محتشم کاشانی‌: تفاوت میان نسخه‌ها

'''محتشم کاشانی''' از شاعران فارسی زبان است که ترکیب بند او یکی از مشهور‌ ترین مرثیه برای شهیدان کربلا است.

| نام                    =شمس الشعرای کاشانی

| تاریخ تولد            =905 ه.ق

| والدین                = میر احمد کاشانی

| تاریخ مرگ              =996 ه.ق

|کتاب‌ها                =

شمس الشعرای کاشانی، حسان العجم، <ref>حسان العجم: این لقب معمولا برای شعرایی به کار می‌رود که در منقبت و مرثیه یا مضامین دینی سخن گفته‌اند. در ادب فارسی نخستین بار «خاقانی» بدان ملقب شد.</ref> مولانا سیّد کمال الدّین علی فرزند خواجه میر احمد کاشانی متخلّص به محتشم، شاعر اوایل عهد صفوی و از معاصرین شاه طهماسب صفوی است. در حدود سال 905 ه.ق در کاشان متولّد شد، نزدیک به 91 سال زیست و به سال 996 هجری در زادگاه خود، از دنیا رفت. محتشم، پس از تحصیل مقدمات علوم زمان خود به «شعربافی» پرداخت که در اشعار زیادی به این حرفه‌ی خود اشاره کرده است. محتشم به دلیل درد مزمن پا، سفرهای زیادی نداشته است. ولی در شمار سفرهای او، چند سفر به اصفهان، عتبات عالیات و خراسان را نوشته‌اند. محتشم اشعاری در مدح سلاطین و شاهزادگان صفوی، به ویژه شاه طهماسب و فرزندان او سرود. همچنین شش رباعی در زمان سلطنت شاه اسماعیل دوم سروده که مشهور است و از آنها 1128 ماده‌ی تاریخ به دست می‌آید. وقار شیرازی (م 1298 هجری) رساله‌ای در شرح این شش رباعی نوشته است. <ref>رساله‌ی وقار شیرازی در مجلّه ارمغان چاپ شده است (سال 14، ص 713- 722؛ و سال 15 ص 73، 77، 100، 107، 226 و 236) متن این شش رباعی در اکثر کتب تراجم آمده است.</ref> به علاوه، محتشم در دوره‌ی گسترش روابط شعرای ایرانی با شبه قاره‌ی هندوستان می‌زیست <ref>برای تفصیل مطالب در این زمینه، رجوع شود به اصل مقاله‌ی دکتر سادات ناصری، ص 105 و 111.</ref> و با اینکه خود به هندوستان نرفت، ولی اشعاری توسط برادرش عبد الغنی به نزد سلاطین آن خطّه فرستاده شد. محتشم در سال 996 ه.ق درگذشت. مدفن وی در کاشان مشهور است و حتی محلّه‌ای که این مدفن در آن است به نام «محلّه‌ی محتشم» شهرت دارد.

==ترکیب‌بند محتشم==

به گفته اسکندر بیک منشی، زمانی که محتشم قصیده‌ای در مدح پری خان خانم (دختر شاه طهماسب) سرود و خبر آن به شاه طهماسب رسید، وی را به سرودن اشعاری در مدایح و مراثی اهل بیت عصمت تشویق کرد. <ref>تاریخ ادبیات ایران، دکتر صفا؛ ج 5، بخش دوم، ص 793 و 794.</ref> پس از این تشویق، محتشم، ابتدا در استقبال از هفت بند ملا حسن کاشی ترکیب‌بندی در مدح حضرت علی (ع) سرود.<ref>همانجا.</ref>  گفته شده است که محتشم شبی در عالم رؤیا به خدمت امام علی (ع) رسید و امام از او خواست تا در مصیبت حسین (ع) مرثیه‌ای بسراید با این مطلع:

{{شعر}}

{{م|«باز این چه شورش است که در خلق عالم است» <ref>ریحانة الادب؛ ج 5، ص 226 و 227.</ref>}}

==نظر اندیشمندان درباره‌ی محتشم==

مرحوم شیخ عبّاس قمی می‌نویسد: «محتشم شاعر، صاحب مراثی معروفه که در جمیع تکایا و مجالس ماتم ابا عبد اللّه الحسین (ع) بر در و دیوار آن نصب شده است و گویا که از حزن و اندوه، آن اشعار نگاشته شده یا از خاک کربلا سرشته شده است. این اشعار، مثل مصیبت حضرت ابا عبد اللّه (ع) به هیچ وجه مندرس نمی‌شود و این کشف می‌کند از عظمت بزرگی مرتبت و کثرت معرفت محتشم».<ref> هدیة الاحباب؛ ص 252.</ref>

==دیوان محتشم==

دیوان محتشم مشتمل بر: قصاید، غزلیات، مراثی، مدایح، قطعات، رباعیات و مثنویات است که قسمت قصاید را «جامع اللطایف» و قسمت غزلیات را «نقل عشّاق» نامیده است. <ref> دیوان مولانا محتشم کاشانی، مقدمه.</ref>

{{ب| یکباره جامه در خُم گردون به نیل زد <ref>جامه در نیل زدن: کنایه از عزادار بودن.</ref> |چون این خبر به عیسی گردون <ref>عیسی گردون: مراد خورشید است چون جایگاه خورشید در آسمان چهارم است و معنی بیت این است که چون خبر شهادت حضرت امام حسین (ع) به آسمان رسید خورشید جامه‌ی تیره پوشید و عزادار گردید.</ref> نشین رسید }}  

{{ب| تا چرخ سفله <ref> سفله: پست و دون.</ref> بود خطایی چنین نکرد|بر هیچ آفریده جفایی چنین نکرد <ref> دیوان مولانا محتشم کاشانی؛ ص 280 و 285.</ref> }}  

{{ب| که سوی «محتشم» چشم عطا کن‌|شفیعش را شهید کربلا کن <ref>دیوان مولانا محتشم کاشانی؛ ص 527 و 573.</ref> }}  

*[http://opac.nlai.ir/opac-prod/search/briefListSearch.do?command=FULL_VIEW&id=700738&pageStatus=1&sortKeyValue1=sortkey_title&sortKeyValue2=sortkey_author دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌ 2، ص: 804-811.]