۳٬۴۸۸
ویرایش
←معرفی بخش‌های کتاب
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
گزارش سفرنامه‌نویسان اروپایی از عزاداری، پیش‌تر موضوع کتاب‌ها و مقالاتی بوده است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: | گزارش سفرنامه‌نویسان اروپایی از عزاداری، پیش‌تر موضوع کتاب‌ها و مقالاتی بوده است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: | ||
* «سوگواری محرم در سفرنامه‌های خارجی» (اثر رسول جعفریان). | *«سوگواری محرم در سفرنامه‌های خارجی» (اثر رسول جعفریان). | ||
* دولت تئاتری و شکل‌گیری حوزه عمومی مدرن اولیه در ایران: مطالعاتی درباره مراسم محرم در دوره صفویه (اثر بابک رحیمی). | *دولت تئاتری و شکل‌گیری حوزه عمومی مدرن اولیه در ایران: مطالعاتی درباره مراسم محرم در دوره صفویه (اثر بابک رحیمی). | ||
* آیین عزاداری از نگاه سفرنامه‌نویسان خارجی (اثر جواد نظری مقدم). | *آیین عزاداری از نگاه سفرنامه‌نویسان خارجی (اثر جواد نظری مقدم). | ||
* بررسی سیر تطور مراسم سوگواری شیعه در عصر قاجار با تکیه بر سفرنامه‌های غربی (اثر سمیه عباسی). | *بررسی سیر تطور مراسم سوگواری شیعه در عصر قاجار با تکیه بر سفرنامه‌های غربی (اثر سمیه عباسی). | ||
* معتقدات و آداب ایرانی (اثر هانری ماسه). | *معتقدات و آداب ایرانی (اثر هانری ماسه). | ||
* آیین‌ها و اقتدار تشیع: تحکیم تشیع صفوی: مذهب پرطرفدار و مردمی (اثر ژان کالمار). | *آیین‌ها و اقتدار تشیع: تحکیم تشیع صفوی: مذهب پرطرفدار و مردمی (اثر ژان کالمار). | ||
* تعزیه در ایران (اثر صادق همایونی). | *تعزیه در ایران (اثر صادق همایونی). | ||
* تعزیه خوانی: حدیث قدسی مصائب در نمایش آیینی (اثر علی بلوکباشی). | *تعزیه خوانی: حدیث قدسی مصائب در نمایش آیینی (اثر علی بلوکباشی). | ||
* پژوهشی در تعزیه و تعزیه خوانی از آغاز تا آخر دوره قاجار در تهران (اثر عنایت الله شهیدی). | *پژوهشی در تعزیه و تعزیه خوانی از آغاز تا آخر دوره قاجار در تهران (اثر عنایت الله شهیدی). | ||
* پرده‌های بازی (به کوشش جلال ستاری). | *پرده‌های بازی (به کوشش جلال ستاری). | ||
* رسانه شیعه: جامعه شناسی آیین‌های سوگواری و هیئت‌های مذهبی در ایران (اثر محسن حسام مظاهری). | *رسانه شیعه: جامعه شناسی آیین‌های سوگواری و هیئت‌های مذهبی در ایران (اثر محسن حسام مظاهری). | ||
* جلوه‌هایی از فرهنگ مردم ایران در سفرنامه‌ها (اثر مصطفی خلعتبری لیماکی). | *جلوه‌هایی از فرهنگ مردم ایران در سفرنامه‌ها (اثر مصطفی خلعتبری لیماکی). | ||
* تعزیه از نگاه مستشرقان (به کوشش و ترجمه محمود عزیزی). | *تعزیه از نگاه مستشرقان (به کوشش و ترجمه محمود عزیزی). | ||
* تاریخ و جلوه‌های عزاداری امام حسین (ع) در ایران (اثر اصغر حیدری) | *تاریخ و جلوه‌های عزاداری امام حسین (ع) در ایران (اثر اصغر حیدری) | ||
