۳٬۴۸۸
ویرایش
←پیشینۀ تاریخی
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
==پیشینۀ تاریخی== | ==پیشینۀ تاریخی== | ||
از پیشینۀ چاووشی اطلاع صحیحی در دست نیست. برخی از محققان با توجه به سرودهای اهل بخارا در سوگ سیاوش و زیارت سالانۀ مغان از مزار او (نرشخی، 28)، سابقۀ چاووشی را در پیش از اسلام می‌جویند ( فرهنگ‌نامه، 2/503؛ نیز نک : ایرانیکا، همانجا). اما برخی سابقۀ آن را به صدر اسلام می‌برند و با نقل این روایت که امام زین‌العابدین(ع) (امام سجاد) بشیر نامی را که صدایی خوش و در شاعری طبعی شیوا داشت، مأمور کرد تا مردم مدینه را از شهادت امام حسین(ع) باخبر کند و با خواندن اشعار خود آنها را به استقبال از کاروان اهل بیت(ع) برانگیزاند، آن را نوعی چاووشی‌خوانی دانسته و گفته‌اند که از آن زمان نوعی چاووش‌خوانی به نام «بانگ عزا» یا «بانگ ماتم» شکل یافت. در زمان حکومت ترکان بر ایران این نوع بانگ عزا «چاووش عزا» نامیده می‌شد (جاوید، 24). شاید این رسم از دورۀ صفویه (907- 1148ق) همراه با رسمی شدن مذهب تشیع و آزادی بیشتر مردم در اجرای مراسم مذهبی، در سفرهای زیارتی که شکل عمومی یافته بود، مرسوم شده، و در دورۀ قاجار به اوج خود رسیده باشد (ادیب‌الملک، 39؛ پولاک، 230؛ حمیدی، بش ). در دورۀ قاجار چاووشی را مرثیه نیز می‌نامیدند (پولاک، همانجا). | از پیشینۀ چاووشی اطلاع صحیحی در دست نیست. برخی از محققان با توجه به سرودهای اهل بخارا در سوگ سیاوش و زیارت سالانۀ مغان از مزار او (نرشخی، 28)، سابقۀ چاووشی را در پیش از اسلام می‌جویند ( فرهنگ‌نامه، 2/503؛ نیز نک : ایرانیکا، همانجا). اما برخی سابقۀ آن را به صدر اسلام می‌برند و با نقل این روایت که امام زین‌العابدین(ع) (امام سجاد) بشیر نامی را که صدایی خوش و در شاعری طبعی شیوا داشت، مأمور کرد تا مردم مدینه را از شهادت امام حسین(ع) باخبر کند و با خواندن اشعار خود آنها را به استقبال از کاروان اهل بیت(ع) برانگیزاند، آن را نوعی چاووشی‌خوانی دانسته و گفته‌اند که از آن زمان نوعی چاووش‌خوانی به نام «بانگ عزا» یا «بانگ ماتم» شکل یافت. در زمان حکومت ترکان بر ایران این نوع بانگ عزا «چاووش عزا» نامیده می‌شد (جاوید، 24). شاید این رسم از دورۀ صفویه (907- 1148ق) همراه با رسمی شدن مذهب تشیع و آزادی بیشتر مردم در اجرای مراسم مذهبی، در سفرهای زیارتی که شکل عمومی یافته بود، مرسوم شده، و در دورۀ قاجار به اوج خود رسیده باشد (ادیب‌الملک، 39؛ پولاک، 230؛ حمیدی، بش). در دورۀ قاجار چاووشی را مرثیه نیز می‌نامیدند (پولاک، همانجا). | ||
== منابع == | ==منابع== | ||
* آلمانی، هانری رنه د.، از خراسان تا بختیاری (سفرنامه)، ترجمۀ علی‌محمد فره‌وشی، تهران، 1335ش. | *آلمانی، هانری رنه د.، از خراسان تا بختیاری (سفرنامه)، ترجمۀ علی‌محمد فره‌وشی، تهران، 1335ش. | ||
* ادیب‌الملک، عبدالعلی، سفرنامه به عتبات، به کوشش مسعود گلزاری، تهران، 1364ش. | *ادیب‌الملک، عبدالعلی، سفرنامه به عتبات، به کوشش مسعود گلزاری، تهران، 1364ش. | ||
