۳٬۴۸۸
ویرایش
←گروه‌بندی تکیه‌ها
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
بیشتر این تکیه‌ها را مردم پیش از سلطنت ناصرالدین شاه و در دورۀ سلطنت طولانی فتحعلی شاه و نوه‌اش محمدشاه از 1211 تا 1264ق ساخته بودند. در دورۀ ناصری نیز تکیه‌سازی دوباره رواج یافت و شمار آن از 54 باب به 75 باب رسید. در دورۀ مظفری بسیاری از تکیههای دایر تهران از رونق افتاد و تعطیل شد و شمار آن‌ها به حدود 43 باب تقلیل یافت (شهیدی، 250). ذکاء اسامی 46 تکیه را تا 1285ق در تاریخچۀ ساختمان‌‌های ارگ سلطنتی آورده است (ص 284). | بیشتر این تکیه‌ها را مردم پیش از سلطنت ناصرالدین شاه و در دورۀ سلطنت طولانی فتحعلی شاه و نوه‌اش محمدشاه از 1211 تا 1264ق ساخته بودند. در دورۀ ناصری نیز تکیه‌سازی دوباره رواج یافت و شمار آن از 54 باب به 75 باب رسید. در دورۀ مظفری بسیاری از تکیههای دایر تهران از رونق افتاد و تعطیل شد و شمار آن‌ها به حدود 43 باب تقلیل یافت (شهیدی، 250). ذکاء اسامی 46 تکیه را تا 1285ق در تاریخچۀ ساختمان‌‌های ارگ سلطنتی آورده است (ص 284). | ||
در کتاب پژوهشی در تعزیه‌خوانی تهران فهرست نام 95 تکیه | در کتاب پژوهشی در تعزیه‌خوانی تهران فهرست نام 95 تکیه -که بیشتر در دورۀ قاجار در تهران ساخته شدهاند- آمده است. از این تکیه‌ها شماری از میان رفته‌اند و شماری هم تبدیل به محل کسب و کار شدهاند و چندتایی نیز هنوز پا برجا مانده‌اند (برای نام و محل این تکیه‌ها، نک : شهیدی، 247- 248). تعیین تاریخ و زمان ساختن بنای هر یک از این تکیه‌ها و مشخصات معماری آن‌ها و نحوۀ پدید آمدنشان تا پیش از به دست آمدن سند و مدرک معتبر تاریخی دشوار خواهد بود. | ||
==گروه‌بندی تکیه‌ها== | ==گروه‌بندی تکیه‌ها== | ||
| خط ۱۴۱: | خط ۱۴۱: | ||
از بنا‌های رایج دیگری که در کنار تکیه می‌ساختند و وقف تکیه‌ها در تهران و دیگر شهرها می‌کردند، سقاخانه، آب‌انبار و سقانفار بود. تکیههای نوروزخان در محلۀ بازار، رضا قلی‌خان در محلۀ عودلاجان، و حاج رجبعلی در محلۀ سنگلج از جمله تکایای تهران بودند که در جنب هر یک از آن‌ها سقاخانه‌ای نیز ساخته بودند. در کنار تکیۀ رضا قلی‌خان یک آب انبار وقفی نیز احداث کرده بودند (همو، (ط ) 52، 59، 63، 67). | از بنا‌های رایج دیگری که در کنار تکیه می‌ساختند و وقف تکیه‌ها در تهران و دیگر شهرها می‌کردند، سقاخانه، آب‌انبار و سقانفار بود. تکیههای نوروزخان در محلۀ بازار، رضا قلی‌خان در محلۀ عودلاجان، و حاج رجبعلی در محلۀ سنگلج از جمله تکایای تهران بودند که در جنب هر یک از آن‌ها سقاخانه‌ای نیز ساخته بودند. در کنار تکیۀ رضا قلی‌خان یک آب انبار وقفی نیز احداث کرده بودند (همو، (ط ) 52، 59، 63، 67). | ||
سقانفار | سقانفار -که به سقانپار و سقاتالار نیز معروف است- فضای کوچک اتاق‌مانندی در یک طبقه یا دو طبقه است که آن را به طور مستقل، یا در جوار تکیه‌ها در مناطق مازندران می‌سازند. پلکانی معمولاً چوبی که به آن نفار یا نپار می‌گویند، طبقۀ اول را به طبقۀ دوم می‌پیوندد. طبقۀ اول آن‌ها گاهی بنا و زمانی پایه‌‌های قطور چوبی است که طبقۀ دوم بر آن‌ها استوار است. دیوار و سقف فضای اتاقک طبقۀ دوم برخی سقانفارها با شکل‌های گوناگون جبرئیل، خورشید، دیو و ده‌ها شکل دیگر آراسته شدهاند. مردم برای حاجت‌خواهی و گشایش گره از کار فروبستۀ خود و نذر و نیاز و انداختن سفرۀ حضرت ابوالفضل (ع) به این سقانفارها توسل می‌جویند (برای تکیه‌ها و سقانفار‌های مازندران، نک : ستوده، از آستارا...، 4(1)/ 168، 296-297، جم ). | ||
