ابن الوردی الشافعی‌

نسخهٔ تاریخ ‏۹ فوریهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۵:۴۳ توسط Faraji (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

ابو حفص، زین الدّین عمر بن مظفّر بن عمر بکری حلّی معرّی شافعی (ابن الوردی الشافعی‌)، فقیه، شاعر، ادیب و مورّخ صوفی که به سال ۶۹۱ (ه. ق.) در معرّة النعمان به دنیا آمد و نسبش به ابوبکر خلیفه‌ اول می‌رسد. [۱]

ابن الوردی
عمر بن مُظفّر
زادروز ۱۲۹۰ (میلادی)/ ۶۸۹ (قمری)
معره نعمان
درگذشت مارس ۱۳۴۹ (میلادی)/ ذی‌الحجّة ۷۴۹ (قمری)
حلب
محل زندگی شام
پیشه ادیب، شاعر، نویسنده در رشته‌های گوناگون
آثار تتمة المختصر فی أخبار البشر. خریدة العجائب وفریدة الغرائب.

زندگینامهویرایش

دوران جوانی را در تنگدستی و پریشانی گذراند. اما از تحصیل علم بازنماند. وی در سال ۷۱۵ هجری در دمشق در حضور «ابن تیمیه» مباحثاتی در فقه و تفسیر و نحو داشته که موجب شگفتی شده است و ابن تیمیه تأثیر عمیق بر افکار وی باقی گذاشت. گرایش‌های صوفیانه‌ی برخی استادان او از جمله «شرف الدّین بارزی» و «عبس سر جاوی» یکی از زمینه‌های پیدا شدن اندیشه تصوّف در وی بوده است.

ابن وردی از آغاز جوانی نبوغ و استعداد خود را در مسایل فقهی و ادبی به ثبوت رسانید و به مقام قضاوت شام برگزیده شد و سپس در شهرهای حلب و دمشق به کار قضا پرداخت. مدتی نیز نیابت «ابن نقیب» قاضی حلب را برعهده داشت. [۲]

ورود به حیطه شعرویرایش

تألیفات گوناگون و مجالس درس و شهرت ابن الوردی الشافعی‌، باعث شد تا به عنوان فقیهی بلندپایه معروف شود. در اشعار او تمایز دو گانه‌ی دنیاگرایی و دنیاگریزی که بین دو مرحله از شعر او به چشم می‌خورد، نمودار است و دو مرحله از سیر تحوّل فکری او در دوران جوانی را نشان می‌دهد. شعر او مورد ستایش «سبکی»، «ابن شاکر»، «ابن فضل عمری» و «صفدی» قرار گرفته است. هر چند منتقدان معاصر، شعر ابن وردی را متوسط و مشحون از صنایع بدیعی و به‌ویژه ایهام و جناس و بر روی هم متکلّف و مصنوع می‌دانند. نثر وی نیز مسجّع و پر تکلّف است.

آثار ابن وردیویرایش

بیشتر شهرت ابن الوردی، مربوط به کتاب تاریخ او موسوم به «تتمة المختصر فی اخبار البشر» یا «تاریخ ابن الوردی» که خلاصه و ذیلی بر کتاب «المختصر فی اخبار البشر» ابو الفدا است. ابن وردی این کتاب را به یک سوم تقلیل داد و در مقابل نکاتی از نظم و نثر خود و نیز برخی اخبار و روایات تاریخی به آن افزود. در میان اضافات او، اخبار برخی زاهدان و متصوّفان و ذکر اقوال و کرامات ایشان درخور اعتناست. «الفیه فی تعبیر المقامات» یا «الالفیه الوردیة فی تعبیر الرؤیا»، «البهجة الوردیة» که کتابی است منظوم و دارای ۵۰۶۳ بیت می‌باشد. «التحفة الوردیة فی مشکلات الاعراب» ارجوزه‌ای ۱۵۳ بیتی در نحو.

«دیوان» که علاوه بر اشعار، رسایل، مقامات و خطبه‌های او را نیز دربر دارد. «شرح الفیه ابن مالک» و بسیاری آثار دیگر. [۳]

وفاتویرایش

ابن وردی در معرة النعمان مدرسه‌ای ساخت و ماههای پایانی عمر خود را در آن اقامت گزید و سرانجام گرفتار بیماری طاعون شد و در ۲۷ ذیحجه سال ۷۵۹ ه ق درگذشت و صفدی در قطعه‌ای وی را رثا گفت. [۴]

ابن وردی باوجود گردن نهادن به مذهب شافعی، دوستی صحابه و ولایت را به هم آمیخته و در اشعارش بدان اشاره می‌کند.

فیا سائلی عن مذهبی إنّ مذهبی‌ولاء به حبّ الصحابة یمزج
فمن رام تقویمی فإنی مقوّم‌و من رام تعویجی فإنی معوّج [۵]

ترجمه

ای کسی‌که درباره‌ی مذهب من سئوال می‌کنی مذهب من دوستی صحابه و ولایت است. کسی‌که این راه را درست می‌داند پس من بر همین راه درست هستم و کسی‌که این راه را منحرف می‌داند، پس من بر همین راه باقی می‌مانم.

او در عزای حسین (ع) مرثیه می‌خواند و آن حضرت و خاندانش را ذخیره‌ی خویش می‌شمرد.

أرأس السبط ینقل و السبایایطاف بها و فوق الأرض رأس
و مالی غیر هذا السبی ذخرو مالی غیر هذا الرأس رأس [۶]

ترجمه

سر سبط پیامبر، امام حسین (ع) روی زمین به‌گونه‌ای بود که درندگان دور آن می‌چرخیدند و مرثیه بر عزای حسین (ع) و خاندانش ذخیره‌ای برای من هستند.

منابعویرایش

دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌۱، ص:۳۵۷-۳۵۸.

پی‌نوشتویرایش

  1. تاریخ ابن الوردی؛ ج ۱، ص ۳۹۱.
  2. تاریخ ابن الوردی؛ ج ۲، ص ۹۱.
  3. المفصّل فی التاریخ الادب العربی؛ ج ۲، ص ۱۹۲.
  4. مسالک الابصار؛ ج ۱۴، ص ۲۰۶.
  5. ادب الطف؛ ج ۴، ص ۲۰۱. دیوان ابن الوردی الشافعی؛ ص ۲۰۶.
  6. ادب الطف؛ ص ۱۹۷.