* انجوی شیرازی، ابوالقاسم، جشن‌ها و آداب و معتقدات زمستان، تهران، 1379ش. | *انجوی شیرازی، ابوالقاسم، جشن‌ها و آداب و معتقدات زمستان، تهران، 1379ش. | ||
* برهان قاطع، محمدحسین بن خلف تبریزی، به کوشش محمد معین، تهران، 1342ش. | *برهان قاطع، محمدحسین بن خلف تبریزی، به کوشش محمد معین، تهران، 1342ش. | ||
* بلوکباشی، علی، نخل‌گردانی، تهران، 1380ش. | *بلوکباشی، علی، نخل‌گردانی، تهران، 1380ش. | ||
* پولاک، یاکوب ادوارد، سفرنامه، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران، 1360ش. | *پولاک، یاکوب ادوارد، سفرنامه، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران، 1360ش. | ||
* جاوید، هوشنگ، «چاووش»، مقام موسیقایی، تهران، 1385ش، شم 35. | *جاوید، هوشنگ، «چاووش»، مقام موسیقایی، تهران، 1385ش، شم 35. | ||
* جهانگیری، علی‌اصغر، کندلوس، تهران، 1367ش. | *جهانگیری، علی‌اصغر، کندلوس، تهران، 1367ش. | ||
* حمیدی، جعفر، «چاووش و چاووشی (چوش)» (نک : مل، نسیم جنوب). | *حمیدی، جعفر، «چاووش و چاووشی (چوش)» (نک : مل، نسیم جنوب). | ||
* دایرةالمعارف فارسی. | *دایرةالمعارف فارسی. | ||
* رجایی زفره‌ای، محمدحسن، «چاوشی‌نامه»، وحید، تهران، 1354ش، دورۀ 13، شم 181. | *رجایی زفره‌ای، محمدحسن، «چاوشی‌نامه»، وحید، تهران، 1354ش، دورۀ 13، شم 181. | ||
* سعدی، گلستان، به کوشش محمدعلی فروغی، تهران، 1316ش. | *سعدی، گلستان، به کوشش محمدعلی فروغی، تهران، 1316ش. | ||
* شریعت‌زاده، علی‌اصغر، فرهنگ مردم شاهرود، تهران، 1371ش. | *شریعت‌زاده، علی‌اصغر، فرهنگ مردم شاهرود، تهران، 1371ش. | ||
* شریفیان، محسن، «بیت‌خوانی در بوشهر»، فرهنگ مردم، تهران، 1381ش، س 1، شم 2. | *شریفیان، محسن، «بیت‌خوانی در بوشهر»، فرهنگ مردم، تهران، 1381ش، س 1، شم 2. | ||
* شهری، جعفر، طهران قدیم، تهران، 1371ش. | *شهری، جعفر، طهران قدیم، تهران، 1371ش. | ||
* طباطبایی اردکانی، محمود، فرهنگ عامۀ اردکان، تهران، 1381ش. | *طباطبایی اردکانی، محمود، فرهنگ عامۀ اردکان، تهران، 1381ش. | ||
* طوفان، جلال، تاریخ اجتماعی جهرم در قرون گذشته، شیراز، 1381ش. | *طوفان، جلال، تاریخ اجتماعی جهرم در قرون گذشته، شیراز، 1381ش. | ||
* عناصری، جابر، درآمدی بر نمایش و نیایش در ایران، تهران، 1366ش. | *عناصری، جابر، درآمدی بر نمایش و نیایش در ایران، تهران، 1366ش. | ||
* فرهنگنامۀ ادبی فارسی، دانشنامۀ ادب فارسی(2)، به کوشش حسن انوشه، تهران، 1376ش. | *فرهنگنامۀ ادبی فارسی، دانشنامۀ ادب فارسی(2)، به کوشش حسن انوشه، تهران، 1376ش. | ||
* فقیهی، علی‌اصغر، تاریخ جامع قم، قم، 1350ش. | *فقیهی، علی‌اصغر، تاریخ جامع قم، قم، 1350ش. | ||
* کاشغری، محمود، دیوان لغات الترک، استانبول، 1333ق. | *کاشغری، محمود، دیوان لغات الترک، استانبول، 1333ق. | ||
* لغت‌نامۀ دهخدا. | *لغت‌نامۀ دهخدا. | ||
* محجوب، محمدجعفر، ادبیات عامیانۀ ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری، تهران، 1387ش. | *محجوب، محمدجعفر، ادبیات عامیانۀ ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری، تهران، 1387ش. | ||
