فدایى مازندرانى: تفاوت میان نسخه‌ها

۲٬۵۹۵ بایت حذف‌شده ،  ‏۱۵ سپتامبر ۲۰۱۹
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۴۹: خط ۴۹:
==زندگینامه==
==زندگینامه==


میرزا محمد (فدایى) مازندرانى، گمنام‌ترین و در عین حال از موفق‌ترین شاعران آیینى در سده سیزدهم هجرى بود. زادگاه او روستاى تلاوک از بخش دودانگه شهرستان سارى است. فدائى مازندرانى پس از تحصیل مقدماتى در زادگاه خود براى آموختن علوم دینى و دیگر علوم متداول زمانه خود عازم سفر مى‌گردد و چندى در سارى و مدتى در شهر قم اقامت مى‌کند و برخى از سفر او به نجف و هند نیز خبر داده‌اند.
میرزا محمد (فدایى) مازندرانى، گمنام‌ترین و در عین حال از موفق‌ترین شاعران آیینى در سده سیزدهم هجرى بود. زادگاه او روستاى تلاوک از بخش دودانگه شهرستان سارى است. فدائى مازندرانى پس از تحصیل مقدماتى در زادگاه خود براى آموختن علوم دینى و دیگر علوم متداول زمانه خود عازم سفر مى‌گردد و چندى در سارى و مدتى در شهر قم اقامت مى‌کند و برخى از سفر او به نجف و هند نیز خبر داده‌اند. فدایی با خاندان قاجار هم روزگار بود و در دوره حکومت فتحعلی شاه، محمّدشاه و ناصرالدّین شاه زندگی می‌کرده است. میرزا محمود به سبب زادگاهش به تلاوکی باز خوانده می‌شد و تخلّصش «فدایی» است که از زبان شاه شهیدان در عالم رؤیا ستانده و در سراسر دیوانش به کار برده است. وفایی شعر زیر را در وصف این رویا سروده است:{{شعر}}
 
فدایى مازندرانى در عالم رؤیا از ناحیه مولى الکونین ابى عبد اللّه الحسین -علیه السلام- به لقب «فدایى» مفتخر گردید و همان را تخلص شعرى خود قرار داد. وفایی این شعر را در وصف این رویا سروده است:{{شعر}}


{{ب|دیدم شبى به خواب که در دشت کربلا| تنها ستاده بود شه ملک ابتلا}}  
{{ب|دیدم شبى به خواب که در دشت کربلا| تنها ستاده بود شه ملک ابتلا}}  
خط ۳۷۹: خط ۳۷۷:
{{ب|افکند خلل به چار ارکان وجود| بى‌نظم شد آن چار از این چار (نظام)<ref>همان،ص 208.</ref>}}
{{ب|افکند خلل به چار ارکان وجود| بى‌نظم شد آن چار از این چار (نظام)<ref>همان،ص 208.</ref>}}
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}


وی ماده تاریخ پایان کار «مقتل منظوم» خود را در «مقتل شاه شهیدان» یافته است و نشان مى‌دهد که در ماده تاریخ‌ سرایى نیز دستى به تمام دارد:
وی ماده تاریخ پایان کار «مقتل منظوم» خود را در «مقتل شاه شهیدان» یافته است و نشان مى‌دهد که در ماده تاریخ‌ سرایى نیز دستى به تمام دارد:


{{شعر}}
{{شعر}}
خط ۳۸۸: خط ۳۸۴:
{{ب|کلک خون ریز (فدایى) در دم اتمام آن| «مقتل شاه شهیدان» زد به تاریخش رقم<ref>همان.</ref>}}
{{ب|کلک خون ریز (فدایى) در دم اتمام آن| «مقتل شاه شهیدان» زد به تاریخش رقم<ref>همان.</ref>}}
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}
{| class="" style="margin: 0 auto; "
| class="b" |<span class="beyt">زد قلم چندان پى تحریر این(مقتل)قدم</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> کز نهادِ نى برآمد ناله:جفَّ القلم</span>
|-
| class="b" |<span class="beyt">کلک خون ریز (فدایى) در دم اتمام آن</span>
| style="width:2em;" |
| class="b" |<span class="beyt"> «مقتل شاه شهیدان» زد به تاریخش رقم<ref>همان.</ref></span>
|}




