۹٬۵۴۶
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
==سند زیارت عاشورا== | ==سند زیارت عاشورا== | ||
اصلی‌ترین و قدیم‌ترین متنی که زیارت عاشورا در آن نقل شده، [[کامل الزیارات]] <ref>ابن قولویه، کامل الزیارات، ص581</ref> است. | اصلی‌ترین و قدیم‌ترین متنی که زیارت عاشورا در آن نقل شده، [[کامل الزیارات]] <ref>ابن قولویه، کامل الزیارات، ص581</ref> است. ابن قولویه در این کتاب، متن زیارت عاشورا را از امام باقر (ع) نقل کرده است. ابوالمعالی محمّد کلباسی از مجتهدین قرن سیزدهم هجری، که شرحی بر زیارت عاشورا نگاشته، نوشته است شیخ طوسی (ره) در کتاب مصباح المتهجد<ref>طوسی، مصباح المتهجد،ج2، ص772</ref> نیز این زیارت را با سندی دیگر از امام باقر(ع) نقل کرده‌است.<ref>کلباسی، شرح زیارت عاشورا، ص210</ref> در حالی که برخی از مورخین معاصر معتقدند شیخ طوسی نیز از کامل الزیارات نقل کرده است.<ref>[http://www.bayyeneh.blogsky.com/1390/09/16/post-9/ سخنرانی آقای یوسفی غروی در مورد موضع علامه عسکری نسبت به زیارت عاشورا.]</ref> با این حال میان زیارت عاشورای ابن قولویه و شیخ طوسی اختلاف وجود دارد. همچنین در محتوای زیارت عاشورا شواهدی وجود دارد که این زیارت در فضای اواخر امویان بیان شده است.<ref>ر.ک به [http://ansari.kateban.com/post/1640 درباره اصالت زیارت عاشوراء نوشته حسن انصاری]</ref> | ||
بعد از زیارت عاشورا دعایی به نام | بعد از زیارت عاشورا دعایی به نام علقمه وجود دارد که آن را علقمه از صفوان و او از امام صادق روایت کرده است.<ref>طوسی، مصباح المتهجد، ص543</ref> | ||
===درباره عبارت لعن در آخر زیارت=== | ===درباره عبارت لعن در آخر زیارت=== | ||
برخی از حدیث شناسان و مورخان معاصر نظیر | برخی از حدیث شناسان و مورخان معاصر نظیر سید مرتضی عسکری و محمد هادی یوسفی غروی عبارت"اللهم خص انت اول ظالم باللعن منی و ابدا به اولا، ثم الثانی و الثالث و الرابع، اللهم العن یزید خامسا" را منقول از معصومین (ع) نمیدانند و معتقدند در [[کامل الزیارات]] ابن قولویه -که نخستین کتابی است که زیارت عاشورا را نقل کرده- این عبارت وجود ندارد.<ref>[http://shafaqna.com/persian/law/item/12611-آیت-الله-یوسفی-غروی-در-گفت-وگو-با-شفقنا-دلیل-ماندگاری-تشیع،-حقانیت-مکتب-و-قدرت-ادله-تشیع-است/-اندیشه-تقریب-در-میان-اهل-تسنن-نیز-حامی-دارد/-امام-ره،-مرحوم-مطهری-و-بازرگان-را-مامور-رسیدگی-به-آثار-شریعتی-کرد?tmpl=component&print=1 مصاحبه با آیت الله محمدهادی یوسفی غروی، خبرگزاری شفقنا.]</ref> | ||
یوسفی غروی از مورخان معاصر در دفاع از این دیدگاه اینگونه استدلال کرده که در زیارت عاشورایی که | یوسفی غروی از مورخان معاصر در دفاع از این دیدگاه اینگونه استدلال کرده که در زیارت عاشورایی که شیخ طوسی در مصباح المتهجد از کامل الزیارات نقل کرده فقره لعن آخر وجود نداشته است. اما در حدود قرن هفتم هجری به بعد نسخه مصباح المتهجد دوگانه شده است. در یک نسخه این فقره وجود نداشته و در نسخهای دیگر این فقره وارد شده است. به گفته غروی دوگانه بودن نسخه مصباح المتهجد بر اساس تحقیق فردی به نام شیخ حسین راوی حجازی صورت گرفته است.