* محمد بن منور، اسرار التوحید، به کوشش محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، 1366ش. | *محمد بن منور، اسرار التوحید، به کوشش محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، 1366ش. | ||
* مردم‌نگاری مراسم عزاداری ماه محرم در شهرستان بیرجند، تهران، 1380ش. | *مردم‌نگاری مراسم عزاداری ماه محرم در شهرستان بیرجند، تهران، 1380ش. | ||
* معین، محمد، فرهنگ فارسی، تهران، 1382ش. | *معین، محمد، فرهنگ فارسی، تهران، 1382ش. | ||
* همو، حاشیه بر برهان قاطع (هم ). | *همو، حاشیه بر برهان قاطع (هم ). | ||
* میرفخرایی، مریم، «چاووشی»، فرهنگنامۀ کودکان و نوجوانان، تهران، 1388ش. | *میرفخرایی، مریم، «چاووشی»، فرهنگنامۀ کودکان و نوجوانان، تهران، 1388ش. | ||
* نرشخی، محمد، تاریخ بخارا، به کوشش محمدتقی مدرس رضوی، تهران، 1317ش. | *نرشخی، محمد، تاریخ بخارا، به کوشش محمدتقی مدرس رضوی، تهران، 1317ش. | ||
* نصری اشرفی، جهانگیر، «خدمت متقابل تعزیه و هنر بومی مازندران»، در قلمرو مازندران، به کوشش حسین صمدی، قائم‌شهر، 1374ش، ج 3. | *نصری اشرفی، جهانگیر، «خدمت متقابل تعزیه و هنر بومی مازندران»، در قلمرو مازندران، به کوشش حسین صمدی، قائم‌شهر، 1374ش، ج 3. | ||
* همایونی، صادق، فرهنگ مردم سروستان، تهران، 1348ش. | *همایونی، صادق، فرهنگ مردم سروستان، تهران، 1348ش. | ||
* یوسفی، غلامحسین، «چاووش»، کلک، تهران، 1370ش، شم 14-15. | *یوسفی، غلامحسین، «چاووش»، کلک، تهران، 1370ش، شم 14-15. | ||
نیز: | نیز: | ||
* Aubin, E., La Perse d’aujourd’hui, Paris, 1908; EI2; Iranica. | *Aubin, E., La Perse d’aujourd’hui, Paris, 1908; EI2; Iranica. | ||
* Lane, E. W., An Account of the Manners and Customs of the Modern Egyptians, Cairo, 1860. | *Lane, E. W., An Account of the Manners and Customs of the Modern Egyptians, Cairo, 1860. | ||
* Nasimjonoub, www.nasimjonoub.com/articles/article.asp. | *Nasimjonoub, www.nasimjonoub.com/articles/article.asp. | ||
==چاووش و چاووشی در موسیقی== | ==چاووش و چاووشی در موسیقی== | ||
| خط ۱۴۰: | خط ۱۴۰: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
الئاریوس، آدام، سرزمین تزارهای مخوف (سفرنامه)، ترجمۀ حسین کُرد بچه، تهران، 1379ش؛ شریفیان، محسن، اهل ماتم ( آواها و آیین سوگواری در بوشهر)، تهران، 1383ش؛ عناصری، جابر، درآمدی بر نمایش و نیایش در ایران، تهران، 1366ش؛ موریه، جیمز، سرگذشت حاجی بابای اصفهانی، به کوشش محمدعلی جمالزاده، تهران، 1348ش؛ نصری اشرفی، جهانگیر، تحقیقات میدانی. | الئاریوس، آدام، سرزمین تزارهای مخوف (سفرنامه)، ترجمۀ حسین کُرد بچه، تهران، 1379ش؛ شریفیان، محسن، اهل ماتم ( آواها و آیین سوگواری در بوشهر)، تهران، 1383ش؛ عناصری، جابر، درآمدی بر نمایش و نیایش در ایران، تهران، 1366ش؛ موریه، جیمز، سرگذشت حاجی بابای اصفهانی، به کوشش محمدعلی جمالزاده، تهران، 1348ش؛ نصری اشرفی، جهانگیر، تحقیقات میدانی. | ||
<references /> | |||