|
|
| خط ۱: |
خط ۱: |
| '''عنقای اصفهانی''' (زاده 1260 در اصفهان- درگذشته 1308 در اصفهان) از شعرای سده سیزدهم بود. | | '''عنقای اصفهانی''' (١٢٦٠ ه. ق- ١٣٠٨ ه. ق) از شعرای سده سیزدهم بود. |
| {{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده | | {{جعبه اطلاعات شاعر و نویسنده |
| | نام =عنقای اصفهانی | | | نام =عنقای اصفهانی |
| | تصویر =Onaghaye esfehani.jpg | | | تصویر =Onaghaye esfehani.jpg |
| | توضیح تصویر = | | | توضیح تصویر = |
| | نام اصلی =میرزا محمد حسین | | | نام اصلی =میرزا محمدحسین |
| | زمینه فعالیت = شعر و ادبیات | | | زمینه فعالیت = شعر و ادبیات |
| | ملیت =ایرانی | | | ملیت =ایرانی |
| | تاریخ تولد =1260 | | | تاریخ تولد =١٢٦٠ ه. ق |
| | محل تولد =اصفهان | | | محل تولد =اصفهان |
| | والدین = فرزند [[همای شیرازی|هماى شیرازى]] | | | والدین = فرزند [[همای شیرازی|هماى شیرازى]] |
| | تاریخ مرگ =1308 | | | تاریخ مرگ =١٣٠٨ ه. ق |
| | محل مرگ =اصفهان | | | محل مرگ =اصفهان |
| | علت مرگ =مسمومیت ناشی از نوشیدن قهوه زهرآگین | | | علت مرگ =مسمومیت ناشی از نوشیدن قهوه زهرآگین |
| خط ۱۹: |
خط ۱۹: |
| |اتفاقات مهم = | | |اتفاقات مهم = |
| | نام دیگر = | | | نام دیگر = |
| |لقب =ملک الشعرا | | |لقب =ملک‌الشعرا |
| |بنیانگذار = | | |بنیانگذار = |
| | پیشه =شاعر و خوشنویس | | | پیشه =شاعر و خوشنویس |
| خط ۴۸: |
خط ۴۸: |
| ==زندگینامه== | | ==زندگینامه== |
|
| |
|
| نامش میرزا محمد حسین، تخلص شعرى‌اش «عنقا» ملقب به «ملک الشعرا» و بزرگ‌ترین فرزند [[همای شیرازی|هماى شیرازى]] از شعراى پرآوازۀ سدۀ سیزدهم هجرى و برادر [[طرب اصفهانى]] و [[سها|سُهاى اصفهانى]] بود. عنقا نزد پدرش به تحصیل علوم و فنون و خوشنویسى پرداخت و غالبا با شعرا و عرفا معاشر بود. فنون ادب فارسی و عربی و علوم عقلی و نقلی به خصوص فلسفه و عرفان را نزد پدر و دیگر اساتید در اصفهان آموخت. عنقا در انجمن‌های شعرای اصفهان نظیر انجمن «ابوالفقراء» و انجمن‌های بعد از آن شرکت می‌کرد و جزو شعرای طبقه‌ی اول محسوب می‌شد. به سال 1286 هجری انجمن در خانه‌ی عنقا برگزار شد. وی علاوه بر شاعری خوشنویس بود که این هنر را در نزد پدر و میرزا عبدالحسین گلستانه آموخته بود. او در سفری به تهران به سال 1292 هجری به دربار ناصرالدّین شاه قاجار راه یافت و لقب «ملک الشعرایی» را دریافت نمود. | | نامش میرزا محمدحسین، تخلص شعرى‌اش «عنقا» ملقب به «ملک‌الشعرا» و بزرگ‌ترین فرزند [[همای شیرازی|هماى شیرازى]] از شعراى پرآوازۀ سدۀ سیزدهم هجرى و برادر [[طرب اصفهانى]] و [[سها|سُهاى اصفهانى]] بود. وی در سال ١٢٦٠ هجری قمری در اصفهان به دنیا آمد. عنقا نزد پدرش به تحصیل علوم و فنون و خوشنویسى پرداخت و غالبا با شعرا و عرفا معاشر بود. فنون ادب فارسی و عربی و علوم عقلی و نقلی به خصوص فلسفه و عرفان را نزد پدر و