<ref>[http://shafaqna.com/persian/law/item/12611-آیت-الله-یوسفی-غروی-در-گفت-وگو-با-شفقنا-دلیل-ماندگاری-تشیع،-حقانیت-مکتب-و-قدرت-ادله-تشیع-است/-اندیشه-تقریب-در-میان-اهل-تسنن-نیز-حامی-دارد/-امام-ره،-مرحوم-مطهری-و-بازرگان-را-مامور-رسیدگی-به-آثار-شریعتی-کرد?tmpl=component&print=1 مصاحبه با آیت الله محمدهادی یوسفی غروی، خبرگزاری شفقنا.]</ref> | ||
در ادامه این استدلال به تذکر | در ادامه این استدلال به تذکر علامه مجلسی در کتاب بحارالانوار راجع به دوگانه بودن نسخه مصباح المتهجد استناد شده است. این در حالی است که علامه مجلسی در کتاب زاد المعاد خود، نسخه دوم یعنی نسخهای که در آن فقره لعن اضافه شده را آورده است. | ||
غروی دلیل این اقدام علامه مجلسی را فضای حاکم بر آن دوره میداند. زیرا که علامه مجلسی در دوره شاه | غروی دلیل این اقدام علامه مجلسی را فضای حاکم بر آن دوره میداند. زیرا که علامه مجلسی در دوره شاه سلطان حسین صفوی میزیسته و صفویان به عنوان دولت شیعی با عثمانیها به عنوان دولتی سنی درگیر بودند و تلاش میکردند دشمنی با عثمانیهای سنی را در تودههای مردم و طبقات مختلف جامعه گسترش دهند. از این رو فضای لعن و تبری در آن دوره حاکم بوده و علامه مجلسی نیز در همین راستا نسخهای که شامل عبارت لعن بود را برگزیده است.<ref>[http://shafaqna.com/persian/law/item/12611-آیت-الله-یوسفی-غروی-در-گفت-وگو-با-شفقنا-دلیل-ماندگاری-تشیع،-حقانیت-مکتب-و-قدرت-ادله-تشیع-است/-اندیشه-تقریب-در-میان-اهل-تسنن-نیز-حامی-دارد/-امام-ره،-مرحوم-مطهری-و-بازرگان-را-مامور-رسیدگی-به-آثار-شریعتی-کرد?tmpl=component&print=1 مصاحبه با آیت الله محمدهادی یوسفی غروی، خبرگزاری شفقنا.]</ref> | ||
به دنبال علامه مجلسی در کتاب زاد المعاد و مفتاح الجنان -که حاشیهای بر زاد المعاد است-، | به دنبال علامه مجلسی در کتاب زاد المعاد و مفتاح الجنان -که حاشیهای بر زاد المعاد است-، محدث قمی در کتاب مفاتیح الجنان آن نسخه را آورده است. | ||
محدث قمی در حالی نسخه دوم مصباح المتهجد را از زادالمعاد نقل کرده که مروری بر کل بحارالانوار مجلسی داشته به طوری که تمام آن را در | محدث قمی در حالی نسخه دوم مصباح المتهجد را از زادالمعاد نقل کرده که مروری بر کل بحارالانوار مجلسی داشته به طوری که تمام آن را در سفینه البحار فهرست بندی نموده و احتمالاً از تذکر مجلسی درباره دوگانه بودن نسخه مصباح المتهجد نیز مطلع بوده است. اما بر اساس تحلیل یوسفی غروی به سبب آنکه کتاب سفینه البحار از نوشتههای متأخر وی است و کتاب مفاتیح الجنان قبل از آن تألیف شده نسخه دوم در مفاتیح الجنان آورده شده است. | ||
