رقیه دختر امام علی(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی حسین
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جزبدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
ام کلثوم دختر امیرالمؤمنین (ع) است و در واقعه عاشورا حضور داشته است. وى در سال‌هاى آخر عمر پیامبر خدا (ص) به دنیا آمد. زنى با فضیلت، فصیح، سخنور و دانا بود. نامش را زینب صغرى هم گفته‌اند. وى در طول زندگى، شاهد شهادت مظلومانۀ عترت پیامبر بود.  
'''ام کلثوم''' دختر امیرالمؤمنین (ع) است و در واقعه [[عاشورا]] حضور داشته است. وى در سال‌هاى آخر عمر پیامبر خدا (ص) به دنیا آمد. زنى با فضیلت، فصیح، سخنور و دانا بود. نامش را زینب صغرى هم گفته‌اند. وى در طول زندگى، شاهد شهادت مظلومانۀ عترت پیامبر بود.  
{{جعبه زندگینامه
{{جعبه زندگینامه
| اندازه جعبه =
| اندازه جعبه =
خط ۱۰: خط ۱۰:
| مکان تولد =
| مکان تولد =
| تاریخ مرگ =
| تاریخ مرگ =
| آرامگاه = [[سوریه]]، [[قبرستان باب الصغیر]]
| آرامگاه = سوریه، قبرستان باب الصغیر
|عرض جغرافیایی محل دفن=
|عرض جغرافیایی محل دفن=
|طول جغرافیایی محل دفن=
|طول جغرافیایی محل دفن=
خط ۱۷: خط ۱۷:
<!-- طول جغرافیایی به درجه دقیقه و ثانیه و جهت پیش‌فرض غرب-->
<!-- طول جغرافیایی به درجه دقیقه و ثانیه و جهت پیش‌فرض غرب-->
|longd=|longm=|longs=|longEW=E
|longd=|longm=|longs=|longEW=E
| محل زندگی = [[مدینه]]
| محل زندگی = مدینه
| ملیت =
| ملیت =
| نژاد =
| نژاد =
خط ۶۲: خط ۶۲:
آغاز خطبه‌اش چنین است:
آغاز خطبه‌اش چنین است:


«یا اهل الکوفة! سوأة لکم، ما لکم خذلتم حسینا و قتلتموه و انتهبتم امواله و ورثتموه و سبیتم نسأه و نکبتموه، فتبّا لکم و سحقا! ویلکم أ تدرون اىّ دواه دهتکم...»<ref>''دایرة المعارف تشیّع.''</ref>
«یا اهلَ الکوفةِ! سوأة لَکُم، ما لَکُم خَذَلتُم حُسَیناً وَ قَتَلتُمُوهَ وَ أنتهبتُم أموالَهُ وَ وَرَثتُمَوهُ وَ سبیتُم نِسأه و نکبتُموهُ، فتبّا لکُم و سُحقاً! وَیلَکُم أ تَدَرونَ اىُّ دَواه دهتکُم...»<ref>''دایرة المعارف تشیّع.''</ref>


