بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
}} | }} | ||
'''ابن حماد'''، ابو الحسن علی بن حمّاد بن عبید اللّه بن حمّاد عبدی بصری <ref>عبدی یعنی منسوب به عبد القیس.</ref> فقیه، محدّث و شاعر امامی قرن چهارم هجری است. | |||
== زندگینامه == | |||
از تاریخ ولادت و وفات ابن حماد اطلّاع دقیقی در دست نیست اما علی بن محمّد صوفی متولّد 387 ه. ق. گفته است: «ابو علی بن دانیال قصیدهای برای من نقل کرده که ابن حمّاد برای او انشاد کرده بود.» یعنی در اوایل قرن چهارم هجری و معاصر با شیخ صدوق بودهاست. | |||
از | از ابن حمّاد اشعار بسیاری در کتابهای شیعه نقل شده است که همگی در مدح و رثای معصومین (ع) و ذکر مناقب و احوال ایشان است. اشعار وی نشان از وسعت دانش او در اخبار [[اهل بیت (ع)|اهل بیت]] دارد و از خیالپردازیهای شاعرانه تهی است و همه با براهینی مبتنی بر قرآن و حدیث، برای دفاع از مذهب امامیه سروده شده است. | ||
از ابن حمّاد | از مقایسه اشعار ابن حمّاد دو سبک متفاوت شعری را تشخیص میدهیم: | ||
دسته اول بیشتر در مناقب و موضوع امامت علی(ع) و اهل بیت و همه مستند به روایات است. | |||
دسته | دسته دوم بیشتر در رثای امام شهید [[حسین بن على (ع)|حسین بن علی(ع)]] و خاندان و اصحاب اوست و لاجرم عاطفه و احساس بر آنها غلبه دارد. | ||
از مشایخی چون عبد العزیز بن یحیی بن احمد بن عیسی جلودی از محدّثان بزرگ امامیّه و حسین بن عبید اللّه غضائری از شاگردان او بودهاند. و همین دلالت بر وثاقت وی نیز دارد. | |||
علی بن حمّاد در اواخر قرن چهارم هجری وفات یافت. <ref>دایرة المعارف بزرگ اسلامی.</ref> | علی بن حمّاد در اواخر قرن چهارم هجری وفات یافت. <ref>دایرة المعارف بزرگ اسلامی.</ref> | ||
== نمونه اشعار == | |||
=== مرثیهی سید الشهداء (ع) === | |||
1- أمثّل مولای الحسین و صحبهکأنجم لیل بینها البدر أو أسنا | 1- أمثّل مولای الحسین و صحبهکأنجم لیل بینها البدر أو أسنا | ||
خط ۸۷: | خط ۸۷: | ||
10- سأمدحکم یا آل أحمد جاهداو أمنح من عاداکم السبّ و اللعنا <ref>ادب الطف؛ ج 2، ص 169. الغدیر؛ ج 4، ص 157.</ref> | 10- سأمدحکم یا آل أحمد جاهداو أمنح من عاداکم السبّ و اللعنا <ref>ادب الطف؛ ج 2، ص 169. الغدیر؛ ج 4، ص 157.</ref> | ||
ترجمه:1- رواست که سرورم [[حسین بن على (ع)|حسین]] با یاران که چون اختران رخشان همراه بدر تابان بودند، لگدکوب سمّ ستوران شوند؟ | |||
2- خواهرش [[زینب (س)|زینب]] همراه دخترانش که [[شمر بن ذی الجوشن|شمر]] را با شمشیر آخته بر سر حسین دیدند. | |||
2- خواهرش زینب همراه دخترانش که شمر را با شمشیر آخته بر سر حسین دیدند. | |||