| خط ۱۵۶: | خط ۱۵۶: | ||
در برخی از تکیههای تهران نیز برنامه‌های ویژه‌ای برای نوزادان و کودکان ترتیب می‌دادند. مثلاً برای پاگرفتن و زنده ماندن بچۀ نوزاد و یا رشد کودک، شمع قدی نذر، و آن‌ها را در شب عاشورا در تکیۀ سادات اخوی روشن می‌کردند. هر سال با رشد و قدکشیدن کودک شمع بلندتری در آن تکیه می‌افروختند. این تکیه باغچه‌ای داشت که شمع‌ها را در میان گل و گیاه باغچه می‌نشاندند و روشن می‌کردند (مستوفی، 1/ 302). جنازه‌های ناصرالدین شاه و فرزندش مظفرالدین شاه را نیز پیش از خاک‌سپاری در گورستان به تکیۀ دولت بردند و بعداً جنازۀ آن‌ها را با تشریفات رسمی از آنجا به گورستان تشییع کردند (احمد پناهی، ناصرالدین شاه، 412؛ اوبن، 129). | در برخی از تکیههای تهران نیز برنامه‌های ویژه‌ای برای نوزادان و کودکان ترتیب می‌دادند. مثلاً برای پاگرفتن و زنده ماندن بچۀ نوزاد و یا رشد کودک، شمع قدی نذر، و آن‌ها را در شب عاشورا در تکیۀ سادات اخوی روشن می‌کردند. هر سال با رشد و قدکشیدن کودک شمع بلندتری در آن تکیه می‌افروختند. این تکیه باغچه‌ای داشت که شمع‌ها را در میان گل و گیاه باغچه می‌نشاندند و روشن می‌کردند (مستوفی، 1/ 302). جنازه‌های ناصرالدین شاه و فرزندش مظفرالدین شاه را نیز پیش از خاک‌سپاری در گورستان به تکیۀ دولت بردند و بعداً جنازۀ آن‌ها را با تشریفات رسمی از آنجا به گورستان تشییع کردند (احمد پناهی، ناصرالدین شاه، 412؛ اوبن، 129). | ||
== پیوند به بیرون == | ==پیوند به بیرون== | ||
* منبع مقاله: دائرةالمعارف بزرگ اسلامی | *منبع مقاله: دائرةالمعارف بزرگ اسلامی | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| خط ۲۲۰: | خط ۲۲۰: | ||
نیز: | نیز: | ||
* Aubin, E., La Perse d’aujourd’hui, Paris, 1908. | *Aubin, E., La Perse d’aujourd’hui, Paris, 1908. | ||
* Brown, J. P., The Darvishes, London, 1968. | *Brown, J. P., The Darvishes, London, 1968. | ||
* Chodzko, A. B., Thèatre persan, Tehran, 1976. | *Chodzko, A. B., Thèatre persan, Tehran, 1976. | ||
* EI2; Gobineau, J. A., Les Religions et philosophies dans l’Asie Centrale, Paris, 1933: Iranica. | *EI2; Gobineau, J. A., Les Religions et philosophies dans l’Asie Centrale, Paris, 1933: Iranica. | ||
* Morier, J., A Journey Through Persia, Armenia and Asia Minor to Constantinople, London, 1812. | *Morier, J., A Journey Through Persia, Armenia and Asia Minor to Constantinople, London, 1812. | ||
* Peterson, S. R., «The Taªziyeh and Related Arts», Taªziyeh Ritual and Drama in Iran, ed. P. J. Chelkowski, New York, 1979. | *Peterson, S. R., «The Taªziyeh and Related Arts», Taªziyeh Ritual and Drama in Iran, ed. P. J. Chelkowski, New York, 1979. | ||
* Serena, C., Hommes et choses en Perse, Paris, 1883. | *Serena, C., Hommes et choses en Perse, Paris, 1883. | ||
[[رده:اماکن]] | [[رده:اماکن]] | ||
[[رده:اماکن مذهبی]] | [[رده:اماکن مذهبی]] | ||
[[رده:تکیه‌ها]] | [[رده:تکیه‌ها]] | ||