الرد علی المتعصب العنید: تفاوت میان نسخه‌ها

ابوالفرج عبدالرحمان بن علی بن محمّد بن علی (ابن جوزی). تصحیح محمّد کاظم محمودی. بیم، بینا، 1403 ق. 120 ص، وزیری. 7

نویسندهٔ کتاب (م 597 ق)، از اعلام حنبلی مذهب است و نگارش این کتاب را، که غالباً از آن با عنوان الزذ علی المتعضب العید المانع من ذم (یا: العین) یزید یاد می شود، در ذی قعدهٔ 580 به فرجام رساند. وی این اثر را در رذکتابی از شیخ عبدالمغیث بن زهیر حربی (م 583 ق)، که معاصر و هم مذهبش بود، نوشت. ابن جوزی در آغاز کتاب میگوید در یکی از مجالس موعظه از من در بارهٔ جواز لعن یزید پرسیدند. من گفتم که عالمان پرهیزگار، از جمله امام احمد بن حنبل، لعن او را جایز دانستهاند. آنگاه این سخن به شیخ عبدالمغیث رسید و آن را نادرست شمرد و کتابی در بارهٔ یزید نوشت تا او را یاری کند! پس آن کتاب را به من رساند تا اگر بتوانم ردّش کنم (ص 6-8).

این جوزی در آغاز سخنانی از شیخ عبدالمغیث نقل می کند و آنها را نشانهٔ نادانی و فهم نادرست او میداند. آنگاه به نقل سخنان بزرگان دربارهٔ جواز لعن یزید میپردازد و میگوید احادیثی در لعن عدهای نقل شده است که حتی جزئی از کارهای یزید را نکردند. وی در ضمن یک فصل به نقل این احادیث، که در لعن ربا خواران و شرابخواران و دیگر فاسقان است، میپردازد.

بحث بعدی کتاب دربارهٔ اعمال یزید در دوران خلافتش است. این بحث با چگونگی

به قدرت رسیدن یزید آغاز می شود و در ادامه بدین مسائل پرداخته شده است: خروج امام ح بین - ع - از مکه، فرستادن مسلم به کوفه، ورود آن حضرت به کربلا، شهادت آن حضرت و اصحابش و رخدادهای پس از شهادت (ص 30 - 53). سپس از حملهٔ لشکر یزید به مدینه و مکه سخن رفته و در ادامه به قدح یزید و مدافع او (شیخ عبدالمغیث)، پرداخته شده است. از نکات جالب کتاب این است که ابن جوزی میگوید: هیچکس، حتی عوام، راضی به بیعت بایزید نبودند؛ اما مردم از ترس جانشان سکوت کردند (ص 68 و 71). همچنین میگوید: «ویژگیهای امام و شرطهای امامت در حسین - علیه الشلام - جمع بود و در این باره هیچکس از معاصرانش به پایهٔ او نمی رسید» (ص 69)، و نیز میگوید: نه تنها امام حسین، بلکه افرادی که مقامشان پایینتر از او بود، مانند عبدالرحمان بن ابی بکر و عبدالله بن عمر و عبدالله بن زبیر و عبدالله بن عباس، از یزید به خلافت شایسته تر بودند (ص 70). متن کتاب در صفحهٔ 88 به پایان میرسد و در حدود یک سوم این مقدار پاورقیهای توضیحی مصخیح کتاب است. بنابراین اصل کتاب مختصرتر از این مقدار و در حدود شصت صفحه است. برای تحقیق بیشتر در بارهٔ این کتاب رجوع شود به: اهل البیت علیهم الشلام فی المکتبة العربیة، ص 192 - 197؛ محمّد تقی دانش پژوه، فهرست کتابخانهٔ اهدائی آقای سید محمد \ Y Y \ y \ A مشکوة به کتابخانهٔ دانشگاه تهران (تهران، دانشگاه تهران، 1335)، ج 3، ص دربارهٔ جواز لعن بر یزید و در ردّ مانعان از آن چند کتاب نوشته شده است؛ از جمله: اطلع النضید فی ابطان المنع عن لعن یزید و تذییل الطلع النضید، هر دو از محمّد باقر کافی بهاری همدانی ( الذریعة، ج 15، ص 178-179 و ج 4، ص 55)، و الزذ علی من منع من لعن یزید، از میرزا محمّد تنکابنی (همان، ج 10، ص 228 - 229). در کتاب ذیل، در ضمن دو فصل، دیدگاه عالمان اهل سنت دربارهٔ لعن بر یزید، بررسی شده است: عبدالمجید ناصری داوودی، انقلاب کربلا از دیدگاه اهل سنت (چاپ اول: قم،

مؤشسهٔ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1385)، ص 287-378.