ابن حماد: تفاوت میان نسخه‌ها

۲۹۷ بایت اضافه‌شده ،  ‏۱۶ دسامبر ۲۰۲۱
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۴۷: خط ۴۷:
}}
}}


'''ابن حماد'''، ابو الحسن علی بن حمّاد بن عبید اللّه بن حمّاد عبدی بصری <ref>عبدی یعنی منسوب به عبد القیس.</ref>  فقیه، محدّث و شاعر امامی قرن چهارم هجری است.


ابو الحسن علی بن حمّاد بن عبید اللّه بن حمّاد عبدی <ref>عبدی یعنی منسوب به عبد القیس.</ref> بصری. فقیه، محدّث و شاعر امامی قرن چهارم هجری است.
== زندگینامه ==
از تاریخ ولادت و وفات ابن حماد اطلّاع دقیقی در دست نیست اما علی بن محمّد صوفی متولّد 387 ه. ق. گفته است: «ابو علی بن دانیال قصیده‌ای برای من نقل کرده که ابن حمّاد برای او انشاد کرده بود.» یعنی در اوایل قرن چهارم هجری و معاصر با شیخ صدوق بوده‌است.


از تاریخ ولادت و وفات او اطلّاع دقیقی در دست نیست اما علی بن محمّد صوفی متولّد 387 ه ق گفته است: «ابو علی بن دانیال قصیده‌ای برای من نقل کرده که ابن حمّاد برای او انشاد کرده بود.» یعنی در اوایل قرن چهارم هجری و معاصر با شیخ صدوق.
از ابن حمّاد اشعار بسیاری در کتابهای شیعه نقل شده است که همگی در مدح و رثای معصومین (ع) و ذکر مناقب و احوال ایشان است. اشعار وی نشان از وسعت دانش او در اخبار [[اهل بیت (ع)|اهل بیت]] دارد و از خیال‌پردازی‌های شاعرانه تهی است و همه با براهینی مبتنی بر قرآن و حدیث، برای دفاع از مذهب امامیه سروده شده است.


از ابن حمّاد اشعار بسیاری در کتابهای شیعه نقل شده است که همگی در مدح و رثای معصومین (ع) و ذکر مناقب و احوال ایشان است. اشعار وی نشان از وسعت دانش او در اخبار اهل بیت دارد و از خیال‌پردازی‌های شاعرانه تهی است و همه با براهینی مبتنی بر قرآن و حدیث، برای دفاع از مذهب امامیه سروده شده است.
از مقایسه اشعار ابن حمّاد دو سبک متفاوت شعری را تشخیص می‌دهیم:


از مقایسه اشعار ابن حمّاد دو سبک متفاوت شعری را تشخیص می‌دهیم:
دسته اول بیشتر در مناقب و موضوع امامت علی(ع) و اهل بیت و همه مستند به روایات است.


دسته اول بیشتر در مناقب و موضوع امامت علی (ع) و اهل بیت و همه مستند به روایات است.
دسته دوم بیشتر در رثای امام شهید [[حسین بن على (ع)|حسین بن علی(ع)]] و خاندان و اصحاب اوست و لاجرم عاطفه و احساس بر آنها غلبه دارد.


دسته دوم بیشتر در رثای امام شهید حسین بن علی (ع) و خاندان و اصحاب اوست و لاجرم عاطفه و احساس بر آنها غلبه دارد.
از مشایخی چون عبد العزیز بن یحیی بن احمد بن عیسی جلودی از محدّثان بزرگ امامیّه و حسین بن عبید اللّه غضائری از شاگردان او بوده‌اند. و همین دلالت بر وثاقت وی نیز دارد.


از مشایخ اجازه‌ی او عبد العزیز بن یحیی بن احمد بن عیسی جلودی از محدّثان بزرگ امامیّه و شاگرد برجسته وی حسین بن عبید اللّه غضائری است و همین دلالت بر وثاقت وی نیز دارد.
علی بن حمّاد در اواخر قرن چهارم هجری وفات یافت. <ref>دایرة المعارف بزرگ اسلامی.</ref>
علی بن حمّاد در اواخر قرن چهارم هجری وفات یافت. <ref>دایرة المعارف بزرگ اسلامی.</ref>


== نمونه اشعار ==


'''مرثیه‌ی سید الشهداء (ع):'''
=== مرثیه‌ی سید الشهداء (ع) ===
 
 
1- أمثّل مولای الحسین و صحبه‌کأنجم لیل بینها البدر أو أسنا
1- أمثّل مولای الحسین و صحبه‌کأنجم لیل بینها البدر أو أسنا