به اعتقاد این تحلیلگر تاریخ اسلام این احتمال وجود دارد که اگر محدث قمی مفاتیح الجنان را بعد از سفینه البحار تألیف میکرد زمانی که متوجه تذکر علامه مجلسی درباره دوگانه بودن نسخه مصباح المتهجد در کتاب بحارالانوار میشده نسخه مطابق با کامل الزیارات را ترجیح میداده است.<ref>[http://shafaqna.com/persian/law/item/12611-آیت-الله-یوسفی-غروی-در-گفت-وگو-با-شفقنا-دلیل-ماندگاری-تشیع،-حقانیت-مکتب-و-قدرت-ادله-تشیع-است/-اندیشه-تقریب-در-میان-اهل-تسنن-نیز-حامی-دارد/-امام-ره،-مرحوم-مطهری-و-بازرگان-را-مامور-رسیدگی-به-آثار-شریعتی-کرد?tmpl=component&print=1 مصاحبه با آیت الله محمدهادی یوسفی غروی، خبرگزاری شفقنا.]</ref> | به اعتقاد این تحلیلگر تاریخ اسلام این احتمال وجود دارد که اگر محدث قمی مفاتیح الجنان را بعد از سفینه البحار تألیف میکرد زمانی که متوجه تذکر علامه مجلسی درباره دوگانه بودن نسخه مصباح المتهجد در کتاب بحارالانوار میشده نسخه مطابق با کامل الزیارات را ترجیح میداده است.<ref>[http://shafaqna.com/persian/law/item/12611-آیت-الله-یوسفی-غروی-در-گفت-وگو-با-شفقنا-دلیل-ماندگاری-تشیع،-حقانیت-مکتب-و-قدرت-ادله-تشیع-است/-اندیشه-تقریب-در-میان-اهل-تسنن-نیز-حامی-دارد/-امام-ره،-مرحوم-مطهری-و-بازرگان-را-مامور-رسیدگی-به-آثار-شریعتی-کرد?tmpl=component&print=1 مصاحبه با آیت الله محمدهادی یوسفی غروی، خبرگزاری شفقنا.]</ref> | ||
اظهار نظر درباره فقره لعن آخر زیارت عاشورا در حالی است که علمای | اظهار نظر درباره فقره لعن آخر زیارت عاشورا در حالی است که علمای امامیه درباره وثاقت سند زیارت عاشورا اجماع دارند و تمام آنها اصل زیارت عاشورا را امری قطعی و مسلم میدانند.<ref>شبیری زنجانی، استفتاء شماره 4383، تاریخ ثبت استفتاء 1386/01/30.</ref> | ||
==ثواب قرائت زیارت عاشورا== | ==ثواب قرائت زیارت عاشورا== | ||
علقمه بن محمد حضرمی می‌گوید: | |||
:::«به | :::«به امام باقر(ع) گفتم: دعایی به من تعلیم دهید که در آن روز ([[عاشورا]]) وقتی [از نزدیک] به [[زیارت|زیارتِ]] او ([[امام حسین]]) رفتم، آن دعا را بخوانم و دعایی تعلیم دهید که با آن دعا، هنگامی که او را از نزدیک یا هنگامی که از خانه‌ام و از راه دور (و به قصد [[زیارت]] بدان سو) اشاره می‌کنم، بخوانم.» | ||
:::امام فرمود: «ای علقمه پس از آن که با اشاره به آن حضرت سلام کردی، دو رکعت نماز بخوان و پس از آن این قول (متن زیارت) را می‌خوانی. پس هنگامی که این [[زیارت]] را خواندی در حقیقت او را به چیزی خواندی که هرکس از | :::امام فرمود: «ای علقمه پس از آن که با اشاره به آن حضرت سلام کردی، دو رکعت نماز بخوان و پس از آن این قول (متن زیارت) را می‌خوانی. پس هنگامی که این [[زیارت]] را خواندی در حقیقت او را به چیزی خواندی که هرکس از ملائکه که بخواهند او را [[زیارت]] کند به آن می‌خواند. و خداوند برای تو هزار هزار سیئه محو می‌کند، تو را هزار هزار درجه بالا می‌برد. جزو کسانی می‌باشی که در رکاب حضرت به [[شهادت]] رسیدند، حتی در درجات آنها هم شریک می‌شوی و برای تو ثواب تمام انبیا، رسولان و هر کس که [[امام حسین|حسین(ع)]] را از زمان شهادتش تا به حال [[زیارت]] کرده، را می‌نویسند.»<ref>ابن قولویه، کامل الزیارات، ص581</ref> | ||
