۶٬۰۷۷
ویرایش
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحه‌ای تازه حاوی «در زبان اردو «تعزیه» به معانی تربت، ضریح و عمارتِ روضه، و «تعزیه‌دار» به معن...» ایجاد کرد) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
در زبان اردو | '''تعزیه''' در زبان اردو تعزیه به معانی تربت، ضریح و عمارتِ روضه، و «تعزیه‌دار» به معنای ماتم‌دار و سینه‌زنی‌کردن (اردو دائرةالمعارف...، 6 /455)، سازندۀ تعزیه و سازندۀ علامت شبیه برای سوگواری، و سینه‌زن و عزادار (چوهدری، 174) و در بنگال به معنای محمل شتر یا عماری فیل ( اردو دائرةالمعارف، همانجا) به‌کار می‌رود (برای معانی دیگر تعزیه و واژه‌های ترکیبی تعزیه در زبان اردو، نک : مهذّب اللغات،3 /271-272؛ اردو لغت، 5/295؛ «لغت‌نامه... »، 327). | ||
در هند و برخی حوزه‌های جغرافیایی ـ فرهنگی دیگر جهان، مانند عراق، تعزیه به تابوت‌واره یا هیکلی تمثیلی از گور،ضریح،گنبد و بارگاه امام‌حسین(ع)درکربلاگفته می‌شود. این صندوق تمثیلی را در شمال هند«تعزیه»، و در جنوب هند «تابوت» می‌نامند( | در هند و برخی حوزه‌های جغرافیایی ـ فرهنگی دیگر جهان، مانند عراق، تعزیه به تابوت‌واره یا هیکلی تمثیلی از گور،ضریح،گنبد و بارگاه امام‌حسین(ع)درکربلاگفته می‌شود. این صندوق تمثیلی را در شمال هند«تعزیه»، و در جنوب هند «تابوت» می‌نامند(هالیستر، 166؛EI1، همانجا؛ نیزنک : ER, XIV/359; EI2). | ||
ساختمان، شکل، جنس، اندازه و نوع آرایه‌ها و نقش و نگارهای تزیینی تابوت‌واره‌های تعزیه در هر سرزمین و شهر و ناحیه با هم فرق می‌کنند. نظام باورهای مردم شیعۀ هر حوزۀ فرهنگی و تأثیرپذیری از فرهنگهای دیگر، به‌ویژه از گروههای قومی ـ مذهبی مجاور خود، به نحوی آشکار در چگونگی شکل ساختمان و آرایه‌بندی تعزیه‌ها و در شیوه و رسم عزاداری و تعزیه‌گردانی اثر بخشیده است. تعزیه‌هایی که در بخشهایی از میان‌رودان (بین‌النهرین)، مانند کربلا رایج است، معمولاً به شکل صندوقی مربع یا مربع مستطیل با سقفی دوشیبی یا تخت و تقریباً شبیه ضریح زیارتگاه و به اندازه‌های بزرگ و کوچک ساخته شده‌اند. | |||
ستخوان‌بندی و دیواره‌ها و سقف این تعزیه‌ها بیشتر از چوب، و ستونهای آنها گاهی از فلز است. رویۀ دیواره و سقف آنها کنده‌کاری شده، و با کاغذهای رنگین و گل و بته‌های کاغذی زرین و نقره‌ای پوشیده، و روی برخی از آنها شعرهای مذهبی نوشته شده است. برخی از تعزیه‌ها را نیز ساده و بی‌نقش و نگار می‌سازند و درمحرم آنها را با روکش شال یا زری و پارچه‌های سیاه و سبز می‌پوشانند و با شاخه‌های گل و گیاه و شمع و چراغ و انواع گوهرها می‌آرایند (بلوکباشی، 24-25). | ستخوان‌بندی و دیواره‌ها و سقف این تعزیه‌ها بیشتر از چوب، و ستونهای آنها گاهی از فلز است. رویۀ دیواره و سقف آنها کنده‌کاری شده، و با کاغذهای رنگین و گل و بته‌های کاغذی زرین و نقره‌ای پوشیده، و روی برخی از آنها شعرهای مذهبی نوشته شده است. برخی از تعزیه‌ها را نیز ساده و بی‌نقش و نگار می‌سازند و درمحرم آنها را با روکش شال یا زری و پارچه‌های سیاه و سبز می‌پوشانند و با شاخه‌های گل و گیاه و شمع و چراغ و انواع گوهرها می‌آرایند (بلوکباشی، 24-25). | ||