خط ۸۷: خط ۸۷:
10- سأمدحکم یا آل أحمد جاهداو أمنح من عاداکم السبّ و اللعنا <ref>ادب الطف؛ ج 2، ص 169. الغدیر؛ ج 4، ص 157.</ref>  
10- سأمدحکم یا آل أحمد جاهداو أمنح من عاداکم السبّ و اللعنا <ref>ادب الطف؛ ج 2، ص 169. الغدیر؛ ج 4، ص 157.</ref>  


ترجمه:1- رواست که سرورم [[حسین بن على (ع)|حسین]] با یاران که چون اختران رخشان همراه بدر تابان بودند، لگدکوب سمّ ستوران شوند؟


1- رواست که سرورم حسین با یاران که چون اختران رخشان همراه بدر تابان بودند، لگدکوب سمّ ستوران شوند؟
2- خواهرش [[زینب (س)|زینب]] همراه دخترانش که [[شمر بن ذی الجوشن|شمر]] را با شمشیر آخته بر سر حسین دیدند.
 
2- خواهرش زینب همراه دخترانش که شمر را با شمشیر آخته بر سر حسین دیدند.


3- به دامنش آویختند که دست از حسین بدار! و ما را قربانی او ساز.
3- به دامنش آویختند که دست از حسین بدار! و ما را قربانی او ساز.
خط ۱۰۸: خط ۱۰۷:
10- ای خاندان احمد! همواره مدح و ثنایتان گویم و بر دشمنانتان جز ناسزا و نفرین نثار نسازم.
10- ای خاندان احمد! همواره مدح و ثنایتان گویم و بر دشمنانتان جز ناسزا و نفرین نثار نسازم.


 
=== مدح اهل بیت (ع) ===
'''مدح اهل بیت (ع):'''
 
 
1- علیکم سلام اللّه یا آل أحمدمتی سجعت قمریّة و علت غصنا
1- علیکم سلام اللّه یا آل أحمدمتی سجعت قمریّة و علت غصنا


خط ۱۶۰: خط ۱۵۶:
24- و إنا اعتقدنا العدل فی اللّه مذهباو اللّه نزّهنا و إیّاه وحّدنا <ref>ادب الطف؛ ج 2، ص 170 و 171. الغدیر؛ ج 4، ص 158 و 159.</ref>
24- و إنا اعتقدنا العدل فی اللّه مذهباو اللّه نزّهنا و إیّاه وحّدنا <ref>ادب الطف؛ ج 2، ص 170 و 171. الغدیر؛ ج 4، ص 158 و 159.</ref>


ترجمه:


1- درود خدا بر شما باد ای خاندان احمد! مادام‌که قمری بر شاخساران بر شده نغمه سراید.
1- درود خدا بر شما باد ای خاندان احمد! مادام‌که قمری بر شاخساران بر شده نغمه سراید.
خط ۲۰۹: خط ۲۰۹:
24- ماییم که در ذات حق جز عدل و دادگستری اعتقاد نکردیم، خدا را تنزیه کرده یکتا شناختیم.
24- ماییم که در ذات حق جز عدل و دادگستری اعتقاد نکردیم، خدا را تنزیه کرده یکتا شناختیم.


 
=== رثای حسین بن علی (ع) ===
'''رثای حسین بن علی (ع):'''
 
 
1- للّه ما صنعت فینا ید البین‌کم من حشا أقرحت منّا و من عین؟!
1- للّه ما صنعت فینا ید البین‌کم من حشا أقرحت منّا و من عین؟!


خط ۳۰۱: خط ۲۹۸:
44- صلّی الإله علیهم کلما طلعت‌شمس و ما غربت عند العشائین <ref> الغدیر؛ ج 4، ص 162- 164. ادب الطف؛ ج 2، ص 161- 163.</ref>  
44- صلّی الإله علیهم کلما طلعت‌شمس و ما غربت عند العشائین <ref> الغدیر؛ ج 4، ص 162- 164. ادب الطف؛ ج 2، ص 161- 163.</ref>  


ترجمه:


1- خدا را، جدائی به روزگار ما چه آورد، که دلها داغدیده و دیده‌ها اشکبار آمد؟!
1- خدا را، جدائی به روزگار ما چه آورد، که دلها داغدیده و دیده‌ها اشکبار آمد؟!
خط ۳۹۰: خط ۳۹۰:
44- درود خدا بر ایشان باد، مادام که خورشید بدمد و سپس راه غروب گیرد.
44- درود خدا بر ایشان باد، مادام که خورشید بدمد و سپس راه غروب گیرد.