:::علقمه می‌گوید | :::علقمه می‌گوید امام باقر (ع) بعد از نقل این [[زیارت]] فرمود: «ای علقمه! اگر توانستی هر روز از عمرت حسین (ع) را با این [[زیارت]]، زیارت کنی، این کار را انجام بده، پس برای تو [[ثواب]] تمام این زیارت است.»<ref>طوسی، مصباح المتهجد، ص539</ref> | ||
==محتوای زیارت عاشورا== | ==محتوای زیارت عاشورا== | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
*'''یادآوری تاریخ شیعه''': زیارت عاشورا ستم‌هایی را که بر شیعه وارد شده است با دو ضمیر «کُم» و «ک» برشمرده است مرجع ضمیر «کُم» [[اهل بیت]] و مرجع ضمیر «ک »، خود [[ابا عبدالله (ع)|ابا عبدالله]] الحسین(ع) است عبارت «'''اُمَّةً اَسَسَتْ اَساسَ الظُّلمِ وَ الجُورِ عَلَیکمْ اَهْلِ البَیتِ »، «اُمَّةً دَفَعَتْکمْ عَنْ مَقامِکمْ و اَزالَتْکمْ عَنْ مَراتِبِکمُ الَّتی رَتَّبَکمُ اللَّهُ فیها''' »، «'''المُمهِدِینَ لَهُمْ بِا لتَمکین مِنْ قِتالِکمْ'''» که در ابتدای زیارت آمده و «'''النّاصِبینَ لَکمُ الْحَرْبَ'''» که در اواسط زیارت آمده و معنی فارسی آنها عبارتند «از مردمی که ظلم و جور به شما اهل بیت را پایه‌گذاری کردند، مردمی که از شما را از منصبتان دور کردند و از مدارجی که خداوند برای شما مقرر کرده بود محرومتان کردند »، «مردمی که با شما جنگیدند و شما را کشتند و مردمی که از امرای ظلم و جور برای جنگ با شما اطاعت کردند» و عبارت «بر پا کنندگان جنگ با شما» یادآور برخورد غیر انسانی و خشن نیروهای سیاسی مخالف اسلام با اهل بیت بعد از رحلت رسول خدا است. یا عبارت «'''اُمةً اَسْرَجَتْ وَالجَمَتْ وَ تَنَقَّبَتْ لِقِتالِک'''» «مردمی که زین نهادند و مهار کشیدند و نقاب بستند برای نبرد با تو» به حوادث عاشورا اشاره دارد و دو فراز دیگر در زیارت عاشورا وجود دارد که در یکی روز عاشورا روزی معرفی شده است که بنی امیه و فرزند هند جگر خوار آن را مبارک شمرده‌اند و در فراز دیگری روز عاشورا روزی معرفی شده که آل زیاد و آل مروان به دلیل کشتن امام حسین در آن روز خوشحال شدند. | *'''یادآوری تاریخ شیعه''': زیارت عاشورا ستم‌هایی را که بر شیعه وارد شده است با دو ضمیر «کُم» و «ک» برشمرده است مرجع ضمیر «کُم» [[اهل بیت]] و مرجع ضمیر «ک »، خود [[ابا عبدالله (ع)|ابا عبدالله]] الحسین(ع) است عبارت «'''اُمَّةً اَسَسَتْ اَساسَ الظُّلمِ وَ الجُورِ عَلَیکمْ اَهْلِ البَیتِ »، «اُمَّةً دَفَعَتْکمْ عَنْ مَقامِکمْ و اَزالَتْکمْ عَنْ مَراتِبِکمُ الَّتی رَتَّبَکمُ اللَّهُ فیها''' »، «'''المُمهِدِینَ لَهُمْ بِا لتَمکین مِنْ قِتالِکمْ'''» که در ابتدای زیارت آمده و «'''النّاصِبینَ لَکمُ الْحَرْبَ'''» که در اواسط زیارت آمده و معنی فارسی آنها عبارتند «از مردمی که ظلم و جور به شما اهل بیت را پایه‌گذاری کردند، مردمی که از شما را از منصبتان دور کردند و از مدارجی که خداوند برای شما مقرر کرده بود محرومتان کردند »، «مردمی که با شما جنگیدند و شما را کشتند و مردمی که از امرای ظلم و جور برای جنگ با شما اطاعت کردند» و