دیگر اساتید در اصفهان آموخت. عنقا در انجمن‌های شعرای اصفهان نظیر انجمن «ابوالفقراء» و انجمن‌های بعد از آن شرکت می‌کرد و جزو شعرای طبقه‌ی اول محسوب می‌شد و در سال ١٢٨٦ ه. ق انجمن در خانه‌ی عنقا نیز برگزار شد. وی علاوه بر شاعری خوشنویس بود که این هنر را در نزد پدر و میرزا عبدالحسین گلستانه آموخته بود. او در سفری به تهران در سال ١٢٩٢ ه. ق به دربار ناصرالدّین شاه قاجار راه یافت و لقب «ملک‌الشعرایی» را دریافت نمود. |
| | |
| | عنقا در سال ١٣٠٨ ه. ق در اصفهان به علت مسمومیت ناشی از نوشیدن قهوه زهرآگین درگذشت. |
|
| |
|
| ==آثار== | | ==آثار== |
| طبع عنقاى اصفهانى در قصیده متأثر از شیوه متقدمین بوده و غالبا در سبک خراسانى شعر می‌سروده ولى در غزل و مراثى به سبک عراقى متمایل بوده است. مدایح غرّایی در مدح امام علی (ع) و مراثی کربلا در دیوان او قرار دارد.<ref>برگزیده دیوان سه شاعر اصفهان؛ زندگانی عنقا با تلخیص، ص 3- 84.</ref>
| | سبک عنقاى اصفهانى در قصیده متأثر از شیوه متقدمین بوده و غالبا در سبک خراسانى شعر می‌سروده ولى در غزل و مراثى به سبک عراقى متمایل بوده است. مدایح غرّایی در مدح امام علی (ع) و مراثی کربلا در دیوان او قرار دارد.<ref>برگزیده دیوان سه شاعر اصفهان؛ زندگانی عنقا با تلخیص، ص 3- 84.</ref> |
| | |
| ===برگزیده اشعار===
| |
| | |
| {{شعر}}
| |
| {{ب| چون شد شهید زهر جفا شاه دین حسین|جن و ملک ز ماتم او سوگوار شد }}
| |
| | |
| {{ب| امشب دوباره زینب محزون یتیم گشت|امشب دوباره کلثوم از غم فگار<ref>فگار: آزرده، خسته.</ref> شد }}
| |
| | |
| {{ب| ای دوستان ز دیده روان خون دل کنید|کز جور خصم چشم فلک اشکبار شد }}
| |
| | |
| {{ب| آه از دمی که در صف میدان، شه شهید|بر تیغ کافران ستمگر دچار شد }}
| |
| | |
| {{ب| جانش چو جعد قاسم آشفته شد پریش|روزش چو موی اکبر ناکام تار شد }}
| |
| | |
| {{ب| در خون چشم لاله رخانش، ز تیغ کین|دامان دشت کرب و بلا لاله‌زار شد }}
| |
| | |
| {{ب| هر آهویش به دست گرازی اسیر گشت|هر بلبلش به چنگ بازی شکار شد }}
| |
| | |
| {{ب| این هر دو ماه بود زمان عزای ما|کز گریه چشم‌ها همه ابر بهار شد<ref> برگزیده‌ی دیوان سه شاعر اصفهان؛ ص 897.</ref> }}
| |
| {{پایان شعر}}
| |
| | |
| | |
| {{شعر}}
| |
| '''مرثیه:'''
| |
| | |
| {{ب| گلستان روی اصغر چونکه آید در خیالم|غنچه پیکان گردد اندر چشم و چون بلبل بنالم }}
| |
| | |
| {{ب| غنچه‌ی پیکان چو بر حلق علی اصغر آمد|خون روان شد جای آب از چشم و شد شوریده حالم }}
| |
| | |
| {{ب| موی مشکین علی اصغر چو از خون گشت رنگین|سال و مه از مویه مویم، روز و شب از ناله نالم }}
| |
| | |
| {{ب| یاد یاقوت لب لعل علی اصغر کنم چون|خاک با دم گر نگردد دامن از خون مال مالم }}
| |
| | |
| {{ب| قمری باغ حسینی از نوا افتاد من چون|با هزاران شور همچون بلبل شیدا ننالم }}
| |
| | |