و صداى گریۀ همه برخاست و زنان صورت خراشیدند و موى کندند و مویه کردند. هنگام ورود به شام نیز شمر را طلبید و از او خواست که آنان را از دروازه‌اى وارد کنند که اجتماع کمترى باشد و سرهاى شهدا را دورتر نگهدارند تا مردم به تماشاى آنها پرداخته، کمتر به چهرۀ اهل بیت پیامبر نگاه کنند. [[شمر]] دقیقا بر خلاف خواستۀ او عمل کرد و اسیران را از دروازۀ ساعات وارد [[دمشق]] کردند.<ref>''بحار الأنوار،ج 45،ص 112؛اعیان الشیعة،ج 3،ص 485.''</ref> در ایام حضور در دمشق نیز هرگز از بیان حقایق و افشاى جنایات امویان کوتاهى نکرد. پس از بازگشت اهل بیت به مدینه نیز، ام کلثوم از کسانى بود که گزارش این سفر خونین را به مردم مى‌داد. شعر معروف «مدینة جدّنا لا تقبلینا، فبالحسرات و الاحزان جئنا» که هنگام ورود به مدینه خوانده شده از ام کلثوم است. <ref>''تمام شعر که 38 بیت است در«عوالم»جلد امام حسین(ع)،ص 423 آمده است.''</ref> البته بعضى معتقدند امّ کلثوم که دختر حضرت فاطمه (ع) بوده، در زمان امام مجتبى (ع) از دنیا رفت.
و صداى گریۀ همه برخاست و زنان صورت خراشیدند و موى کندند. هنگام ورود به شام نیز شمر را طلبید و از او خواست که آنان را از دروازه‌اى وارد کنند که اجتماع کمترى باشد و سرهاى شهدا را دورتر نگهدارند تا مردم به تماشاى آن‌ها پرداخته، کمتر به چهرۀ اهل بیت پیامبر نگاه کنند. [[شمر بن ذی الجوشن|شمر]] دقیقا بر خلاف خواستۀ او عمل کرد و اسیران را از دروازۀ ساعات وارد [[دمشق]] کردند.<ref>''بحار الأنوار،ج 45،ص 112؛اعیان الشیعة،ج 3،ص 485.''</ref> در ایام حضور در دمشق نیز هرگز از بیان حقایق و افشاى جنایات امویان کوتاهى نکرد. پس از بازگشت اهل بیت به مدینه نیز، ام کلثوم از کسانى بود که گزارش این سفر خونین را به مردم مى‌داد. شعر معروف «مدینةُ جَدِّنا لا تَقَبَّلینا، فبِالحَسراتِ و الأحزانِ جِئنا» که هنگام ورود به مدینه خوانده شده از ام کلثوم است. <ref>''تمام شعر که 38 بیت است در«عوالم»جلد امام حسین(ع)،ص 423 آمده است.''</ref> البته بعضى معتقدند امّ کلثوم که دختر حضرت فاطمه (ع) بوده، در زمان امام مجتبى (ع) از دنیا رفت.
== واقعه [[عاشورا]] و حوادث پس از آن ==
==واقعه [[عاشورا]] و حوادث پس از آن==
# ابن طاووس می‌گوید: چون [[امام حسین(ع)|حسین]](ع) وداع کرد، ام کلثوم ندا سرداد و گفت: یا ابا عبدالله! وای بر ما بعد از مصیبت از دست دادن شما. امام(ع) هم ام کلثوم، [[حضرت زینب(س)|زینب]] (س) و [[رباب دختر امرؤ القیس|رباب]] را تسلی داد.<ref>ابن طاووس، لهوف، ص82.</ref>
# در جریان اسارت، هنگامی که کوفیان برای اطفال غذا آوردند ام کلثوم فریاد زد و گفت:‌ای اهل [[کوفه]] [[صدقه]] بر ما ([[اهل بیت|اهلبیت]] پیامبر) حرام است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج45، ص114.</ref>
# روایتی که به هنگام ورود کاروان اسرا به [[شام]]، ام کلثوم از [[شمر]] خواست که سرهای شهدا را از میان اسیران به سمتی ببرد که همه نگاه‌ها به آن طرف برود و نظاره به سوی آنان کمتر شود.<ref>ابن طاووس، لهوف، ص174.</ref>


== زمان وفات و نحوه آن ==
#ابن طاووس می‌گوید: چون [[حسین بن على (ع)|حسین (ع)]] وداع کرد، ام کلثوم ندا سرداد و گفت: یا ابا عبدالله! وای بر ما بعد از مصیبت از دست دادن شما. امام(ع) هم ام کلثوم، [[حضرت زینب(س)|زینب]] (س) و [[رباب دختر امرؤ القیس|رباب]] را تسلی داد.<ref>ابن طاووس، لهوف، ص82.</ref>
#در جریان اسارت، هنگامی که کوفیان برای اطفال غذا آوردند ام کلثوم فریاد زد و گفت:‌ای اهل [[کوفه]] صدقه بر ما (اهل بیت پیامبر) حرام است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج45، ص114.</ref>
#روایتی که به هنگام ورود کاروان اسرا به [[شام]]، ام کلثوم از [[شمر]] خواست که سرهای شهدا را از میان اسیران به سمتی ببرد که همه نگاه‌ها به آن طرف برود و نظاره به سوی آنان کمتر شود.<ref>ابن طاووس، لهوف، ص174.</ref>
 
