۱۰٬۰۷۲
ویرایش
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
T.ramezani (بحث | مشارکتها) (صفحه‌ای تازه حاوی «{{ جعبه اطلاعات آئین ها | عنوان = تابوت‌گردانی | عرض = | تصویر1 = ت...» ایجاد کرد) |
T.ramezani (بحث | مشارکتها) جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
در گورستان توک قلعه، بازمانده از پیش از میلاد، در نقطۀ پایانی شمال دلتای آمودریا، تابوت‌هایی به دست آمده است که به صورت صندوق‌های مرمرین، سنگی و گلین بوده‌اند. روی آنها نقش‌ها یا طرح‌هایی ساده و به رنگ سیاه است که یکی از این نقش‌ها صحنه‌هایی از سوگواری کم و بیش شبیه صحنۀ دیوارنگارۀ پنجیکنت را نشان می‌دهد. در این صحنه‌ها پیکره‌ای در تابوت نمایانده می‌شود که سوگواران با جامه‌های سغدی دورتادور آن عزاداری می‌کنند.<ref> فرامکین، ص162-161.</ref> آیین سوگ سیاوش و حمل تابوت تمثیلی او در مراسم سالمرگش نشان می‌دهد که در سراسر آسیای مرکزی، به ویژه از دورۀ هخامنشی اهمیت داشته، و به نظر تولستوف، محقق روسی در یک دوره، آیین سیاوش در کانون اعتقادات مذهبی و اجتماعی قرار گرفته بوده است<ref> حصوری، ص74</ref> | در گورستان توک قلعه، بازمانده از پیش از میلاد، در نقطۀ پایانی شمال دلتای آمودریا، تابوت‌هایی به دست آمده است که به صورت صندوق‌های مرمرین، سنگی و گلین بوده‌اند. روی آنها نقش‌ها یا طرح‌هایی ساده و به رنگ سیاه است که یکی از این نقش‌ها صحنه‌هایی از سوگواری کم و بیش شبیه صحنۀ دیوارنگارۀ پنجیکنت را نشان می‌دهد. در این صحنه‌ها پیکره‌ای در تابوت نمایانده می‌شود که سوگواران با جامه‌های سغدی دورتادور آن عزاداری می‌کنند.<ref> فرامکین، ص162-161.</ref> آیین سوگ سیاوش و حمل تابوت تمثیلی او در مراسم سالمرگش نشان می‌دهد که در سراسر آسیای مرکزی، به ویژه از دورۀ هخامنشی اهمیت داشته، و به نظر تولستوف، محقق روسی در یک دوره، آیین سیاوش در کانون اعتقادات مذهبی و اجتماعی قرار گرفته بوده است<ref> حصوری، ص74</ref> | ||
سنت تابوت‌گردانی و تابوت‌شویی برای آمدن باران در فصل پاییز نیز از آیین‌های کهن در بسیاری از اقوام بوده است که آثاری از آن در برخی جامعه‌ها، از جمله جامعۀ ایران هنوز بازمانده است. اصطخری از رسم تابوت‌گردانی برای باران خواهی ــ که تا پس از ظهور اسلام نیز همچنان در میان مردم | سنت تابوت‌گردانی و تابوت‌شویی برای آمدن باران در فصل پاییز نیز از آیین‌های کهن در بسیاری از اقوام بوده است که آثاری از آن در برخی جامعه‌ها، از جمله جامعۀ ایران هنوز بازمانده است. اصطخری از رسم تابوت‌گردانی برای باران خواهی ــ که تا پس از ظهور اسلام نیز همچنان در میان مردم شـوش معمول بـوده ــ یاد می‌کند.<ref>اصطخری، ص91؛ نیز نک: طوسی، 109، 199، 347-348</ref> | ||