| {{ب| با دو چشم تر سکینه گفت با عباس کای عم!|خشک شد مرجان لعل اصغر شیرین مقالم }}
| |
| | |
| {{ب| خیز و بنشانش عطش از جرعه‌ی آبی و بنشان|آتش دل را که از سوزش زبان گردیده لالم }}
| |
| | |
| {{ب| خیز و مادر لحظه‌ای بنشین و بنشان آتش دل|کز جفای چرخ شام هجر شد صبح وصالم }}
| |
| | |
| {{ب| بر سر نعش علی اکبر بزاری گفت لیلی|کز غمت مجنون شدم بر پا نه از گیسو عقالم }}
| |
| | |
| {{ب| مو بمو شرح پریشانی لیلی تا شنیدم|همچو گیسوی علی اصغر پریشان گشت حالم }}
| |
| | |
| {{ب| راستی چون در گلستان بنگرم سرو و گلی را|قامت و روی علی اکبر آید در خیالم }}
| |
|
| |
|
| {{ب| ماه چون خورشید کسب از سایه‌ی من نور کردی|این زمان از جور گردون زرد رو همچون هلالم }}
| | ==اشعار== |
|
| |
|
| {{ب| ماه رویم منخسف از سیلی شمر و سنان شد|من که اندر ابر خجلت رفت خورشید از جمالم }}
| | === مرثیه === |
| | |
| {{ب| گر هزاران کوه قافم هست عصیان غم ندارم|تا چو «عنقا» چاکر و مدحتگر معصوم و آلم }}
| |
| {{پایان شعر}}
| |
| {| style="margin: 0 auto; " | | {| style="margin: 0 auto; " |
| | class="b" |<span class="beyt"> گلستان روی اصغر چونکه آید در خیالم</span> | | | class="b" |<span class="beyt"> گلستان روی اصغر چونکه آید در خیالم</span> |
| خط ۱۶۴: |
خط ۱۱۷: |
|
| |
|
|
| |
|
| {{شعر}}
| |
| {{ب| چون لب خشک علی اصغر آید در خیالم|خوشتر این باشد زبان گردد بکام از غصه لالم }}
| |
|
| |
| {{ب| راستی آن به که گردد مژّگان پیکان بچشمم|غنچه‌ی لعل علی اصغر چو آید در خیالم }}
| |
|
| |
| {{ب| گشت مالامال خون قنداق اصغر چون ز پیکان|دامن از سیلاب اشک آن به که گردد مال مالم }}
| |
|
| |
| {{ب| گفت اندر قتلگه با نعش شاه دین سکینه|کای پدر نه بر سرم نک دستی و بشنو مقالم }}
| |
|
| |
| {{ب| سوختم از آتش دوری مسوزان بیش از اینم|ساختم با درد مهجوری بپرس آخر ز حالم }}
| |
|
| |
| {{ب| گرددم افزون پریشانی و روزم شب نماید|گیسوی مشکین قاسم چونکه آید در خیالم }}
| |
|
| |
| {{ب| از خروش زینب بی‌یار محزون در خروشم|وز ملال خاطر کلثوم دلخون پر ملالم }}
| |
|
| |
| {{ب| تار گیسویم بچنگ ظالمی افتاد و از کین|گوشوارم برد و داد از زخم سیلی گوشمالم }}
| |
|
| |
| {{ب| عذرخواهان شاه گفتش کز کجا دست و سر آرم|منکه از سم ستوران مخالف پایمالم }}
| |
|
| |
| {{ب| زیر خنجر شاه دین با شمر گفت ای ظالم دون|از طپش در التهابم وز عطش در اشتغالم }}
| |
|
| |
| {{ب| گر ترا مقصود قتل من بود آن تیغ و آن سر|دیگر ای ظالم چه می‌خواهی تو از اهل و عیالم }}
| |
|
| |
| {{ب| زد عطش آتش بجانم سوخت مغز استخوانم|آخر ای بی‌رحم سنگین دل ترحّم کن بحالم }}
| |
|
| |
| {{ب| منکه جبریلم ز خدمت سرور خیل ملک شد|چون شد اکنون پایمال مرکب اهل ضلالم }}
| |
|
| |
| {{ب| خوشتر آن باشد گلستان حسینی خشک چون شد|روز و شب در قاف غم «عنقا» چو بلبل می بنالم }}