==زمان وفات و نحوه آن==
[[پرونده:ضریح ام کلثوم.jpg|بندانگشتی|[[ضریح]] ام کلثوم]]
[[پرونده:ضریح ام کلثوم.jpg|بندانگشتی|[[ضریح]] ام کلثوم]]
در باب زمان وفات ام کلثوم و چگونگی آن نیز اختلاف است.
در باب زمان وفات ام کلثوم و چگونگی آن نیز اختلاف است.
# بسیاری از منابع، رحلت او و فرزندش زید را در یک زمان دانسته‌اند تا آن جا که [[نماز میت]] بر بدن هر دو با هم خوانده شد.<ref>زبیدی، تاج العروس، ج15، ص813.</ref>
 
#بسیاری از منابع، رحلت او و فرزندش زید را در یک زمان دانسته‌اند تا آن جا که نماز میت بر بدن هر دو با هم خوانده شد.<ref>زبیدی، تاج العروس، ج15، ص813.</ref>
#عده‌ای وفات آنان را حدود سال 50 ق و در زمان سلطنت [[معاویه]] می‌دانند.<ref>صفدی، الوافی بالوفیات، ج15، ص24؛ امین، اعیان الشیعه، ج3، ص485.</ref>
#عده‌ای وفات آنان را حدود سال 50 ق و در زمان سلطنت [[معاویه]] می‌دانند.<ref>صفدی، الوافی بالوفیات، ج15، ص24؛ امین، اعیان الشیعه، ج3، ص485.</ref>
#برخی گفته‌اند: وفات آنان در زمان حکومت [[عبدالملک بن مروان]] (73 – 86 ق) بوده است.<ref>صنعانی، المصنف، ج6، ص164.</ref>
#برخی گفته‌اند: وفات آنان در زمان حکومت عبدالملک بن مروان (73 – 86 ق) بوده است.<ref>صنعانی، المصنف، ج6، ص164.</ref>
#[[مقریزی]] می‌نویسد: زمانی که همسر [[عون بن جعفر بن ابی طالب|عون بن جعفر]] بود از دنیا رفت.<ref>مقریزی، امتاع الاسماع، ج5، ص370.</ref>
#مقریزی می‌نویسد: زمانی که همسر عون بن جعفر بود از دنیا رفت.<ref>مقریزی، امتاع الاسماع، ج5، ص370.</ref>
#ابن عبدالبر، وفات وی را در زمان امامت [[امام حسن]] (ع) ذکر می‌کند.<ref>ابن عبدالبر، استیعاب، ج4، ص1956.</ref>
#ابن عبدالبر، وفات وی را در زمان امامت امام حسن (ع) ذکر می‌کند.<ref>ابن عبدالبر، استیعاب، ج4، ص1956.</ref>
#[[ابن طیفور]] نیز قائل به وفات او پس از سال 61 ق و [[واقعه کربلا]] شده است.<ref>ابن طیفور، بلاغات النساء، ص23 و 24.</ref>
#ابن طیفور نیز قائل به وفات او پس از سال 61 ق و واقعه کربلا شده است.<ref>ابن طیفور، بلاغات النساء، ص23 و 24.</ref>




==نحوۀ وفات==
درباره نحوه وفات هم آمده است که‌ام کلثوم و فرزندش زید بر اثر بیماری<ref>بغدادی، المنمق، ص312.</ref> یا خورانیدن سم به آنان<ref>صنعانی، المصنف، ج6، ص164.</ref> از دنیا رفته‌اند.


