Automoderated users، ربات‌ها، دیوان‌سالاران، checkuser، مدیران نظرات، مدیران رابط کاربری، Moderators، پنهانگران، مدیران
۴٬۰۱۷
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
تکیه، در ایران محل برگزاری مراسم | تکیه، در ایران محل برگزاری مراسم سوگواری پیشوایان دین بویژه سوگواریهای ماه محرّم و اجرای تعزیه. | ||
==واژه تکیه== | ==واژه تکیه== | ||
واژة تکیه و ترکیبات هم خانوادة آن | واژة تکیه و ترکیبات هم خانوادة آن <ref>تکیه‌دادن، تکیه داشتن و تکیه کردن.</ref> به معنای پشت به چیزی گذاشتن، اعتماد | ||
و تکیه کردن | |||
کردن، پشت دادن و آسایش نمودن و راحت کردن، چیزی | کردن، پشت دادن و آسایش نمودن و راحت کردن، چیزی | ||
که بر آن پشت گذارند، در فارسی از قدیم کاربرد بسیار داشته است.<ref>رجوع کنید بهدهخدا، ذیل واژه.</ref> این واژه در زبان ترکی و فارسی و سپس عربی معنای اصطلاحی<ref>رجوع کنید به سطور پیشین.</ref> یافته است. سبب این امر، آن بوده است که ساکنان تکیه برای گذران زندگی بر درآمد اوقاف و کمک‌های نیکوکاران اتکا می‌کرده‌اند.<ref> ( ( الموسوعة الفلسطینیه ، ذیل «تکایا».</ref> این واژه قطعاً عربی نیست و در فرهنگهای کهن لغت عربی نظیر آثار ابن‌فارس، جوهری و ابن‌منظور و مرتضی زبیدی وجود ندارد؛ ازینرو در بارة اصل آن وحدت رأی در بین واژه‌نامه‌نویسان دیده نمی‌شود. | که بر آن پشت گذارند، در فارسی از قدیم کاربرد بسیار داشته است.<ref>رجوع کنید بهدهخدا، ذیل واژه.</ref> این واژه در زبان ترکی و فارسی و سپس عربی معنای اصطلاحی<ref>رجوع کنید به سطور پیشین.</ref> یافته است. سبب این امر، آن بوده است که ساکنان تکیه برای گذران زندگی بر درآمد اوقاف و کمک‌های نیکوکاران اتکا می‌کرده‌اند.<ref> ( ( الموسوعة الفلسطینیه ، ذیل «تکایا».</ref> این واژه قطعاً عربی نیست و در فرهنگهای کهن لغت عربی نظیر آثار ابن‌فارس، جوهری و ابن‌منظور و مرتضی زبیدی وجود ندارد؛ ازینرو در بارة اصل آن وحدت رأی در بین واژه‌نامه‌نویسان دیده نمی‌شود. | ||
==در ایران== | ==در ایران== | ||
تکیه در معانی مختلف، کاربرد گسترده‌ای داشته است.<ref>برای اطلاعات بیشتر در باره سایر | تکیه در معانی مختلف، کاربرد گسترده‌ای داشته است.<ref>برای اطلاعات بیشتر در باره سایر کاربردهای تکیه به دانشنامه جهان اسلام مدخال تکیه مراجعه کنید..</ref> | ||
از اواخر دورة صفوی و با رواج تشیع، کاربرد تکیه در ایران بتدریج دگرگون شد. اغلب تکیه‌ها با فضای وسیعی‌شان برای برگزاری مراسم سوکواری در ماه محرّم، به کار رفتند<ref>رجوع کنید به ذکاء، ص 283.</ref> این کاربرد تکایا رواج بسیار یافت و تکایا کانون فعالیت‌های فرهنگی گسترده‌ای گردیدند، چنانکه گذشته از مراسم عزاداری، در برخی اوقات، بویژه در شبهای رمضان، در تکیه‌ها مناظرات ادبی و جلسات سخنوری و مشاعره نیز برگزار می‌شد. این محفلها در غرفه‌های تکیه تشکیل می‌شد که تزئین آنها را لوطیان محل بر عهده داشتند و ثروتمندان شیرینی و شربت و شمع و چراغ آن را تأمین می‌کردند.<ref>رجوع کنید بهگلریز، ج 1، ص620؛ ورجاوند، دفتر دوم، ص 889 ـ892، 1117.</ref> با اینهمه، توصیف جهانگردان اروپایی از تکایای ایرانی، بیش از هر چیز یادآور نوعی مهمانپذیر و قهوه‌خانه است<ref>برای نمونه رجوع کنید به کمپفر، ص 136</ref>. در دورة قاجار با رونق تعزیه * ، تکیه در مفهومی که امروز برای ایرانیان آشناترست، یعنی محل برگزاری مراسم تعزیة امام حسین علیه‌السلام، چنان فراگیر شد که دیگر، اقامتگاههای صوفیان بندرت به این نام خوانده می‌شد. به نوشتة سلطان‌زاده <ref>ص 183.