 
=== قصیده دیگری نیز در سوگ سید الشهداء (ع) دارد و از حدیث غدیر هم یاد می‌کند ===
'''قصیده دیگری نیز در سوگ سید الشهداء (ع) دارد و از حدیث غدیر هم یاد می‌کند:'''
 
 
1- حیّ قبرا بکربلا مستنیراضمّ کنز التّقی و علما خطیرا
1- حیّ قبرا بکربلا مستنیراضمّ کنز التّقی و علما خطیرا


خط ۵۳۶: خط ۵۳۳:
71- صاغ أبیاتها علیّ بن حمّادفزانت و حبّرت تحبیرا <ref> ادب الطف؛ ج 2، ص 163- 166. الغدیر؛ ج 4، ص 164- 168.</ref>
71- صاغ أبیاتها علیّ بن حمّادفزانت و حبّرت تحبیرا <ref> ادب الطف؛ ج 2، ص 163- 166. الغدیر؛ ج 4، ص 164- 168.</ref>


 
ترجمه:1- سلام بر آن بارگاهی که در کربلا می‌درخشد، و گنج پارسایی و جهان دانش در خود نهفته دارد.
1- سلام بر آن بارگاهی که در کربلا می‌درخشد، و گنج پارسایی و جهان دانش در خود نهفته دارد.


2- محفل ماتم بپا کن و سیلاب اشک فرو ریز!
2- محفل ماتم بپا کن و سیلاب اشک فرو ریز!
خط ۶۷۹: خط ۶۷۵:
71- ابیات آن پرداخته‌ی فکر و نتیجه‌ی احساس علی بن حمّاد است که چنین با زیب و زیور است.
71- ابیات آن پرداخته‌ی فکر و نتیجه‌ی احساس علی بن حمّاد است که چنین با زیب و زیور است.


 
=== رثای حسین شهید ===
'''رثای حسین شهید:'''
 
 
1- هنّ بالعید إن أردت سوائی‌أیّ عید لمستباح العزاء؟
1- هنّ بالعید إن أردت سوائی‌أیّ عید لمستباح العزاء؟


خط ۷۵۷: خط ۷۵۰:
37- و رجائی أن لا أخیب لدیکم‌و اعتقادی بکم بلوغ الرجاء <ref>الغدیر؛ ج 4، ص 168 و 169.</ref>
37- و رجائی أن لا أخیب لدیکم‌و اعتقادی بکم بلوغ الرجاء <ref>الغدیر؛ ج 4، ص 168 و 169.</ref>


ترجمه:


1- برای تهنیت عید سراغ دیگران گیر! آن‌که پرچم عزا افراشته عیدش کدام است؟
1- برای تهنیت عید سراغ دیگران گیر! آن‌که پرچم عزا افراشته عیدش کدام است؟
خط ۸۳۰: خط ۸۲۴:
37- امیدم اینکه سرافکنده نمانم، و به آرزوهای خود کامیاب باشم.
37- امیدم اینکه سرافکنده نمانم، و به آرزوهای خود کامیاب باشم.


 
=== ابن حمّاد، انتقام حقیقی را در ظهور موعود، لحظه‌شماری می‌کند ===
'''ابن حمّاد، انتقام حقیقی را در ظهور موعود، لحظه‌شماری می‌کند:'''
 
 
1- فیا غائبا فی حظیرة القدس حاضراو یا ناظرا من حیث ندری و لا ندری
1- فیا غائبا فی حظیرة القدس حاضراو یا ناظرا من حیث ندری و لا ندری


خط ۸۴۴: خط ۸۳۵:
5- فإن قصّرت کفّی بیومی فانّنی‌سأقتلهم باللّعن فی محکم الشّعر <ref>واقعة کربلاء فی الوجدان الشعبی؛ ص 177.</ref>
5- فإن قصّرت کفّی بیومی فانّنی‌سأقتلهم باللّعن فی محکم الشّعر <ref>واقعة کربلاء فی الوجدان الشعبی؛ ص 177.</ref>


ترجمه:


1- ای غائبی که در اطراف قدس حاضری و ای کسی‌که از جایی‌که ما نمی‌دانیم نظاره‌گر هستی.
1- ای غائبی که در اطراف قدس حاضری و ای کسی‌که از جایی‌که ما نمی‌دانیم نظاره‌گر هستی.
خط ۸۵۴: خط ۸۴۶:


5- و اکنون که دستش کوتاه است با لعن بنی امیّه در اشعارش، آنان را به قتل می‌رساند.
5- و اکنون که دستش کوتاه است با لعن بنی امیّه در اشعارش، آنان را به قتل می‌رساند.
==منابع==
==منابع==


دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌1، ص:180-193.
* دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌1، ص:180-193.


==پی نوشت==
==پی نوشت==
کاربر ناشناس