۳٬۴۸۸
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (←منابع انگلیسی) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''چاووشخوانی'''، رسم شعرخوانی به آواز با آدابی خاص در بدرقه و استقبال | '''چاووشخوانی'''، رسم شعرخوانی به آواز با آدابی خاص در بدرقه و استقبال حجگزاران و زائران. چاووشان در ایام خاص موسم حج یا زیارت عتبات عراق و حرم امام رضا، میان شهرها و روستاهای ایران میچرخیدند و با آداب و رسومی خاص مردم را از سفر و حرکت کاروان باخبر و به حج یا زیارت ترغیب و تشویق میکردند. آنان افزون بر چاووشیخوانی، کارها و وظایف دیگری نیز بر عهده داشتند. مهمترین و معروفترین مضمون اشعار چاووشی دعوت مردم به سفر زیارتی است که معمولاً برای زیارت مزار امام حسین(ع) با این مصراع آغاز میشود: «هر که دارد هوس کرب و بلا بسماللّه» و به یک تا چهار مصراعِ صلوات ختم میشود. | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
از پیشینه این رسم اطلاع چندانی در دست نیست. برخی<ref>عناصری، ص164؛ یوسفی، ص8</ref> کوشیدهاند میان این رسم با آیین سوگ سیاوش شباهتی بیابند. گزارشهایی که از اجرای این رسم در ایران در دست است، قدمت چندانی ندارند. ظاهراً رسم چاووشخوانی برای زائران کربلا یا مشهد از دوره صفویه (حدود906-1135ش) مرسوم شده و بهویژه در دوره قاجار (1210-1344ش) به آن توجه ویژه شده است.<ref>روزنامه وقایع اتفاقیه، ص2؛ ادیب الملک، ص39؛ پولاک، ص230؛ حمیدی، 2004</ref> چاووشخوانی در بخش‌های مختلفی مثل چاووشخوانی صبح عاشورا، پس از سینه‌زنی و غیره برگزار میشود که به بررسی آن می‌پردازیم: | از پیشینه این رسم اطلاع چندانی در دست نیست. برخی<ref>عناصری، ص164؛ یوسفی، ص8</ref> کوشیدهاند میان این رسم با آیین سوگ سیاوش شباهتی بیابند. گزارشهایی که از اجرای این رسم در ایران در دست است، قدمت چندانی ندارند. ظاهراً رسم چاووشخوانی برای زائران کربلا یا مشهد از دوره صفویه (حدود906-1135ش) مرسوم شده و بهویژه در دوره قاجار (1210-1344ش) به آن توجه ویژه شده است.<ref>روزنامه وقایع اتفاقیه، ص2؛ ادیب الملک، ص39؛ پولاک، ص230؛ حمیدی، 2004</ref> چاووشخوانی در بخش‌های مختلفی مثل چاووشخوانی صبح عاشورا، پس از سینه‌زنی و غیره برگزار میشود که به بررسی آن می‌پردازیم: | ||
===چاووشخوانی صبح عاشورا=== | ===چاووشخوانی صبح عاشورا=== | ||
در کاخکوک بیرجند، چاووش‌خوان در عزاداری | در کاخکوک بیرجند، چاووش‌خوان در عزاداری صبح عاشورا، علم بر دوش، پیشاپیش خیل جمعیت حرکت می‌کرد و این اشعار را می‌خواند: <ref>سعیدی، ذبیح‌الله، آسو، برجند، خراسان جنوبی، 1364.</ref> | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
| خط ۱۴۹: | خط ۱۴۹: | ||
==نمونهای از اشعار== | ==نمونهای از اشعار== | ||
* اشعار چاووشی گاه حزن انگیزند همچون: | |||
*اشعار چاووشی گاه حزن انگیزند همچون: | |||
«من از دیار شکوه و جلال میآیم/ ز سرزمین اذان بلال میآیم/ | «من از دیار شکوه و جلال میآیم/ ز سرزمین اذان بلال میآیم/ | ||
| خط ۱۶۵: | خط ۱۶۶: | ||
نسیم وار به هر کوی در به در گشتم/ مزار گمشده پیدا نکرده برگشتم» | نسیم وار به هر کوی در به در گشتم/ مزار گمشده پیدا نکرده برگشتم» | ||