</ref> در این دوره اگر جایی برای اجرای تعزیه می‌ساختند یا برای نخستین بار برای این منظور در نظر می‌گرفتند آن را تکیه می‌نامیدند. اوج رونق تکیه‌ها از دورة ناصرالدین شاه <ref>1264ـ1313.</ref> تا انقلاب مشروطیت بود. در این دوره، در گزارشهایی در بارة تهران، نام بیش از پنجاه تکیه آمده است، از جمله تکیه‌های آقا بهرام، اسماعیل بزاز، افشارها، بربریها، پهلوان شریف، پامنار، چالحصار، چهل‌تن، حاجی وکیل، خداآفرین، خشتیها، خلجها، دباغ‌خانه، درخونگاه، رضا قلیخان، زرگرها، سادات اخوی، سرپولک، سرتخت، عباس‌آباد، عربها، عودْلاجان، قاطرچیها، قمیها، کرمانیها، لوطی علیخان، ملک‌آباد، منوچهرخان، لوردَزخان و هفت تن <ref>اتحادیه، ص 107، 186ـ 187؛ کریمان، ص 158؛ ذکاء، ص 284؛ ستوده، 1371ـ 1374 ش، ج 1، ص 447</ref>. در میان تکیه‌های تهران، برخی اهمیت بیشتر یا ویژگی بارزی داشتند، از جمله: تکیة سادات اخوی که در آن برای پاگرفتن و رشد کودک، | از اواخر دورة صفوی و با رواج تشیع، کاربرد تکیه در ایران بتدریج دگرگون شد. اغلب تکیه‌ها با فضای وسیعی‌شان برای برگزاری مراسم سوکواری در ماه محرّم، به کار رفتند<ref>رجوع کنید به ذکاء، ص 283.</ref> این کاربرد تکایا رواج بسیار یافت و تکایا کانون فعالیت‌های فرهنگی گسترده‌ای گردیدند، چنانکه گذشته از مراسم عزاداری، در برخی اوقات، بویژه در شبهای رمضان، در تکیه‌ها مناظرات ادبی و جلسات سخنوری و مشاعره نیز برگزار می‌شد. این محفلها در غرفه‌های تکیه تشکیل می‌شد که تزئین آنها را لوطیان محل بر عهده داشتند و ثروتمندان شیرینی و شربت و شمع و چراغ آن را تأمین می‌کردند.<ref>رجوع کنید بهگلریز، ج 1، ص620؛ ورجاوند، دفتر دوم، ص 889 ـ892، 1117.</ref> با اینهمه، توصیف جهانگردان اروپایی از تکایای ایرانی، بیش از هر چیز یادآور نوعی مهمانپذیر و قهوه‌خانه است<ref>برای نمونه رجوع کنید به کمپفر، ص 136</ref>. در دورة قاجار با رونق تعزیه * ، تکیه در مفهومی که امروز برای ایرانیان آشناترست، یعنی محل برگزاری مراسم تعزیة امام حسین علیه‌السلام، چنان فراگیر شد که دیگر، اقامتگاههای صوفیان بندرت به این نام خوانده می‌شد. به نوشتة سلطان‌زاده <ref>ص 183.</ref> در این دوره اگر جایی برای اجرای تعزیه می‌ساختند یا برای نخستین بار برای این منظور در نظر می‌گرفتند آن را تکیه می‌نامیدند. اوج رونق تکیه‌ها از دورة ناصرالدین شاه <ref>1264ـ1313.</ref> تا انقلاب مشروطیت بود. در این دوره، در گزارشهایی در بارة تهران، نام بیش از پنجاه تکیه آمده است، از جمله تکیه‌های آقا بهرام، اسماعیل بزاز، افشارها، بربریها، پهلوان شریف، پامنار، چالحصار، چهل‌تن، حاجی وکیل، خداآفرین، خشتیها، خلجها، دباغ‌خانه، درخونگاه، رضا قلیخان، زرگرها، سادات اخوی، سرپولک، سرتخت، عباس‌آباد، عربها، عودْلاجان، قاطرچیها، قمیها، کرمانیها، لوطی علیخان، ملک‌آباد، منوچهرخان، لوردَزخان و هفت تن <ref>اتحادیه، ص 107، 186ـ 187؛ کریمان، ص 158؛ ذکاء، ص 284؛ ستوده، 1371ـ 1374 ش، ج 1، ص 447</ref>. در میان تکیه‌های تهران، برخی اهمیت بیشتر یا ویژگی بارزی داشتند، از جمله: تکیة سادات اخوی که در آن برای پاگرفتن و رشد کودک، | ||
شمع روشن می‌کردند و هر سال با قد کشیدن کودک، شمع بلندتری روشن می‌کردند، چنانکه باغچة این تکیه هر سال از شمعهای قدی پر می‌شد <ref>مستوفی، ج 1، ص 302</ref>؛ تکیة عباس‌آباد یا حاج میرزا آغاسی که محل برگزاری تعزیه‌های | شمع روشن می‌کردند و هر سال با قد کشیدن کودک، شمع بلندتری روشن می‌کردند، چنانکه باغچة این تکیه هر سال از شمعهای قدی پر می‌شد <ref>مستوفی، ج 1، ص 302</ref>؛ تکیة عباس‌آباد یا حاج میرزا آغاسی که محل برگزاری تعزیه‌های | ||