تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا علیه السلام

گروهی از تاریخ پژوهان، زیر نظر مهدی پیشوایی، چاپ اول: قم، مؤشسهٔ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، o ❖ የ ,\ c.\rለላ \ ص، وزیری. جدول. 7 تحقیقی گسترده و مستند در بارهٔ زندگی و نهضت امام حسین - ع - است که در پی سالها مطالعه و پس از نظر خواهی از عاشورا پژوهان فراهم آمده و جلد دوم آن تاکنون منتشر نشده است. در نگارش این اثر، یازده تن از پژوهشگران حوزوی - دانشگاهی سهم داشتند و هر پارهٔ آن به قلم یک نفر است. دو ویژگی این مقتل، یکی جامعیت آن است و دیگری سعی نویسندگان در پرهیز از اخبار بیاعتبار. در فهرست منابع کتاب، نام 559 اثر آمده است؛ از کهنترین منابع تا آخرین آثار در حوزهٔ عاشورا پژوهی. در مقدمهٔ کتاب میخوانیم: «در تدوین این کتاب همهٔ مقاتل کهن و متأخر و مهمترین مقاتل جدید، اعم از عربی و فارسی، از نظر گذشته است. پس اگر در لابلای کتاب، بویژه در بیان چگونگی شهادت شهیدان یا در جریان اسارت اهل بیت - علیهم الشلام - برخی جزئیات و تفاصیل و شاخ و برگهای اضافی رایج در زمان ما بیان نشده، قطعاً از نظر مؤلفان دور نمانده است؛ بلکه چون از نظر شورای علمی با مبانی پژوهشی تاریخی سازگار نبوده، مطرح نشده و فرصست توضیح ضعف یا بی پایگی تک تک آنها نبوده است؛ وگرنه چندین جلد بر کتاب افزوده می شد» (ص 31). مفتل حاضر مشتمل بر چهار بخش و چند فصل است. بخش اول با عنوان «فصول مقدماتی»، حاوی مباحثی است در بارهٔ سیر مقتل نویسی از آغاز تا عصر حاضر، ادوار زندگی امام حسین، شهادت آن حضرت در گفتار پیامبران و امامان، فضیلت عزاداری برای آن حضرت، ریشه های قیام امام حسین و فلسفهٔ آن، پیشگوییهای معصومان دربارهٔ تسلط بنی امیه. در دومین بخش تحت عنوان «امام حسین - علیه الشلام - و معاویه»، موانع قیام آن حضرت علیه معاویه، مواضع وی علیه حکومت معاویه و چگونگی ولیعهدی یزید بررسی شده است. «نهضت عاشورا از آغاز تا ورود امام حسین - علیه الشلام - به کربلا»، عنوان بخش سوم است و در بارهٔ کارنامهٔ آن حضرت در مدینه و مکه و در راه کوفه و نیز ساختار سیاسی - مذهبی کوفه. آخرین بخش زیر عنوان «امام حسین - علیه الشلام - در کربلا»، گزارشی است از ورود امام به کربلا تا عاشورا، رویدادهای عاشورا تا شهادت بنی هاشم و پس از آن، نبرد و شهادت امام حسین و رویدادهای در پی آن. با وجود کوشش نویسندگان کتاب در پرهیز از اخبار بیاعتبار، در مواضع متعددی ضمن نقل این اخبار، بر اساس آن تحلیل و نتیجه گیری شده است. فی المثل با اینکه نویسندگان کتاب معتقدند که امام حسین میدانست سرانجام در این قیام در عاشورای سال 61 به شهادت می رسد، اما به صورت قطعی از آن حضرت نقل کردهاند که فرمود: ان اهل العراق غرونی. یعنی اهل عراق (کوفیان)، مرا فریب دادند (ص 601). این کتاب، علی رغم عنوان آن، به قیام و مقتل امام حسین اختصاص ندارد، بلکه فراتر از آن است و شامل زندگی آن حضرت در پیش از قیام نیز می شود.

منابع

کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‌السلام، محمد اسفندیاری، ص 257-258.