آمار نهضت کربلا
نقش آمار در ارائۀ سیماى روشن‌تر از هر موضوع و حادثه، غیر قابل انکار است. لیکن در حادثۀ کربلا و مسائل قبل و بعد از آن، با توجّه به اختلاف نقلها و منابع، نمى‌توان در بسیارى از جهات، آمار دقیق و مورد اتّفاق ذکر کرد و آنچه نقل شده، گاهى تفاوتهاى بسیارى با هم دارد. در عین حال بعضى از مطالب آمارى، حادثۀ کربلا را گویاتر مى‌سازد.
به همین دلیل به ذکر نمونه‌هایى از ارقام و آمار مى‌پردازیم[۱]:
مدّت قیام امام حسین «ع» از روز امتناع از بیعت با یزید، تا روز عاشورا 175 روز طول کشید: 12 روز در مدینه، 4 ماه و 10 روز در مکّه، 23 روز بین راه مکّه تا کربلا و 8 روز در کربلا (2 تا 10 محرّم).
منزلهایى که بین مکّه تا کوفه بود و امام حسین آنها را پیمود تا به کربلا رسید 18 منزل بود(معجم البلدان).
فاصلۀ منزلها با هم سه فرسخ و گاهى پنج فرسخ بود.
منزلهاى میان کوفه تا شام 14 منزل بود که اهل بیت را در حال اسارت از آنها عبور دادند.
نامه‌هایى که از کوفه به امام حسین «ع» در مکّه رسید و او را دعوت به آمدن کرده بودند 12000 نامه بود(طبق نقل شیخ مفید).
بیعت کنندگان با مسلم بن عقیل در کوفه 18000 نفر، یا 25000 نفر و یا 40000 نفر گفته شده است.
شهداى کربلا از اولاد ابى طالب که نامشان در زیارت ناحیه آمده است 17 نفر.
شهداى کربلا از اولاد ابى طالب که نامشان در زیارت ناحیه نیامده 13 نفر. سه نفر هم کودک از بنى هاشم شهید شدند، جمعا 33 نفر. این افراد به این صورت‌اند: امام حسین «ع» 1 نفر، اولاد امام حسین 3 نفر، اولاد على «ع» 9 نفر، اولاد امام حسن 4 نفر، اولاد عقیل 12 نفر، اولاد جعفر 4 نفر.
غیر از امام حسین «ع» و بنى هاشم، شهدایى که نامشان در زیارت ناحیۀ مقدّسه و برخى منابع دیگر آمده است 82 نفرند. غیر از آنان، نام 29 نفر دیگر در منابع متأخّرتر آمده است. (-اصحاب امام حسین«ع»)
جمع شهداى کوفه از یاران امام 138 نفر. تعداد 14 نفر از جمع این جناح حسینى، غلام بوده‌اند.
شهدایى که سرهایشان بین قبایل تقسیم شد و از کربلا به کوفه بردند 78 نفر بودند.
تقسیم سرها به این صورت بود: قیس بن اشعث، رئیس بنى کنده 13 سر، شمر رئیس هوازن 12 سر، قبیلۀ بنى تمیم 17 سر، قبیلۀ بنى اسد 16 سر، قبیلۀ مذحج 6 سر، افراد متفرقه از قبایل دیگر 13 سر.
سید الشهدا هنگام شهادت 57 سال داشت.
پس از شهادت حسین «ع» 33 زخم نیزه و 34 ضربۀ شمشیر، غیر از زخمهاى تیر بر بدن آن حضرت بود.
این ماهى فتاده به دریاى خون که هست......................... زخم از ستاره بر تنش افزون، حسین توست[۲]
شرکت کنندگان در اسب تاختن بر بدن امام حسین 10 نفر بودند.(-اسب تاختن بر بدن امام).
تعداد سپاه کوفه 33 هزار نفر بودند که به جنگ امام حسین آمدند. آنچه در نوبت اوّل آمد تعداد 22 هزار بودند به این صورت: عمر سعد با 6000، سنان با 4000، عروة بن قیس با 4000، شمر با 4000، شبث بن ربعى با 4000. آنچه بعدا اضافه شدند: یزید بن رکاب کلبى با 2000، حصین بن نمیر با 4000، مازنى با 3000، نصر مازنى با 2000 نفر.