| |
| {{پایان شعر}}
| |
| {| style="margin: 0 auto; " | | {| style="margin: 0 auto; " |
| | class="b" |<span class="beyt"> چون لب خشک علی اصغر آید در خیالم</span> | | | class="b" |<span class="beyt"> چون لب خشک علی اصغر آید در خیالم</span> |
| خط ۲۷۴: |
خط ۱۹۸: |
|
| |
|
| {{ب| عنقا بسرا نوحه‌ی دلسوز جگرکاه|مقبول حسین از شعرا بلکه تو باشی }} | | {{ب| عنقا بسرا نوحه‌ی دلسوز جگرکاه|مقبول حسین از شعرا بلکه تو باشی }} |
| {{پایان شعر}}
| |
|
| |
| {{شعر}}
| |
| {{ب| گر ز چشم دل بیاد لعل اصغر خون نباری|مردمان گویند هیچت نیست ای جان رسم یاری }}
| |
|
| |
| {{ب| غنچه‌ی پیکان شد آگه از دهان اصغر ار نه|هیچکس آگه نشد این نکته را از هوشیاری }}
| |
|
| |
| {{ب| در خیالم چون لب خشک علی اصغر آید|خوشتر آن باشد بگریم همچو ابر نو بهاری }}
| |
|
| |
| {{ب| بشنود گر طیب مشکین گیسوی پرچین اکبر|نافه خون دل خورد در ناف آهوی تتاری }}
| |
|
| |
| {{ب| ام لیلی گشت مجنون، زلف چون زنجیر اکبر|دید اندر خاک و خون افتاده بی‌عزّت بخواری }}
| |
|
| |
| {{ب| گفت مادر خیز و بنشین شانه زن بر موی مشکین|تا پریشانی ما آشفتگان را جمع آری }}
| |
|
| |
| {{ب| آفتاب برج عصمت زینب غمدیده گفتا|مو کِنان مویه کُنان با نعش شاه دین به زاری }}
| |
|
| |
| {{ب| خیز و بنشین ای برادر دختران خویش بنگر|بی‌پدر بی‌عم و مادر سر برهنه بی‌عماری }}
| |
|
| |
| {{ب| ناگهان آوازی از بریده حلقومش برآمد|غم مخور خواهر زمانی صبر کن در سوگواری }}
| |
|
| |
| {{ب| چون برآمد دود ظلم از خیمه‌گاه شاه بیکس|ای فلک جا دارد آتش جای خون از دیده باری }}
| |
|
| |
| {{ب| گلشن آل نبی از صرصر کین چون خزان شد|با دل پر خون بگریم همچو ابر نوبهاری }}
| |
|
| |
| {{ب| در نوا عنقا نگردی بلبل گلزار جنّت|راست با شور حسینی گر بلحن خود نزاری }}
| |
| {{پایان شعر}} | | {{پایان شعر}} |
| {| style="margin: 0 auto; " | | {| style="margin: 0 auto; " |
| خط ۳۵۲: |
خط ۲۵۰: |
|
| |
|
|
| |
|
| {{شعر}}
| |
| {{ب| آمد محرّم و باز چون ابر نو بهاری|از چشم مردمان شد سیل سرشک جاری }}
| |
|
| |
| {{ب| جای سرشک طوفان آن به کنیم جاری|از دیده بر شهیدان چون ابر نو بهاری }}
| |
|
| |
| {{ب| بر حال سوگواران خون جگر چو باران|آن به چو غمگساران ای دل ز دیده باری }}
| |
|
| |
| {{ب| دل‌های داغداران ای باغبان بیاد آر|در ساحت گلستان گر لاله‌یی بکاری }}
| |
|
| |
| {{ب| ای باد عنبرین بو مجروح قاسم و تو|از نافه‌های آهو در جیب مشک داری }}
| |
|
| |
| {{ب| با اکبر دلارا با ناله گفت لیلا|تو در میان اعدا چون گل میان خاری }}
| |
|
| |
| {{ب| در کربلا گذر کن بر قتلگه نظر کن|رو ترک جان و سر کن کاین است شرط یاری }}
| |
|
| |
| {{ب| بر گنج علم یزدان بنشست شمر و برخاست|از اهل بیت اطهار افغان و آه و زاری }}
| |
|
| |
