | | | text = ابن طاووس در تبیین موضوع [[اربعین]] [[امام حسین(ع)]]، با به کارگیری برشی روایی، به بیان حضور [[جابر بن عبد اللّه انصارى|جابربن عبدالله انصاری]] بر مزار آن حضرت اشاره می‌کند. بر این اساس، آن زمان که کاروان اسیران و در رأس آنها، [[زین العابدین «ع»| امام زین‌العابدین(ع)]] به [[کربلا]] رسیدند، با جابر رو به رو شدند که در آن روز برای [[زیارت]] قبر امام حسین (ع) بدانجا آمده بوده است؛ پس همه با هم به عزاداری و نوحه‌سرایی پرداختند؛ بدین ترتیب، ابن طاووس آنچه را که به زیارت قبر امام مربوط می‌شود، با روز اربعین در هم می‌تند. هر دو موضوع به کارگیری اصطلاح «[[زیارت اربعین]]»، و نیز حضور جابر، پیش از یادکرد ابن طاووس هم دارای پیشینه بوده است؛ بیرونی تصریح دارد که در زمان وی، ۲۰ صفر را از آن‌رو که ۴۰ کس از [[اهل بیت]] آن حضرت به زیارت قبر ایشان آمده‌اند، و نه مستقیماً به آن سبب که چهلمین روز [[شهادت]] ایشان بوده است، روز «زیارت اربعین» می‌نامند، و شیخ مفید بخشی از المزار خود را به فضایل زیارت اربعین اختصاص داده است. از سوی دیگر، حضور جابر بر مزار آن حضرت با بسیاری از اسناد و مدارک پیش از ابن طاووس، همچون عمادالدین محمد طبری و با قدری تفاوت در بیان، توسط ابن نما تأیید می‌شود. آنچه در اینجا رخ داده این است که مؤلف، چند موضوع را در کنار یکدیگر آورده است: حضور جابر برای زیارت قبر امام، تغییر مسیر اسیران به سمت کربلا و آوردن سر آن حضرت توسط اسیران بدانجا در همان روز، دیدار امام سجاد (ع) و جابر، و نیز موضوع زیارت اربعین. بدون توجه به نقدهای صورت گرفته بر این‌موضوعات و کنارهم آمدن‌ها، و یا اینکه موضوعات بیان شده توسط ابن طاووس دارای سابقه بوده، یا نه؛ واقعیت این است که این بیان و چینش، به عنوان یک نقطۀ عطف، از سویی سبب تثبیت روز ۲۰ صفر به عنوان اربعین و چهلمین روز شهادت و روز زیارت قبر آن بزرگوار، و از سویی دیگر سبب جهت‌دهی و تدوین مفاهیمی همچون دعای زیارت اربعین گشت. ابن طاووس ادعیۀ زیارت اربعین را از آغاز تا انجام، به همراه زیارت دیگر شهدا، که در آخر با وداع به پایان می‌رسد، با شرح و بسط آورده است. |
| | |
| در ادبیات کهن عرب، مضامینی چون مدح و منقبت‌گویی کشتگان میدان جنگ و دعوت و ترغیب قبیله به گرفتن انتقام خون کشتگان از جمله مضامین مهم در مرثیه بوده است. این مرثیه‌ها در بین اعراب جاهلی، مایه شرف فرد متوفا و مباهات بازماندگان او قلمداد می‌شدند. پس از اسلام علاوه بر مضامین عاطفی، مضامین سیاسی نیز در مرثیه‌سرایی شاعران عرب مورد توجه قرار گرفت؛ از جمله می‌توان به سرودن مرثیه‌هایی با مضمون مخالفت با حکومت‌های بنی‌امیه و بنی‌عباس اشاره کرد.
| |
| | |
| امامان شیعه به مرثیه‌سرایی درباره شهادت امام حسین (ع) و واقعه کربلا توجه ویژه‌ای نشان می‌دادند و به تشویق و تحریض شاعران برای سرودن مرثیه با اعطای پاداش دنیوی و وعده ثواب اخروی می‌پرداختند. برخی از شاعران معاصر ایشان نظیر کمیت اسدی، سید حمیری، دعبل خزاعی، عبدالله بن کثیر و عوف بن عبدالله مرثیه‌هایی در رثای امام حسین (ع) سروده‌اند. مفید در امالی سرودن اولین مرثیه در رثای امام حسین (ع) را به عقبه بن عمرو سهمی، و سید محسن امین ردر اعیان الشیعه به سلیمان بن قته العروی التیّمی نسبت می‌دهد. محوری‌ترین مضمون در مرثیه‌سرایی شعرای مسلمان، واقعه کربلا بوده است و پس از آن، مرثیه‌های در سوگ حضرت زهرا (س)، امام علی (ع) و امام رضا (ع) در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
| |
| | |
|
| |
|
| [[مرثیه|ادامه...]] | | [[مرثیه|ادامه...]] |
|
| |
|
| }}{{did you know | | |image=اربعین 1.jpg}}{{did you know |
| | image =Tekye_dowlat1.jpg | | | image =Tekye_dowlat1.jpg |
| | imagesize = 330px | | | imagesize = 330px |