| خط ۱۰: | خط ۱۰: | ||
تعزیه‌هایی که درمیان شیعیان هندوستان و در شهرهایی مانند لکهنو، حیدرآباد، کلکته، دهلی و... به کار می‌رود، از لحاظ شکل و شمایل با تعزیه‌های رایج میان شیعیان عراق فرق دارد. این تعزیه‌ها را معمولاً از چوب خیزران و مقوا و کاغذهای الوان و به صورت خیالی از روی گنبد و بارگاه و ضریح امام حسین(ع) می‌سازند. بلندی تعزیه‌های بزرگ گاهی به 5 تا 6 متر می‌رسد. این تعزیه‌ها را با کاغذهای نقره‌ای و طلایی روکش می‌کنند و با آبنوس یا عاج و حتى نقره و کاغذهای رنگارنگ و چیزهای دیگر تزیین می‌کنند (هالیستر، همانجا؛ تریتن، 75؛ نیز نک : کول، 102-103؛ بلوکباشی، 25). برخی از مردم تعزیه‌های خود را با خوشه‌های گندم یا جو نورسیده و گل و گیاه دیگر و انواع چراغهای روشنایی می‌آرایند. مسلمانان مناطق کوهستانی هند تعزیه‌هایشان را با چوب شاخه‌های درختان کوهی می‌سازند و با برگ و گل گیاهان کوهی می‌پوشانند (جعفری، 223). | تعزیه‌هایی که درمیان شیعیان هندوستان و در شهرهایی مانند لکهنو، حیدرآباد، کلکته، دهلی و... به کار می‌رود، از لحاظ شکل و شمایل با تعزیه‌های رایج میان شیعیان عراق فرق دارد. این تعزیه‌ها را معمولاً از چوب خیزران و مقوا و کاغذهای الوان و به صورت خیالی از روی گنبد و بارگاه و ضریح امام حسین(ع) می‌سازند. بلندی تعزیه‌های بزرگ گاهی به 5 تا 6 متر می‌رسد. این تعزیه‌ها را با کاغذهای نقره‌ای و طلایی روکش می‌کنند و با آبنوس یا عاج و حتى نقره و کاغذهای رنگارنگ و چیزهای دیگر تزیین می‌کنند (هالیستر، همانجا؛ تریتن، 75؛ نیز نک : کول، 102-103؛ بلوکباشی، 25). برخی از مردم تعزیه‌های خود را با خوشه‌های گندم یا جو نورسیده و گل و گیاه دیگر و انواع چراغهای روشنایی می‌آرایند. مسلمانان مناطق کوهستانی هند تعزیه‌هایشان را با چوب شاخه‌های درختان کوهی می‌سازند و با برگ و گل گیاهان کوهی می‌پوشانند (جعفری، 223). | ||
دو نوع تعزیه در شبه قارۀ هند به کار می‌رود. یکی موقت و دیگری دائم و همیشگی. تعزیه‌های همیشگی را معمولاً «ضریح» می‌نامند و در زیارتگاههایی که امام باره(ه م)، تعزیه‌خانه و عاشوراخانه می‌نامند، برای زیارت مردم نگه می‌دارند. هریک از امام‌باره های بزرگ قدیمی، تعزیه یا ضریحی مخصوص به خود دارد (جعفری، هالیستر، همانجاها؛ نیز | دو نوع تعزیه در شبه قارۀ هند به کار می‌رود. یکی موقت و دیگری دائم و همیشگی. تعزیه‌های همیشگی را معمولاً «ضریح» می‌نامند و در زیارتگاههایی که امام باره(ه م)، تعزیه‌خانه و عاشوراخانه می‌نامند، برای زیارت مردم نگه می‌دارند. هریک از امام‌باره های بزرگ قدیمی، تعزیه یا ضریحی مخصوص به خود دارد (جعفری، هالیستر، همانجاها؛ نیز نک: بلوکباشی، 26). ضریحهای دائم، مظهر و نمادی از ضریح امام حسین(ع) در کربلا به‌شمار می‌آید و شیعیان هند که دور از سرزمین مقدس کربلا زندگی می‌کنند و رفتن به کربلا و زیارت مرقد امام برایشان دشوار است، این ضریحها را به نیت ضریح سالار شهیدان زیارت، و برآورده‌شدن حاجتشان را از آنها طلب می‌کنند(یادداشت مؤلف). | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