| {{ب| در خاک و خون سکینه غلطان چو دید شه ر|اگفتا پدر ز جا خیز بنشین به شهریاری }}
| |
|
| |
| {{ب| بنگر که شمر و خولی از تیغ و تازیانه|این می‌کشد به زورم وان می‌کشد به زاری }}
| |
|
| |
| {{ب| جا داشت شاه مظلوم گوید به طفل معصوم|کای داغدار محروم خو کن به سوگواری }}
| |
|
| |
| {{ب| چندان گریست زینب بر کشته‌ی برادر|کز شش جهت فراتی شد از سرشک جاری }}
| |
|
| |
| {{ب| کلثوم اشکباران گفتا ز داغ یاران|کای چرخ بر اسیران وقت است رحمت آری }}
| |
|
| |
| {{ب| «عنقا» نه من بنالم از شور نینوا راست|نالان در این گلستان چون من بود هزاری }}
| |
|
| |
| {{ب| ای پشت دین احمد پر شد ز کفر عالم|وقت است دست غیرت از آستین برآری }}
| |
| {{پایان شعر}}
| |
| {| style="margin: 0 auto; " | | {| style="margin: 0 auto; " |
| | class="b" |<span class="beyt"> آمد محرّم و باز چون ابر نو بهاری</span> | | | class="b" |<span class="beyt"> آمد محرّم و باز چون ابر نو بهاری</span> |
| خط ۴۴۶: |
خط ۳۱۳: |
|
| |
|
|
| |
|
| {{شعر}}
| |
| {{ب| یاد آید زینبم کش لاله باشد داغداری|هرکجا بینم غریبی بی‌کسی دور از دیاری }}
| |
|
| |
| {{ب| نکته‌ی لعل و رخ اصغر به یاد آید چو بینم|غنچه‌ای در گلستانی لاله‌ای در لاله‌زاری }}
| |
|
| |
| {{ب| قامت موزون اکبر راستی آید به یادم|بنگرم چون سرو رعنایی به طرف جویباری }}
| |
|
| |
| {{ب| مجمع آشفتگی باشد پریشان موی اکبر|ورنه ایشان هیچ نبود یا نشد از روزگاری }}
| |
|
| |
| {{ب| بویی از مشکین خط اکبر به همراه ارمغان بر|ای صبا بر تربت زهرا اگر آری گذاری }}
| |
|
| |
| {{ب| عرض کن ای بانوی خلد از پریشانی زینب|آگهیت نیست یک مو کاین چنین داری قراری }}
| |
|
| |
| {{ب| گلستانی را که پروردی به خون دل نظر کن|غرق خونش غنچه گل پژمرده لاله داغداری }}
| |
|
| |
| {{ب| غنچه لعل اصغر و گل روی اکبر لاله لیلی|وقت آن آمد که سر از غرفه‌ی جنّت برآری }}
| |
|
| |
| {{ب| تا ببینی پاره‌پاره همچو گل از تیر و خنجر|پیکری را کش نبی از جان نکوتر داشت باری }}
| |
|
| |
| {{ب| گفت با زینب سکینه عمه‌ی بی‌یار محزون|هست آیا همچو من آواره‌ی دور از دیاری }}
| |
|
| |
| {{ب| بی‌کسی بی‌یاوری بی‌خانمانی بی‌پناهی|بی‌دلی بی‌نان و آبی بی‌لباسی سوگواری }}
| |
|
| |
| {{ب| مشتری شد سایه‌ی روی مرا خورشید روزی|رفت اندر ابر خجلت شب چو ماه از شرمساری }}
| |
|
| |
| {{ب| گفت زینب جان عمه غم مخور کاندر مدینه|خان و مانت هست و هم شهزاده‌یی هم شهریاری }}
| |
|
| |
| {{ب| چند می‌داری روا ای چرخ بی‌مهر از سر کین|آل عصمت پابرهنه آل سفیان در عماری <ref>همان؛ ص 778- 785.</ref> }}
| |
| {{پایان شعر}}
| |
| {| style="margin: 0 auto; " | | {| style="margin: 0 auto; " |
| | class="b" |<span class="beyt"> یاد آید زینبم کش لاله باشد داغداری</span> | | | class="b" |<span class="beyt"> یاد آید زینبم کش لاله باشد داغداری</span> |