==مدفن==
عمادالدین طبری می‌گوید:


:::''روایت است که‌ام کلثوم خواهر [[امام حسین]](ع) در [[شام]] (سوریه) متوفی شد''.<ref>طبری، کامل بهایی، ج2، ص371.</ref>


ابن بطوطه در سفرنامه‌اش می‌نویسد:


:::''در نزدیکی شهر شام و یک فرسخ مانده به آن، مزار ام کلثوم دختر علی بن ابی طالب (ع) از فاطمه است.''<ref>ابن بطوطه، الرحله، ج1، ص113.</ref>


یاقوت حموی هم می‌نویسد:


== نحوۀ وفات ==
درباره نحوه وفات هم آمده است که‌ام کلثوم و فرزندش زید بر اثر بیماری<ref>بغدادی، المنمق، ص312.</ref> یا خورانیدن سم به آنان<ref>صنعانی، المصنف، ج6، ص164.</ref> از دنیا رفته‌اند.
== مدفن ==
[[حسن بن علی بن محمد طبری|عمادالدین طبری]] می‌گوید:
:::''روایت است که‌ام کلثوم خواهر [[امام حسین]](ع) در [[شام]] (سوریه) متوفی شد''.<ref>طبری، کامل بهایی، ج2، ص371.</ref>
[[ابن بطوطه]] در سفرنامه‌اش می‌نویسد:
:::''در نزدیکی شهر شام و یک فرسخ مانده به آن، مزار ام کلثوم دختر [[علی بن ابی طالب]](ع) از فاطمه است.''<ref>ابن بطوطه، الرحله، ج1، ص113.</ref>
[[یاقوت حموی]] هم می‌نویسد:
:::''قبر ام کلثوم در راویه دمشق است''.<ref>یاقوت، معجم البلدان، ج3، ص20.</ref>
:::''قبر ام کلثوم در راویه دمشق است''.<ref>یاقوت، معجم البلدان، ج3، ص20.</ref>


ابن عساکر در این باره می‌گوید:
ابن عساکر در این باره می‌گوید:
:::''این قبری که در راویه [[دمشق]] است مدفن ام کلثوم، دختر علی بن ابیطالب(ع) از فاطمه نیست... وی در [[مدینه]] درگذشت و در [[قبرستان بقیع]] مدفون گردید''.<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج2، ص309.</ref>


برخی نیز گفته‌اند که این قبر، مدفن [[زینب کبری|زینب]] (س)، دختر علی(ع) و فاطمه (س) است که کنیه‌اش ام کلثوم است.<ref>البیطار، حلیة البشر، ج2، ص50.</ref>
:::''این قبری که در راویه [[دمشق]] است مدفن ام کلثوم، دختر علی بن ابیطالب(ع) از فاطمه نیست... وی در مدینه درگذشت و در قبرستان بقیع مدفون گردید''.<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج2، ص309.</ref>
 
برخی نیز گفته‌اند که این قبر، مدفن زینب (س)، دختر علی (ع) و فاطمه (س) است که کنیه‌اش ام کلثوم است.<ref>البیطار، حلیة البشر، ج2، ص50.</ref>
==منابع==
==منابع==
* [http://fa.wikishia.net/view/%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%DA%A9%D9%84%D8%AB%D9%88%D9%85_%D8%AF%D8%AE%D8%AA%D8%B1_%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA_%D8%B9%D9%84%DB%8C_(%D8%B9) دانشنامه مجازی مکتب اهل بیت]
 
* ''جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، قم، معارف، ج1، ص 59-60.''
*[http://fa.wikishia.net/view/%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%DA%A9%D9%84%D8%AB%D9%88%D9%85_%D8%AF%D8%AE%D8%AA%D8%B1_%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA_%D8%B9%D9%84%DB%8C_(%D8%B9) دانشنامه مجازی مکتب اهل بیت]
*''[[فرهنگ عاشورا|فرهنگ عاشورا، جواد محدثی،قم، معارف، ج1، ص 59-60.]]''