سید الشهداء روز عاشورا براى 10 نفر مرثیه خواند و در شهادتشان سخنانى فرمود و آنان را دعا، یا دشمنان آنان را نفرین کرد. اینان عبارتند از: على اکبر، عباس، قاسم، عبد الله بن حسن، عبد الله طفل شیرخوار، مسلم بن عوسجه، حبیب بن مظاهر، حرّ بن یزید ریاحى، زهیر بن قین و جون. و در شهادت دو نفر بر آنان درود و رحمت فرستاد:
مسلم و هانى.
امام حسین «ع» بر بالین 7 نفر از شهدا پیاده رفت: مسلم بن عوسجه، حرّ، واضح رومى، جون، عباس، على اکبر، قاسم.
سر سه شهید را روز عاشورا به جانب امام حسین «ع» انداختند: عبد الله بن عمیر کلبى، عمرو بن جناده، عابس بن ابى شبیب شاکرى.
سه نفر را روز عاشورا قطعه‌قطعه کردند: على اکبر، عباس، عبد الرحمن بن عمیر.
مادر 9 نفر از شهداى کربلا در روز عاشورا حضور داشتند و شاهد شهادت پسر بودند: عبد الله بن حسین که مادرش رباب بود، عون بن عبد الله جعفر، مادرش زینب، قاسم بن حسن مادرش رمله، عبد الله بن حسن مادرش بنت شلیل جیلیّه، عبد الله بن مسلم مادرش رقیه دختر على «ع»، محمد بن ابى سعید بن عقیل، عمرو بن جناده، عبد الله بن وهب کلبى مادرش ام وهب، على اکبر (بنا به نقلى مادرش لیلى، که ثابت نیست).
5 کودک نابالغ در کربلا شهید شدند: عبد الله رضیع شیر خوار امام حسین، عبد الله بن حسن، محمد بن ابى سعید بن عقیل، قاسم بن حسن، عمرو بن جنادۀ انصارى.
5 نفر از شهداى کربلا، از اصحاب رسول خدا بودند: انس بن حرث کاهلى، حبیب بن مظاهر، مسلم بن عوسجه، هانى بن عروه، عبد الله بن بقطر عمیرى.
در رکاب سید الشهداء، تعداد 15 غلام شهید شدند: نصر و سعد (از غلامان على «ع» )، منحج (غلام امام مجتبى «ع» )، اسلم و قارب (غلامان امام حسین «ع»)حرث غلام حمزه، جون غلام ابو ذر، رافع غلام مسلم ازدى، سعد غلام عمر صیداوى، سالم غلام بنى المدینه، سالم غلام عبدى، شوذب غلام شاکر، شیب غلام حرث جابرى، واضح غلام حرث سلمانى. این 14 نفر در کربلا شهید شدند. سلمان غلام امام حسین «ع»، که آن حضرت او را به بصره فرستاد و آنجا شهید شد.
2 نفر از یاران امام حسین «ع» روز عاشورا اسیر و شهید شدند: سوار بن منعم و موقع بن ثمامه صیداوى.
4 نفر از یاران امام در کربلا پس از شهادت آن حضرت به شهادت رسیدند: سعد بن حرث و برادرش ابو الحتوف، سوید بن ابى مطاع (که مجروح بود و محمد بن ابى سعید بن عقیل.
7 نفر در حضور پدرشان شهید شدند: على اکبر، عبد الله بن حسین، عمرو بن جناده، عبد الله بن یزید، عبید الله بن یزید، مجمع بن عائذ، عبد الرحمن بن مسعود.
5 نفر از زنان از خیام حسینى به طرف دشمن بیرون آمده و حمله یا اعتراض کردند:
کنیز مسلم بن عوسجه، امّ وهب زن عبد الله کلبى، مادر عبد الله کلبى، زینب کبرى، مادر عمرو بن جناده.
زنى که در کربلا شهید شد مادر وهب (همسر عبد الله بن عمیر کلبى) بود.
زنانى که در کربلا بودند: زینب، امّ کلثوم، فاطمه، صفیه، رقیّه، ام هانى (این 6 نفر از اولاد امیر المؤمنین بودند) فاطمه و سکینه (دختران سید الشهدا) رباب، عاتکه، مادر محسن بن حسن، دختر مسلم بن عقیل، فضۀ نوبیّه، کنیز خاصّ حسین، مادر وهب بن عبد الله.
منبع
* جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، قم، معارف، ج1، ص31-35.