نشانه‌هایی از آمیختگی‌های فرهنگی دو قوم کهن ایرانی و بنی اسرائیل با فرهنگ اسلامی و آداب و رسوم شیعی ـ هندو در آیین تابوت‌گردانی مشاهده می‌شود.<ref>بلوکباشی، تابوت‌گردانی، ص36؛ نیز نک : ه د، تابوت‌عهد</ref> | نشانه‌هایی از آمیختگی‌های فرهنگی دو قوم کهن ایرانی و بنی اسرائیل با فرهنگ اسلامی و آداب و رسوم شیعی ـ هندو در آیین تابوت‌گردانی مشاهده می‌شود.<ref>بلوکباشی، تابوت‌گردانی، ص36؛ نیز نک : ه د، تابوت‌عهد</ref> | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
بنا بر گزارش‌هایی از اوایل سدۀ 5ق شیعیان محلۀ کَرخ بغداد، به هنگام رفتن به زیارت مزار امام علی(ع) و امام حسین(ع)، دستگاه‌هایی آرایه‌بندی و طلاکاری شده به نام منجنیق با خود حمل می‌کردند<ref>ابن جوزی، ج 8، ص78- 79</ref> منجنیق نخستین و قدیم‌ترین شعار مذهبی شیعیان و مظهری از تابوت، یا صندوق گور، یا ضریح امام اول و سوم شیعیان بوده است. ابن جوزی حمل منجنیق را توسط شیعیان تقلیدی از رسم حمل و گرداندن دستگاهی شبیه آن توسط جوانان سنی‌مذهب اصفهانی به وقت رفتن به زیارت قبر مُصْعَب بن زُبَیر می‌داند<ref>ابن جوزی، ج8، ص78- 79</ref> منجنیق ظاهراً شعاری شبیه نخل عزا|نخل امروزی شیعیان ایران بوده است که آن را همچون نخل می‌آراستند.<ref>بلوکباشی، نخل‌گردانی، ص15.</ref> | بنا بر گزارش‌هایی از اوایل سدۀ 5ق شیعیان محلۀ کَرخ بغداد، به هنگام رفتن به زیارت مزار امام علی(ع) و امام حسین(ع)، دستگاه‌هایی آرایه‌بندی و طلاکاری شده به نام منجنیق با خود حمل می‌کردند<ref>ابن جوزی، ج 8، ص78- 79</ref> منجنیق نخستین و قدیم‌ترین شعار مذهبی شیعیان و مظهری از تابوت، یا صندوق گور، یا ضریح امام اول و سوم شیعیان بوده است. ابن جوزی حمل منجنیق را توسط شیعیان تقلیدی از رسم حمل و گرداندن دستگاهی شبیه آن توسط جوانان سنی‌مذهب اصفهانی به وقت رفتن به زیارت قبر مُصْعَب بن زُبَیر می‌داند<ref>ابن جوزی، ج8، ص78- 79</ref> منجنیق ظاهراً شعاری شبیه نخل عزا|نخل امروزی شیعیان ایران بوده است که آن را همچون نخل می‌آراستند.<ref>بلوکباشی، نخل‌گردانی، ص15.</ref> | ||
در میان شیعیان عراق هنوز هم سنت تابوت‌گردانی در مراسم سالگرد شهادت | در میان شیعیان عراق هنوز هم سنت تابوت‌گردانی در مراسم سالگرد شهادت حضرت علی(ع) در 21 رمضان و شهادت امام کاظم علیه السلام در 25 رجب معمول است. آنها مَحَفّه‌هایی را به مثابۀ تابوت با پارچۀ سیاه می‌پوشانند و روی محفۀ امیرالمومنین(ع) عمامه|عمامه‌ای سبز و شمشیر <small>(نماد عمامۀ حضرت علی(ع) و شمشیر او ذوالفقار)</small>، و روی محفۀ حضرت موسی بن جعفر(ع) عمامه‌ای باکُند و زنجیر <small>(نمادی از به کند و زنجیر کشیدن امام در زندان)</small> می‌گذارند و پس از گرداندن در شهر به مرقد آن دو می‌برند.<ref> معتمدی، ج1، ص609، 612-611؛ نیز نک: بلوکباشی، نخل‌گردانی، ص106.</ref> | ||
== تابوت‌گردانی شیعیان ایران == | == تابوت‌گردانی شیعیان ایران == | ||