==پی نوشت==
==پی نوشت==


[[رده:همراهان قافله کربلا]]
[[رده:همراهان قافله کربلا]]
<references />

نسخهٔ ‏۹ اکتبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۶:۵۷

ام کلثوم دختر امیرالمؤمنین (ع) است و در واقعه عاشورا حضور داشته است. وى در سال‌هاى آخر عمر پیامبر خدا (ص) به دنیا آمد. زنى با فضیلت، فصیح، سخنور و دانا بود. نامش را زینب صغرى هم گفته‌اند. وى در طول زندگى، شاهد شهادت مظلومانۀ عترت پیامبر بود.

ام کلثوم بنت علی بن ابیطالب
زینب صغری
زادروز سال 6ق
آرامگاه سوریه، قبرستان باب الصغیر
محل زندگی مدینه
لقب ام کلثوم



حضور در کربلا

در سال 61 هجرى نیز در رکاب سید الشهدا (ع) به کربلا آمد و پس از عاشورا، در مدّت اسارت نیز با سخنانش عترت رسول خدا را معرفى و ستم‌هاى حکّام را افشا مى‌کرد. از جمله وقتى کاروان اسیران را به کوفه وارد کردند، در جمع انبوه حاضران، امّ کلثوم به مردم دستور سکوت داد. چون نفس‌ها آرام گرفت و همه ساکت شدند به سخن پرداخت و کوفیان را به خاطر سستى در یارى امام حسین (ع) و آلودن دست به خون سید الشهدا (ع) ملامت کرد.

آغاز خطبه‌اش چنین است:

«یا اهلَ الکوفةِ! سوأة لَکُم، ما لَکُم خَذَلتُم حُسَیناً وَ قَتَلتُمُوهَ وَ أنتهبتُم أموالَهُ وَ وَرَثتُمَوهُ وَ سبیتُم نِسأه و نکبتُموهُ، فتبّا لکُم و سُحقاً! وَیلَکُم أ تَدَرونَ اىُّ دَواه دهتکُم...»[۱]

و صداى گریۀ همه برخاست و زنان صورت خراشیدند و موى کندند. هنگام ورود به شام نیز شمر را طلبید و از او خواست که آنان را از دروازه‌اى وارد کنند که اجتماع کمترى باشد و سرهاى شهدا را دورتر نگهدارند تا مردم به تماشاى آن‌ها پرداخته، کمتر به چهرۀ اهل بیت پیامبر نگاه کنند. شمر دقیقا بر خلاف خواستۀ او عمل کرد و اسیران را از دروازۀ ساعات وارد دمشق کردند.[۲] در ایام حضور در دمشق نیز هرگز از بیان حقایق و افشاى جنایات امویان کوتاهى نکرد. پس از بازگشت اهل بیت به مدینه نیز، ام کلثوم از کسانى بود که گزارش این سفر خونین را به مردم مى‌داد. شعر معروف «مدینةُ جَدِّنا لا تَقَبَّلینا، فبِالحَسراتِ و الأحزانِ جِئنا» که هنگام ورود به مدینه خوانده شده از ام کلثوم است. [۳] البته بعضى معتقدند امّ کلثوم که دختر حضرت فاطمه (ع) بوده، در زمان امام مجتبى (ع) از دنیا رفت.

