تاریخ اجتماعی

مدخل برگزیده

اسطوره در فهم عامه و در برخی از فرهنگ‌ها، «آنچه خیالی و غیر واقعی است و جنبه افسانه‌ای محض دارد» معنا می‌شود و در اصطلاح، روایتی مقدس و پذیرفته شده درباره انسان و ساحات مختلف حیات انسانی است که شناختش از افسانه‌های تاریخی آسان نیست. انسان‌شناسان، ادبا، مورخان، روانشناسان و دین‌پژوهان هر کدام از منظر خود اسطوره را تعریف کرده‌اند. به همین سبب این واژه دچار نوعی ابهام معنایی شده و معانی متعدد و گاه متناقضی از آن برداشت می‌شود. از منظر دانش اسطوره‌شناسی، اسطوره روایتی درباره موجودات فراطبیعی است و معمولا باور بر این است که اسطوره‌ها شامل اطلاعاتی کیهان‌شناختی‌اند؛ نظیر اینکه جهان و مخلوقات آن و همچنین قواعد طبقه‌بندی آنها چگونه و از کجا نشأت گرفته‌اند. اهمیت اسطوره در چگونگی دربرگیری و نمایاندن باورها و ارزش‌هایی است که یک گروه مشخص فرهنگی در آنها اشتراک دارند و با آنها شناخته می‌شوند. از این رو اسطوره می‌تواند خاستگاه یک اجتماع و جایگاه آن در جهان و نسبتش با دیگر گروه‌ها را روشن کند و گواه یا تصویرگر ارزش‌های اخلاقی مورد احترام آن گروه باشد. اساطیر با نوع زندگی و معیشت (مانند دامداری، شکار و کشاورزی) و ساختارهای اجتماعی پیوندی تنگاتنگ می‌یابند. مهم‌ترین ویژگی اسطوره، بیان سرمشق و الگوی نخستین پدیده‌های طبیعی و انسانی است. ادامه...

آیا می‌دانستید

• میشل فوکو در سفرش به ایران اشاره‌ای کوتاه به مراسم محرم کرده و اهمیت و حساسیت محرم سال 1357 برای حکومت شاه و نیز قدرت‌های جهانی حامی آن را توصیف می‌کند.
• پنجه فلزی (در تصویر) نصب شده بر سر پرچم‌ها، علم‌ها و علامت‌های چند تیغه در دسته‌‌های عزاداری را شیعیان عموما مظهری از 5 تن و یا دست بریده حضرت عباس (ع) و مسلمانان جنوب هند نمادی از دست علی، فاطمه و عباس علمدار (ع) می‌دانند.
• بنا بر نتایج آماری طرح تهیه شناسنامه مساجد و اماکن مذهبی کشور در 1375ش، 1807 تکیه ثابت و 8752 حسینیه در کشور وجود داشته است.

برگزیده‌ها

تکیه دولت | روضه خوانی (در تصویر) | پنجه | چاووش خوانی | اربعین |

اثر برگزیده

تراژدی جهان اسلام، کتابی است درباره عزاداری شیعیان ایران به روایت سفرنامه نویسان، مستشرقان و ایران‌شناسان به قلم محسن حسام مظاهری. هدف این پژوهش، گردآوری، بررسی و تدوین داده‌های تاریخی و تحلیلی درباره آیین عزاداری شیعه در ایران (از صفویه تا امروز) از خلال آثار سفرنامه‌نویسان، مستشرقان و ایران‌شناسان برای رسیدن به شناخت و فهمی حتی‌الامکان جامع و دقیق از روند پیدایش و تحول آیین مذکور است. به دلیل فقدان رویکرد تاریخ‌نگاری اجتماعی در بین ایرانیان تا دوره معاصر، سفرنامه‌ها و آثار توصیفی و تحلیلی مستشرقان و ایران‌شناسان، منابعی منحصر به فرد و ارزشمند در شناخت جامعه ایرانی خصوصا در قرن‌های دهم تا سیزدهم هجری محسوب می‌شوند. ادامه...

اشخاص

ژان کالمار

علی بلوکباشی

پیتر ج. چلکووسکی

احسان یارشاطر

لارا ز. دیب

نگاره برگزیده

تصویری از تعزیه گردانان تهران قدیم در دوره قاجاریه. در زمان ناصرالدین شاه قاجار برای ترویج تعزیه کوشش فراوانی شد. در گذشته واقعه‌ی کربلا، با رعایت تسلسل وقایع و تشریفات مفصل، هر سال در دوماهه‌ی محرم و صفر اجرا می‌گردید.

فهرست دسترسی به مداخل تاریخ اجتماعی

• نویسندگان
• پژوهشگران
• مترجمان

• آیین‌ها

• کتاب‌ها

• اماکن
• فرهنگ مادی

• مفاهیم