رسم تابوت‌گردانی در میان شیعیان ایرانی احتمالاً هم‌زمان با تشکیل نخستین تجمع‌های شیعی در مجالس سوگ شهیدان دین و راه افتادن دسته‌های زائر [[حرم امام علی(ع)|مرقد حضرت علی(ع) و | رسم تابوت‌گردانی در میان شیعیان ایرانی احتمالاً هم‌زمان با تشکیل نخستین تجمع‌های شیعی در مجالس سوگ شهیدان دین و راه افتادن دسته‌های زائر [[حرم امام علی(ع)|مرقد حضرت علی(ع) و حرم امام حسین|امام حسین(ع) رواج یافت.<ref>ابن جوزی، ج8، ص78- 79</ref> | ||
سیاحتگران خارجی که از دورۀ | سیاحتگران خارجی که از دورۀ صفویه|صفوی به این سو به ایران آمده‌اند، گزارش‌هایی از رسم تابوت‌گردانی در دسته‌های عزا در ایام سوگواری‌های مذهبی در سفرنامه‌های خود داده‌اند. دلاواله، جهانگرد ایتالیایی، در شرح مراسم عزاداری در 21 رمضان 1026ق/12 سپتامبر 1617م، به «تابوت‌هایی پوشیده به مخمل سیاه» اشاره می‌کند که آنها را بر دوش می‌کشیدند و روی تابوت‌ها مجموعه‌ای از سلاح‌های مختلف قرار داده بودند. دلاواله این تابوت‌ها را مظهر و نمادی از تابوت حضرت علی(ع) دانسته است.<ref>دلاواله، ص86</ref> | ||
او در وصف مراسم عزاداری عاشورای 1027ق/ 28 دسامبر 1617م به حمل تابوت‌هایی که دورتادور آنها را با مخمل سیاه پوشانده بودند و روی هر تابوت یک عمامۀ سبز و یک شمشیر گذاشته، و سلاح‌هایی از اطراف آنها آویخته بودند، اشاره می‌کند.<ref>دلاواله، 125</ref> ویلیام فرانکلین در گزارشی از سوگواری‌های محرم در شیراز در 1200ق/1785م به تابوت‌های شهیدان آراسته با شمشیر و عمامه و پرهای حواصیل<ref>فرانکلین، ص73</ref>، و هاینریش بروگش در شرح مشاهداتش از تعزیه‌داری تهرانیان در حضور ناصرالدین شاه در محرم | او در وصف مراسم عزاداری عاشورای 1027ق/ 28 دسامبر 1617م به حمل تابوت‌هایی که دورتادور آنها را با مخمل سیاه پوشانده بودند و روی هر تابوت یک عمامۀ سبز و یک شمشیر گذاشته، و سلاح‌هایی از اطراف آنها آویخته بودند، اشاره می‌کند.<ref>دلاواله، 125</ref> ویلیام فرانکلین در گزارشی از سوگواری‌های محرم در شیراز در 1200ق/1785م به تابوت‌های شهیدان آراسته با شمشیر و عمامه و پرهای حواصیل<ref>فرانکلین، ص73</ref>، و هاینریش بروگش در شرح مشاهداتش از تعزیه‌داری تهرانیان در حضور ناصرالدین شاه در محرم سال 1277 هجری قمری|1277ق/ ژوئیۀ 1860 به حمل چهارچوبی که روی آن چیزی شبیه قبر (احتمالاً صندوق‌گور) پیامبر(ص) را گذاشته بودند که با طاقه شال کشمیر پوشیده شده، و مزین به شمعدانی با چند شمع کافوری فروزان بود، اشاره می‌کند.<ref>بروگش، ج1، ص225.</ref> | ||
فرانکلین از به خاک سپردن تابوت شهدا با تشریفات خاص سخن می‌گوید.<ref>فرانکلین، ص73</ref><ref>همچنین، نک: تاورنیه، ص414-413.</ref> | فرانکلین از به خاک سپردن تابوت شهدا با تشریفات خاص سخن می‌گوید.<ref>فرانکلین، ص73</ref><ref>همچنین، نک: تاورنیه، ص414-413.</ref> | ||