واقعه عاشورا و حوادث پس از آن

  1. ابن طاووس می‌گوید: چون حسین (ع) وداع کرد، ام کلثوم ندا سرداد و گفت: یا ابا عبدالله! وای بر ما بعد از مصیبت از دست دادن شما. امام(ع) هم ام کلثوم، زینب (س) و رباب را تسلی داد.[۴]
  2. در جریان اسارت، هنگامی که کوفیان برای اطفال غذا آوردند ام کلثوم فریاد زد و گفت:‌ای اهل کوفه صدقه بر ما (اهل بیت پیامبر) حرام است.[۵]
  3. روایتی که به هنگام ورود کاروان اسرا به شام، ام کلثوم از شمر خواست که سرهای شهدا را از میان اسیران به سمتی ببرد که همه نگاه‌ها به آن طرف برود و نظاره به سوی آنان کمتر شود.[۶]

زمان وفات و نحوه آن

ضریح ام کلثوم

در باب زمان وفات ام کلثوم و چگونگی آن نیز اختلاف است.

  1. بسیاری از منابع، رحلت او و فرزندش زید را در یک زمان دانسته‌اند تا آن جا که نماز میت بر بدن هر دو با هم خوانده شد.[۷]
  2. عده‌ای وفات آنان را حدود سال 50 ق و در زمان سلطنت معاویه می‌دانند.[۸]
  3. برخی گفته‌اند: وفات آنان در زمان حکومت عبدالملک بن مروان (73 – 86 ق) بوده است.[۹]
  4. مقریزی می‌نویسد: زمانی که همسر عون بن جعفر بود از دنیا رفت.[۱۰]
  5. ابن عبدالبر، وفات وی را در زمان امامت امام حسن (ع) ذکر می‌کند.[۱۱]
  6. ابن طیفور نیز قائل به وفات او پس از سال 61 ق و واقعه کربلا شده است.[۱۲]


نحوۀ وفات

درباره نحوه وفات هم آمده است که‌ام کلثوم و فرزندش زید بر اثر بیماری[۱۳] یا خورانیدن سم به آنان[۱۴] از دنیا رفته‌اند.

مدفن

عمادالدین طبری می‌گوید:

روایت است که‌ام کلثوم خواهر امام حسین(ع) در شام (سوریه) متوفی شد.[۱۵]

ابن بطوطه در سفرنامه‌اش می‌نویسد:

در نزدیکی شهر شام و یک فرسخ مانده به آن، مزار ام کلثوم دختر علی بن ابی طالب (ع) از فاطمه است.[۱۶]

یاقوت حموی هم می‌نویسد:

قبر ام کلثوم در راویه دمشق است.[۱۷]

ابن عساکر در این باره می‌گوید:

این قبری که در راویه دمشق است مدفن ام کلثوم، دختر علی بن ابیطالب(ع) از فاطمه نیست... وی در مدینه درگذشت و در قبرستان بقیع مدفون گردید.[۱۸]

برخی نیز گفته‌اند که این قبر، مدفن زینب (س)، دختر علی (ع) و فاطمه (س) است که کنیه‌اش ام کلثوم است.[۱۹]

منابع

پی نوشت

  1. دایرة المعارف تشیّع.
  2. بحار الأنوار،ج 45،ص 112؛اعیان الشیعة،ج 3،ص 485.
  3. تمام شعر که 38 بیت است در«عوالم»جلد امام حسین(ع)،ص 423 آمده است.
  4. ابن طاووس، لهوف، ص82.
  5. مجلسی، بحارالانوار، ج45، ص114.
  6. ابن طاووس، لهوف، ص174.
  7. زبیدی، تاج العروس، ج15، ص813.
  8. صفدی، الوافی بالوفیات، ج15، ص24؛ امین، اعیان الشیعه، ج3، ص485.
  9. صنعانی، المصنف، ج6، ص164.
  10. مقریزی، امتاع الاسماع، ج5، ص370.
  11. ابن عبدالبر، استیعاب، ج4، ص1956.
  12. ابن طیفور، بلاغات النساء، ص23 و 24.
  13. بغدادی، المنمق، ص312.
  14. صنعانی، المصنف، ج6، ص164.
  15. طبری، کامل بهایی، ج2، ص371.
  16. ابن بطوطه، الرحله، ج1، ص113.
  17. یاقوت، معجم البلدان، ج3، ص20.
  18. ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج2، ص309.
  19. البیطار، حلیة البشر، ج2، ص50.