* تاریخ تئاتر در ایران (اثر ویلم فلور) | *تاریخ تئاتر در ایران (اثر ویلم فلور) | ||
* مطالعات مردم شناختی و فرهنگ شناختی مفهوم و تاریخچه نمادهای سوگواری (اثر محبوبه صدیقی). | *مطالعات مردم شناختی و فرهنگ شناختی مفهوم و تاریخچه نمادهای سوگواری (اثر محبوبه صدیقی). | ||
* شکل گیری و تحول مراسم مذهبی در عهد صفویه (اثر حسین ایزدی). | *شکل گیری و تحول مراسم مذهبی در عهد صفویه (اثر حسین ایزدی). | ||
==معرفی بخش‌های کتاب== | |||
کتاب حاضر، دو بخش دارد. در بخش نخست، گزارش‌های موجود به فارسی که سفرنامه‌نویسان خارجی از مراسم عزاداری و نیز اسناد تصویری که در منابع خارجی درباره این مراسم آمده، گردآوری شده و به ترتیب زمانی و تفکیک مقاطع تاریخی تنظیم و تدوین شده است. | |||
آیین عزاداری در این حدود پنج قرن (از صفویه تا امروز) کیفیت ثابت و یکسانی نداشته و مانند هر پدیده اجتماعی- فرهنگی دیگر، تغییرات بسیاری را تجربه کرده است. این تغییرات در سفرنامه‌ها به خوبی انعکاس یافته است. 8 رخداد را می‌توان به عنوان نقاط عطف در سیر تغییرات عزاداری در این پنج قرن به حساب آورد: | |||
# تأسیس حکومت شیعی صفویه | |||
# سقوط صفویه | |||
# تأسیس حکومت شیعی قاجار | |||
# وقوع جنبش مشروطه خواهی | |||
# آغز مدرنیزاسیون رضا شاه | |||
# عزل رضا شاه | |||
# اوج گیری انقلاب اسلامی | |||
# تأسیس حکومت شیعی جمهوری اسلامی | |||
بر اساس این نقاط عطف، دوره حیات آیین عزاداری در ایران از صفویه تا امروز را می‌توان به 8 مقطع تقسیم کرد؛ مقاطعی که عزاداری در هر کدام آن‌ها تعریف و کیفیت مستقلی داشته است. این مقاطع به ترتیب عبارتند از: | |||
* دره صفویه (1502-1722م) | |||
* از زوال صفویه تا برآمدن قاجار (1722-1789م) | |||
* از آغاز قاجار تا میانه مشروطه (1779-1907م) | |||
* از میانه مشروطه تا نیمه اول سلطنت رضا شاه (1908-1930م) | |||
* سال‌های پایانی سلطنت رضا شاه (1930-1941م) | |||
* از آغاز سلطنت محمدرضا شاه تا آستانه انقلاب اسلامی (1941-1977م) | |||
* انقلاب اسلامی (1978-1979م) | |||
* جمهوری اسلامی (1980-2010م) | |||
برای شناخت دقیق سیر تغییرات فرمی و مضمونی عزاداری، گزارش‌های مربوط به هر کدام از این مقاطع، در فصلی مجزا آورده شده است. در هر کدام از این فصول هشت‌گانه، ابتدا توضیحی درباره زمینه تاریخی-فرهنگی و وضعیت کلی برگزاری آیین عزاداری در آن مقطع آورده شده است. سپس گزارش آماری وضعیت اسناد و گزارش‌های هر فصل (تعداد گزارش‌ها و پراکندگی زمانی و جغرافیایی آن‌ها، تعداد گزارش‌نویسان و مشخصاتشان از جمله جنسیت، ملیت و دلیل سفر به ایران) ارائه شده است. در ادامه، ویژگی‌های برجسته عزاداری در آن مقطع بر اساس محورهای مشترک گزارش‌ها بیان شده است. پس از این مقدمات، در