3- به دامنش آویختند که دست از حسین بدار! و ما را قربانی او ساز. | 3- به دامنش آویختند که دست از حسین بدار! و ما را قربانی او ساز. | ||
خط ۱۰۸: | خط ۱۰۷: | ||
10- ای خاندان احمد! همواره مدح و ثنایتان گویم و بر دشمنانتان جز ناسزا و نفرین نثار نسازم. | 10- ای خاندان احمد! همواره مدح و ثنایتان گویم و بر دشمنانتان جز ناسزا و نفرین نثار نسازم. | ||
=== مدح اهل بیت (ع) === | |||
1- علیکم سلام اللّه یا آل أحمدمتی سجعت قمریّة و علت غصنا | 1- علیکم سلام اللّه یا آل أحمدمتی سجعت قمریّة و علت غصنا | ||
خط ۱۶۰: | خط ۱۵۶: | ||
24- و إنا اعتقدنا العدل فی اللّه مذهباو اللّه نزّهنا و إیّاه وحّدنا <ref>ادب الطف؛ ج 2، ص 170 و 171. الغدیر؛ ج 4، ص 158 و 159.</ref> | 24- و إنا اعتقدنا العدل فی اللّه مذهباو اللّه نزّهنا و إیّاه وحّدنا <ref>ادب الطف؛ ج 2، ص 170 و 171. الغدیر؛ ج 4، ص 158 و 159.</ref> | ||
ترجمه: | |||
1- درود خدا بر شما باد ای خاندان احمد! مادامکه قمری بر شاخساران بر شده نغمه سراید. | 1- درود خدا بر شما باد ای خاندان احمد! مادامکه قمری بر شاخساران بر شده نغمه سراید. | ||
خط ۲۰۹: | خط ۲۰۹: | ||
24- ماییم که در ذات حق جز عدل و دادگستری اعتقاد نکردیم، خدا را تنزیه کرده یکتا شناختیم. | 24- ماییم که در ذات حق جز عدل و دادگستری اعتقاد نکردیم، خدا را تنزیه کرده یکتا شناختیم. | ||
=== رثای حسین بن علی (ع) === | |||
1- للّه ما صنعت فینا ید البینکم من حشا أقرحت منّا و من عین؟! | 1- للّه ما صنعت فینا ید البینکم من حشا أقرحت منّا و من عین؟! | ||
خط ۳۰۱: | خط ۲۹۸: | ||
44- صلّی الإله علیهم کلما طلعتشمس و ما غربت عند العشائین <ref> الغدیر؛ ج 4، ص 162- 164. ادب الطف؛ ج 2، ص 161- 163.</ref> | 44- صلّی الإله علیهم کلما طلعتشمس و ما غربت عند العشائین <ref> الغدیر؛ ج 4، ص 162- 164. ادب الطف؛ ج 2، ص 161- 163.</ref> | ||
ترجمه: | |||
1- خدا را، جدائی به روزگار ما چه آورد، که دلها داغدیده و دیدهها اشکبار آمد؟! | 1- خدا را، جدائی به روزگار ما چه آورد، که دلها داغدیده و دیدهها اشکبار آمد؟! | ||
خط ۳۹۰: | خط ۳۹۰: | ||
44- درود خدا بر ایشان باد، مادام که خورشید بدمد و سپس راه غروب گیرد. | 44- درود خدا بر ایشان باد، مادام که خورشید بدمد و سپس راه غروب گیرد. | ||
=== قصیده دیگری نیز در سوگ سید الشهداء (ع) دارد و از حدیث غدیر هم یاد میکند === | |||
1- حیّ قبرا بکربلا مستنیراضمّ کنز التّقی و علما خطیرا | 1- حیّ قبرا بکربلا مستنیراضمّ کنز التّقی و علما خطیرا | ||
خط ۵۳۶: | خط ۵۳۳: | ||
71- صاغ أبیاتها علیّ بن حمّادفزانت و حبّرت تحبیرا <ref> ادب الطف؛ ج 2، ص 163- 166. الغدیر؛ ج 4، ص 164- 168.</ref> | 71- صاغ أبیاتها علیّ بن حمّادفزانت و حبّرت تحبیرا <ref> ادب الطف؛ ج 2، ص 163- 166. الغدیر؛ ج 4، ص 164- 168.</ref> | ||