عبارت «بر پا کنندگان جنگ با شما» یادآور برخورد غیر انسانی و خشن نیروهای سیاسی مخالف اسلام با اهل بیت بعد از رحلت رسول خدا است. یا عبارت «'''اُمةً اَسْرَجَتْ وَالجَمَتْ وَ تَنَقَّبَتْ لِقِتالِک'''» «مردمی که زین نهادند و مهار کشیدند و نقاب بستند برای نبرد با تو» به حوادث عاشورا اشاره دارد و دو فراز دیگر در زیارت عاشورا وجود دارد که در یکی روز عاشورا روزی معرفی شده است که بنی امیه و فرزند هند جگر خوار آن را مبارک شمرده‌اند و در فراز دیگری روز عاشورا روزی معرفی شده که آل زیاد و آل مروان به دلیل کشتن امام حسین در آن روز خوشحال شدند. | ||
*'''لعن''': در زیارت عاشورا طیف مقابل امامت، که از در تخاصم و جنگ با امامان شیعه و حکومت آنان درآمده‌اند مورد لعن واقع شده‌اند. زیارت عاشورا، [[بنی امیه]]، [[آل زیاد]] و [[آل مروان]] را به عنوان گروه‌های ظالم و [[عبیدالله بن زیاد]]، [[عمر بن سعد]]، و [[شمر]] را به عنوان اشخاص ظالم نام برده است. ویژگی مشترک این افراد و گروه‌ها ظلم آنان به اهل بیت و جنگ و دشمنی با اهل بیت بوده است. در جای جای زیارت عاشورا این بخش از امت مورد لعن واقع شده، از آنان برائت اکید حاصل شده و حتی در دو فراز پایانی زیارت، این | *'''لعن''': در زیارت عاشورا طیف مقابل امامت، که از در تخاصم و جنگ با امامان شیعه و حکومت آنان درآمده‌اند مورد لعن واقع شده‌اند. زیارت عاشورا، [[بنی امیه]]، [[آل زیاد]] و [[آل مروان]] را به عنوان گروه‌های ظالم و [[عبیدالله بن زیاد]]، [[عمر بن سعد]]، و [[شمر]] را به عنوان اشخاص ظالم نام برده است. ویژگی مشترک این افراد و گروه‌ها ظلم آنان به اهل بیت و جنگ و دشمنی با اهل بیت بوده است. در جای جای زیارت عاشورا این بخش از امت مورد لعن واقع شده، از آنان برائت اکید حاصل شده و حتی در دو فراز پایانی زیارت، این لعن به تمامی ظالمانی که در طور تاریخ در حق محمد(ص) و آل محمد(ع) ظلم کرده‌اند و می‌کنند تعمیم یافته است. هدف از این لعن‌ها این است که مسلمانان باید به پیروی از خداوند از طیف ظالم در حق پیامبر و خاندانش(ع) ـ یعنی مخالفان حکومت امامتی ـ برائت بجویند و مسیر خود را با خط محمد(ص) و آل محمد هماهنگ نمایند. | ||
*'''مهدویت و خونخواهی''': در دو فراز زیارت عاشورا از خدا خواسته شده که خونخواهی امام حسین را به زعامت امام منصور از اهل بیت محمد(ص) یا امام هدایتگری که ناطق به حق است روزی گرداند و این الفاظ، ظهور حضرت امام مهدی (عج) و خونخواهی توسط ایشان را می‌رساند و به اصل | *'''مهدویت و خونخواهی''': در دو فراز زیارت عاشورا از خدا خواسته شده که خونخواهی امام حسین را به زعامت امام منصور از اهل بیت محمد(ص) یا امام هدایتگری که ناطق به حق است روزی گرداند و این الفاظ، ظهور حضرت امام مهدی (عج) و خونخواهی توسط ایشان را می‌رساند و به اصل مهدویت اشاره می‌کند که زیربنای حرکتی ـ فکری شیعیان در زمان انتظار را تشکیل می‌دهد. | ||
