عبدالله بن حسن (ع)
عبدالله بن حسن کوچک‌ترین فرزند امام حسن (ع) است. مادرش کنیزی به نام بقیله[۱] یا رمله بود. برخی منابع نام مادرش را زینب[۲] دختر سلیل (شلیل) نوه عبدالله بجلی و برادرزاده جریر بن عبدالله گفته‌اند.[۳] پس از شهادت امام حسن (ع), عبدالله در خانه عمویش زندگی کرد و هنگامی که امام حسین (ع) عازم مکه شد، عبدالله به همراه مادر و دیگر برادرانش نیز همراه آن حضرت بودند. وی خوش صورت، خوش سیرت، شجاع، فداکار و پاک‌باز بود.[۴]
در روز عاشورا و پس از شهادت همه اصحاب و خاندان هنگامی که امام حسین (ع)، غرق خون و زخم برخاک افتاده بود،. عبدالله با شنیدن فریاد استغاثه امام، از خیمه بیرون دوید، در حالتی از وحشت و ترس که زنان حرم هم نمی‌توانستند جلوی او را بگیرند، با عجله و به سرعت از خیمه بیرون پرید تا خود را به عمویش رسانده و او را حفاظت کند. امام حسین (ع) با دیدن او از خواهرش زینب خواست تا نگذارد او به میدان بیاید. اما او حلقه دست‌های عمه را به التماس گسست و خود را به عمو رساند. امام از او خواست برگردد. عبدالله گفت: عموجان من هرگز از شما جدا نمی‌شوم. در این هنگام ابجر بن کعب شمشیر خود را بلند کرد تا بر آن حضرت فرود آورد آن پسر دست خود را حایل شمشیر کرد و دست این پسر نوجوان را قطع کرد چنانکه به پوست بند بود. عبدالله از درد فریاد کشید و امام او را درآغوش گرفته و دلداری می‌داد که: ای فرزند برادرم! آرام بگیر و شکیبا باش و این پیش‌آمد را به خیر خود به‌شمار آور، زیرا به همین زودی خدای تعالی تو را به پدران نیکوکارت ملحق خواهد ساخت. [۵] ناگاه حرمله بن کاهل اسدی تیری به سوی او افکند و در اثر آن تیر عبدالله در آغوش عمویش به شهادت رسید.[۶] در این هنگام امام دست به سوی آسمان برداشت و عرض کرد: ”پروردگارا! هرگاه در اراده حتمی‌ات گذشته که کوفیان را تا مدت معینی از دنیا برخوردار سازی، آنان را به فرقه‌های مختلف و دسته‌جات متعدد قراربده و هیچ‌گاه والیان را از آنان خرسند مساز، زیرا اینان ما را دعوت کردند تا یاری کنند و بر خلاف انتظار با ما دشمنی کردند“.[۷]
آنچه بیش از هر چیز در این روایت برجسته مینماید، رابطه عاطفیای است که بین عبدالله بن حسن و امام حسین (ع) وجود دارد زیرا عبدالله علی‌رغم صغر سن و مشاهده صحنههای وحشتناک در روز عاشورا به خاطر عشق به عمو، نه تنها نمیترسد بلکه در سختترین شرایط به کمک ایشان میشتابد.
او به هنگام شهادت 11 یا 12سال سن داشت.[۸] قرائنی چون درک موقعیت امام حسین (ع) در آن لحظات، جرأت عزیمت به میدان مخوف و سپر شمشیر قرار گرفتن عبدالله گواه و تقویت کننده این احتمال است که او در همین سن بوده است.
در زیارت رجبیه و زیارت ناحیه مقدسه به وی سلام داده شده است: ”السَّلامُ عَلَی عَبدِاللهِ بنِ الحَسَنِ بنِ عَلِی الزَّکِی لَعَنَ اللهُ قاتِلَهُ وَ رامِیهُ حَرمَلَةَ بنَ کاهِلٍ الاَسَدِی“[۹] سلام بر عبدالله بن حسن بن علی که پاک‌طینت بود. خداوند قاتل او حرملة بن کاهل اسدی را که به سویش تیراندازی کرد، لعنت کند.
اما درباره شهادت تعداد دیگری از بنی‌هاشم همراه امام حسین (ع) در حادثه کربلا شک و تردید است. اگر چه احتمال دارد که تعداد شهدای بنی‌هاشم بیش از 17 نفر باشد. یا آنکه اسامی دیگری بوده باشد که در شمار شهیدان بنی‌هاشم ذکر نشده‌اند.
فرزندان امیرالمؤمنین علی (ع): عون، عمر و ابراهیم علیهم السلام.
فرزند عقیل بن ابی‌طالب (ع): موسی، عون، محمد و جعفر بن محمد بن عقیل علیهم السلام.
فرزند جعفر بن ابی‌طالب (ع): عون بن جعفر علیه السلام.
فرزند عبدالله بن جعفر طیار: عبیدالله بن عبدالله علیه السلام.
منبع
مرضیه محمدزاده، شهیدان جاوید، نشر بصیرت، ص 465-467.
پی نوشت
- ↑ - الطبقات الکبری، ج5، ص1؛ تذکرة الخواص، ج2، ص85.
- ↑ - مقاتل الطالبیین، ص87؛ تذکرة الخواص، ج2، ص85.
- ↑ - تسمیه من قتل مع الحسین (ع)، ص150؛ تاریخ طبری، ج5، ص486؛ مقاتل الطالبیین، ص87؛ انصار الحسین (ع)، ص148.
- ↑ - تاریخ طبری، ج5، ص447؛ مقاتل الطالبیین، ص93؛ اعلام الوری، ص242.
- ↑ - وقعة الطف، ص253؛ انساب الاشراف، ج2، ص499-500؛ مقاتل الطالبیین، ص116.
- ↑ - مقتل الحسین ابی مخنف، ص249؛ ارشاد، ج2، ص241؛ انصار الحسین (ع)، 148-149.
- ↑ - ارشاد، ج2، ص250.
- ↑ - مقتل الحسین مقرم، ص260؛ مقتل الحسین بحرالعلوم، ص335. اکثر مورخان و ارباب مقاتل بدون تعیین میزان سن از او تعبیر به غلام کردهاند. البته برخی از آنان بدون پسوند ( وقعة الطف، ص253؛ انساب الاشراف، ج2، ص499؛ تاریخ طبری، ج5، ص450) و عدهای با پسوند گفته‌اند: غلام لم یبلغ الحلم (ارشاد، ج2، ص206) که غلام از هنگام تولد تا جوانی را شامل میشود. ر.ک : لسان العرب، ج10، ص111؛ منتهی الارب فی لغة العرب ج3و4، ص928.
- ↑ - برای تفصیل بیشتر ر.ک : انساب الاشراف، ج2، ص498؛ مقتل الحسین خوارزمی، ج2، ص41؛ تاریخ طبری، ج5، ص446؛ مروج الذهب، ج3، ص61؛ مقاتل الطالبیین، ص92؛ ارشاد، ج2، ص198،248.