ترجمه:1- سلام بر آن بارگاهی که در کربلا میدرخشد، و گنج پارسایی و جهان دانش در خود نهفته دارد. | |||
1- سلام بر آن بارگاهی که در کربلا میدرخشد، و گنج پارسایی و جهان دانش در خود نهفته دارد. | |||
2- محفل ماتم بپا کن و سیلاب اشک فرو ریز! | 2- محفل ماتم بپا کن و سیلاب اشک فرو ریز! | ||
خط ۶۷۹: | خط ۶۷۵: | ||
71- ابیات آن پرداختهی فکر و نتیجهی احساس علی بن حمّاد است که چنین با زیب و زیور است. | 71- ابیات آن پرداختهی فکر و نتیجهی احساس علی بن حمّاد است که چنین با زیب و زیور است. | ||
=== رثای حسین شهید === | |||
1- هنّ بالعید إن أردت سوائیأیّ عید لمستباح العزاء؟ | 1- هنّ بالعید إن أردت سوائیأیّ عید لمستباح العزاء؟ | ||
خط ۷۵۷: | خط ۷۵۰: | ||
37- و رجائی أن لا أخیب لدیکمو اعتقادی بکم بلوغ الرجاء <ref>الغدیر؛ ج 4، ص 168 و 169.</ref> | 37- و رجائی أن لا أخیب لدیکمو اعتقادی بکم بلوغ الرجاء <ref>الغدیر؛ ج 4، ص 168 و 169.</ref> | ||
ترجمه: | |||
1- برای تهنیت عید سراغ دیگران گیر! آنکه پرچم عزا افراشته عیدش کدام است؟ | 1- برای تهنیت عید سراغ دیگران گیر! آنکه پرچم عزا افراشته عیدش کدام است؟ | ||
خط ۸۳۰: | خط ۸۲۴: | ||
37- امیدم اینکه سرافکنده نمانم، و به آرزوهای خود کامیاب باشم. | 37- امیدم اینکه سرافکنده نمانم، و به آرزوهای خود کامیاب باشم. | ||
=== ابن حمّاد، انتقام حقیقی را در ظهور موعود، لحظهشماری میکند === | |||
1- فیا غائبا فی حظیرة القدس حاضراو یا ناظرا من حیث ندری و لا ندری | 1- فیا غائبا فی حظیرة القدس حاضراو یا ناظرا من حیث ندری و لا ندری | ||
خط ۸۴۴: | خط ۸۳۵: | ||
5- فإن قصّرت کفّی بیومی فانّنیسأقتلهم باللّعن فی محکم الشّعر <ref>واقعة کربلاء فی الوجدان الشعبی؛ ص 177.</ref> | 5- فإن قصّرت کفّی بیومی فانّنیسأقتلهم باللّعن فی محکم الشّعر <ref>واقعة کربلاء فی الوجدان الشعبی؛ ص 177.</ref> | ||
ترجمه: | |||
1- ای غائبی که در اطراف قدس حاضری و ای کسیکه از جاییکه ما نمیدانیم نظارهگر هستی. | 1- ای غائبی که در اطراف قدس حاضری و ای کسیکه از جاییکه ما نمیدانیم نظارهگر هستی. | ||
خط ۸۵۴: | خط ۸۴۶: | ||
5- و اکنون که دستش کوتاه است با لعن بنی امیّه در اشعارش، آنان را به قتل میرساند. | 5- و اکنون که دستش کوتاه است با لعن بنی امیّه در اشعارش، آنان را به قتل میرساند. | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
دانشنامهی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج1، ص:180-193. | * دانشنامهی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج1، ص:180-193. | ||
==پی نوشت== | ==پی نوشت== |