*'''دعا''': دعای مهم دیگری در زیارت عاشورا به این مضمون «'''اللهم اَجْعَلْ مَحیای مَحیا محمدٍ و ال مُحمد وَ مَماتی مَماتَ مُحمدٍ وَ ال مُحمدٍ'''» «خدایا مرا زنده بدار به آیین محمد و آل محمد و مرگم را به آئین آنان بمیران» آمده است. مفهومی که در این دعا ذکر شده حکایت از نوعی علاقه به دستیابی به سعادت دنیوی و اخروی است و آخرین عبارت زیارت عاشورا «'''ثَبِّتْ لی قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَک مَعَ الْحُسَینِ وَ اَصْحابِ الْحُسَینِ الَّذینَ بَذَلُوا مُهَجَهُمْ دُونَ الْحُسَینِ علیه‌السلام'''»، درخواست ثبات قدم در راه امام حسین و یارانش ـ که جان خون را برای او دادند ـ از خداوند است. | *'''دعا''': دعای مهم دیگری در زیارت عاشورا به این مضمون «'''اللهم اَجْعَلْ مَحیای مَحیا محمدٍ و ال مُحمد وَ مَماتی مَماتَ مُحمدٍ وَ ال مُحمدٍ'''» «خدایا مرا زنده بدار به آیین محمد و آل محمد و مرگم را به آئین آنان بمیران» آمده است. مفهومی که در این دعا ذکر شده حکایت از نوعی علاقه به دستیابی به سعادت دنیوی و اخروی است و آخرین عبارت زیارت عاشورا «'''ثَبِّتْ لی قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَک مَعَ الْحُسَینِ وَ اَصْحابِ الْحُسَینِ الَّذینَ بَذَلُوا مُهَجَهُمْ دُونَ الْحُسَینِ علیه‌السلام'''»، درخواست ثبات قدم در راه امام حسین و یارانش ـ که جان خون را برای او دادند ـ از خداوند است. | ||
| خط ۹۸: | خط ۹۸: | ||
===کتاب‌های چاپی فارسی=== | ===کتاب‌های چاپی فارسی=== | ||
#بررسی اسناد زیارت عاشورا، | #بررسی اسناد زیارت عاشورا، جعفر سبحانی، این نوشتار در مجموعه مقالات ایشان به نام سیمای فرزانگان، ج 2، ص 495 506 مندرج است. | ||
# | #الدّر المنثور فی شرح زیارة العاشور، میرزا احمد بن عبدالرحیم، معروف به میرزا آقا تبریزی،تبریز: 1380ق، 252 ص، رقعی. | ||
# | #الدرة البیضاء فی شرح زیارة العاشورا، حاج سید عزیزاللّه امامت کاشانی، کاشان: مجمع متوسلین به آل محمد، 1378 ش، 559ص، وزیری. | ||
===کتاب‌های چاپی عربی=== | ===کتاب‌های چاپی عربی=== | ||
#ذخیرة العباد لیوم المعاد، از مؤلفی ناشناخته، شیخ نصراللّه شبستری در | #ذخیرة العباد لیوم المعاد، از مؤلفی ناشناخته، شیخ نصراللّه شبستری در اللؤلؤ النضید می‌نویسد: این کتاب به چاپ رسیده است.<ref>اللؤلؤ النضید، ص38؛ الذریعة، ج10، ص16</ref> | ||
#رساله «شرح تایعت» در زیارت عاشورا، سید میرمحمدباقر حسینی استرآبادی | #رساله «شرح تایعت» در زیارت عاشورا، سید میرمحمدباقر حسینی استرآبادی میرداماد (م 1041ق)، این رساله در شرح کلمه «تابعت» در زیارت عاشورا و اثبات صحیح بودن «تایعت» است.این نوشتار در [[شفاء الصدور]]، ج2، ص339، با نقدی بر آن، ذکر شده است.<ref>الذریعة، ج13، ص132</ref> | ||
#رسالة فی زیارة العاشوراء و کیفیتها، سید محمدباقر اصفهانی ( | #رسالة فی زیارة العاشوراء و کیفیتها، سید محمدباقر اصفهانی (حجةالاسلام شفتی) (1160 ـ 1240ق)، این رساله در شفاء الصدور، ج1، ص73 به چاپ رسیده است.<ref>الذریعة، ج12، ص79</ref> | ||
===کتاب‌های خطی فارسی=== | ===کتاب‌های خطی فارسی=== | ||