== منابع == | |||
* احمد، عزیز، تاریخ تفکر اسلامی در هند، ترجمۀ نقی لطفی و محمدجعفر یاحقی، تهران، 1367ش. | |||
* اردو دائرةالمعارف اسلامیه، لاهور، 1381ق/1962م. | |||
* اردو لغت، کراچی، 1977م. | |||
* بلوکباشی، علی، نخل‌گردانی: نمایش تمثیلی از جاودانگی حیات شهیدان، تهران، 1380ش. | |||
* چلکوفسکی، پیتر، «آثار سنتهای ایرانی در مراسم ماه محرم در کارائیب»، ایران‌شناسی، 1372ش، س 5، شم 1. | |||
* چوهدری، شاهد، فرهنگ واژه‌های فارسی در زبان اردو، تهران، 1375ش. | |||
* حکمت، علی‌اصغر، سرزمین هند، تهران، 1337ش. | |||
* دائرةالمعارف تشیع، به کوشش احمد صدر حاج سیدجوادی و دیگران، تهران، 1381ش. | |||
* شوشتری، عبداللطیف، تحفةالعالم، به کوشش صمد موحد، تهران، 1363ش. | |||
* شهرستانی، صالح، عزای حسین، قم، 1393ق. | |||
* لغت‌نامۀ دهخدا. | |||
* المنجد؛ مهذب اللغات، به کوشش حسن اکمال لکهنوی، لکهنو، 1978م. | |||
* نقوی، شهریار، فرهنگ اردو ـ فارسی، اسلام‌آباد، 1412ق/1991م. | |||
Cole, J. R. I., Roots of North Indian Shī’ism in Iran and Iraq , London, 1988; A Dictionary of Urdū, Classical Hindī, and English, ed. J. T. Platts, Oxford, 1982; EI1; EI2; ER; ERE; Hollister, J. N., The Shi’a of India, London, 1979; Jaffri, H. A., »Muharram Ceremonies in India«, Taªzieh: Ritual and Drama in Iran, ed. P. J. Chelkowski, New York, 1979; Judaica ; Kettani, M. A., Muslim Minorities in the World Today, London, 1986; Llewellyn-Jones, R., A Fatal Friendship, Delhi, 1985; Morier, J., A Journey Through Persia, Armenia, and Asia Minor to Constantinople in the Years 1808 and 1809, London, 1812; id, A Second Journey Through Persia, Armenia, and Asia Minor to Constantinople, Between the Years 1810 and 1816, London, 1818; Tritton, A. S., Islam Belief and Practices; London, 1966. | Cole, J. R. I., Roots of North Indian Shī’ism in Iran and Iraq , London, 1988; A Dictionary of Urdū, Classical Hindī, and English, ed. J. T. Platts, Oxford, 1982; EI1; EI2; ER; ERE; Hollister, J. N., The Shi’a of India, London, 1979; Jaffri, H. A., »Muharram Ceremonies in India«, Taªzieh: Ritual and Drama in Iran, ed. P. J. Chelkowski, New York, 1979; Judaica ; Kettani, M. A., Muslim Minorities in the World Today, London, 1986; Llewellyn-Jones, R., A Fatal Friendship, Delhi, 1985; Morier, J., A Journey Through Persia, Armenia, and Asia Minor to Constantinople in the Years 1808 and 1809, London, 1812; id, A Second Journey Through Persia, Armenia, and Asia Minor to Constantinople, Between the Years 1810 and 1816, London, 1818; Tritton, A. S., Islam Belief and Practices; London, 1966. | ||