زیر فصل‌های مستقل، گزارش‌ها به ترتیب تاریخ ثبتشان، همراه با معرفی نویسندگان و منابع آورده شده‌اند. در مورد هر نویسنده، ابتدا شناخت‌نامه مختصر او شامل تصویر و مشخصات مربوط به تحصیلات، حرفه و شغل، انگیزه و هدف از سفر به ایران، زمینه تاریخی و کیفیت سفر، مدت اقامت در ایران و شهرهایی که از آن‌ها بازدید کرده و عناوین آثارش (حداکثر پنج اثر) آورده شده است. دلیل ذکر این اطلاعات، اهمیتی است که آن‌ها در فهم و ارزیابی گزارش‌ها دارند. زیرا همه گزارش‌ها از نظر ارزش و اعتبار، همسان نیستند و در میزان اعتماد و تکیه بر آن‌ها باید به سطح اعتبار راوی آن‌ها یعنی سفرنامه‌نویسان توجه داشت. این که راوی چه کسی است و چگونه و با چه زمینه‌ای و از کدام «زاویه دید» واقعه‌ای را روایت می‌کند، اهمیتی هم پای خود روایت دارد. | |||
برای اعتبارسنجی گزارش‌ها، می‌توان شاخصی ترکیبی بر اساس معیارهای زیر را در نظر گرفت: | |||
* میزان معلومات تاریخی و مذهبی نویسندگان | |||
چنان که گفته شد بسیاری از سفرنامه نویسان پیش از سفر به ایران آشنایی اندکی با تاریخ و فرهنگ اسلام، تشیع و ایران داشته‌اند. همین سبب شده است که در مواجهه با مراسمی مذهبی مانند عزاداری، تفسیرهای نادرستی داشته باشند و در روایت آن دچار خطاهای آشکاری شوند. اما در میان ایشان، برخی نیز بوده‌اند که پیش از سفر و در حین آن، دانش و شناخت قابل قبولی درباره ایران و تاریخ و مردمانش کسب کرده بودند (مانند جکسون). طبعا در ارزش‌گذاری گزارش‌های این دو دسته از نویسندگان، باید تفاوت قایل شد. | |||
* میزان آشنایی نویسندگان با زبان فارسی | |||
تفاوت محسوسی است میان گزارش سفرنامه نویسانی که با زبان فارسی آشنایی داشته‌اند و دیگرانی که به واسطه مترجمین همراهشان جامعه ایرانی را شناخته و گزارش کرده‌اند. نا آشنایی سفرنامه نویسان با زبان فارسی -همان‌طور که ژان کالمار در مقاله «آیین‌ها و اقتدار تشیع» به درستی اشاره کرده است- گاه منجر به بروز اشتباهاتی در فهم و ثبت عزاداری و ادبیات مرتبط با آن (اصطلاحات، اشعار، نوجه‌ها، روضه‌ها و...) شده است. | |||
* میزان اقامت نویسندگان در ایران | |||
طبعا هرچه مدت اقامت سفرنامه نویس در ایران بیش‌تر بوده باشد، امکان بیش‌تری برای شناخت دقیق‌تر جامعه و فرهنگ ایرانی داشته است. کیفیت مشاهدات و ارزش گزارش‌های سفرنامه نویسی که سال‌ها در ایران اقامت داشته (مانند شادرن) با کسی که فقط چند هفته موقتا و برای مأموریتی کوتاه به ایران آمده است (مانند پاتینجر)، طبعا برابر نیست. | |||
* جنسیت نویسندگان | |||
یکی دیگر از عوامل مؤثر در کیفیت گزارش‌ها، جنسیت راویان آن‌هاست. فارغ از تفاوت‌های زبانی و بیانی که در گزارش‌های زنان سفرنامه‌نویس در کتاب حاضر به خوبی مشهود است، روایت آیینی مانند عزاداری | |||
<br /> | <br /> | ||