* و گاه شاد و سرورانگیزند همچون: | *و گاه شاد و سرورانگیزند همچون: | ||
«حاجیان از حرم امن خدا آمدهاند/ شادمان در وطن از سعی و صفا آمدهاند/ | «حاجیان از حرم امن خدا آمدهاند/ شادمان در وطن از سعی و صفا آمدهاند/ | ||
| خط ۱۷۸: | خط ۱۷۹: | ||
==پیوند به بیرون== | ==پیوند به بیرون== | ||
== منابع == | *منبع مقاله: دانشنامه مجازی مکتب اهل بیت | ||
* ابن‌بطوطه، رحله ابن‌بطوطه، چاپ علی منتصر کتانی، بیروت 1395/1975. | |||
* ابوالقاسم انجوی شیرازی، جشنها و آداب و معتقدات زمستان، تهران 1379. | ==منابع== | ||
* علی بلوکباشی، نخل‌گردانی: نمایش تمثیلی از جاودانگی شهیدان، تهران 1380. | |||
* یاکوب ادوارد پولاک، سفرنامه پولاک، ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران 1361. | *ابن‌بطوطه، رحله ابن‌بطوطه، چاپ علی منتصر کتانی، بیروت 1395/1975. | ||
* محمدمهدی تبریزی، وسیله النجاه، در فتوت‌نامه‌ها و رسائل خاکساریه(سی رساله)، چاپ مهران افشاری، تهران. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1382. | *ابوالقاسم انجوی شیرازی، جشنها و آداب و معتقدات زمستان، تهران 1379. | ||
* محمدعلی رجاء زفره‌ای، «چاوشی‌نامه»، وحید، دوره 13،ش 14، تیر 1354. | *علی بلوکباشی، نخل‌گردانی: نمایش تمثیلی از جاودانگی شهیدان، تهران 1380. | ||
* جلال طوفان، تاریخ اجتماعی جهرم در قرون گذشته، شیراز، 1381. | *یاکوب ادوارد پولاک، سفرنامه پولاک، ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران 1361. | ||
* فرهنگنامه ادبی فارسی: دانشنامه ادب فارسی، ج 2، به سرپرستی حسن انوشه، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، 1381 ش، ذیل «چاوشی» (از مهسان عطاری). | *محمدمهدی تبریزی، وسیله النجاه، در فتوت‌نامه‌ها و رسائل خاکساریه(سی رساله)، چاپ مهران افشاری، تهران. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1382. | ||
* محمدجعفر محجوب، ادبیات عامیانۀ ایران: مجموعه مقالات در بارۀ افسانه‌ها و آداب و رسوم مردم ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری،«سخنوری»، تهران، 1383. | *محمدعلی رجاء زفره‌ای، «چاوشی‌نامه»، وحید، دوره 13،ش 14، تیر 1354. | ||
*جلال طوفان، تاریخ اجتماعی جهرم در قرون گذشته، شیراز، 1381. | |||
*فرهنگنامه ادبی فارسی: دانشنامه ادب فارسی، ج 2، به سرپرستی حسن انوشه، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات، 1381 ش، ذیل «چاوشی» (از مهسان عطاری). | |||
*محمدجعفر محجوب، ادبیات عامیانۀ ایران: مجموعه مقالات در بارۀ افسانه‌ها و آداب و رسوم مردم ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری،«سخنوری»، تهران، 1383. | |||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
=== منابع انگلیسی === | ===منابع انگلیسی=== | ||
* EIr. s.v. "Čāvoš" (by Golām-Hosayn Yusofi); | |||
* Willem Floor, "Guilds and futuvvat in Iran", ZDMG , vol.134, no.1 (1984); | *EIr. s.v. "Čāvoš" (by Golām-Hosayn Yusofi); | ||
*Willem Floor, "Guilds and futuvvat in Iran", ZDMG , vol.134, no.1 (1984); | |||
== پی نوشت == | ==پی نوشت== | ||
<references /> | |||