از این ماده تاریخ سال 1246 ه.ق استخراج مى‌شود که با عنایت به سال تقریبى تولد فدایى مازندرانى (1200 ه.ق) مى‌توان دریافت که وى این مقتل منظوم را در حدود سن 46 سالگى سروده است. و نتیجه دیگرى که مى‌توان گرفت این که مسلما وى در طول 34 سال بقیه عمر خود به آفرینش آثار منظوم دیگرى نیز پرداخته است که متاسفانه از آنها اثرى در دست نیست و بر پژوهشگران شعر آیینى و نیز خویشان و همشهریان این شاعر تواناى عاشورایى فرض است که دیگر آثار منظوم او را نیز شناسایى کرده و غبار فراموشى و غربت را که بر چهره آثار بلند و شیوا و ناشناخته او سنگینى مى‌کند بزدایند و خدمتى درخور به ادب شیعى ارایه دهند.
با عنایت به اینکه از چاپ مقتل (مقتل منظوم) این شاعر بزرگ و توانمند آیینى عصر قاجاریه فقط چهار سال مى‌گذرد و شرح احوال و آثار شاعر نیز به خاطر گمنامى و دور بودن محل اقامت وى از پایتخت در هیچ یک از تذکره‌هاى تالیف شده در طول دوره قاجاریه نیامده است نمى‌توان و نباید در مورد دامنه تاثیر آثار عاشورایى او سخنى به میان آورد ولى با چاپ (مقتل منظوم) وى مى‌توان امیدوار بود که با آشنایى تدریجى شیفتگان آثار عاشورایى با مرثیه‌هاى پرشور و شیواى او و تاثیرپذیرى از شیوه گیراى بیانى این شاعر توانمند و مخلص آل اللّه بالندگى نخل برومند شعر عاشورا را در گستره زبان فارسى بیش از پیش شاهد باشیم.
تردید نمى‌توان کرد که اگر این شاعر توانا و بااخلاص آیینى همانند بسیارى از شعراى دوره قاجاریه قصایدى در ستایش سلاطین قاجار مى‌سرود شرح احوال و آثار او نیز در تذکره‌هاى این دوره راه مى‌یافت! و شاعر نیز ترجیح داد و طبع خداداده خود را به مناقب سلطانى آلوده نکرد. عاش سعیدا و مات سعیدا.
==آثار برگزیده عاشورایى==


همان گونه که در بخش پیشین ذکر کردیم، از فدایى مازندرانى یک (مقتل منظوم)در چهار نظام حاوى 174 بند مرثیه و 4084 بیت به چاپ رسیده است که براى آشنایى شیفتگان شعر عاشورا با آثار این شاعر گمنام آیینى به نقل قسمت‌هایى از آن بسنده مى‌کنیم. ضمنا در مقدمه این مقتل که به قلم شاعر نگاشته شده است یک مثنوى عاشورایى در 133 بیت و نیز ابیات پراکنده‌اى آمده که در مقام مقایسه با ترکیب‌بندهاى فاخر عاشورایى او منزلت چندانى ندارد.
بخشی از مقتل منظوم فدایی:


'''بند پایانى نظام اول'''{{شعر}}
'''بند پایانى نظام اول'''{{شعر}}
خط ۵۸۲: خط ۵۸۰:
==منابع==
==منابع==


* [[دانشنامه‌ شعر عاشورایی‌ انقلاب‌ حسینی‌ در شعر شاعران‌ عرب‌ و عجم‌|دانشنامه‌ شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌ 2، ص: 897-902.]]
*[[دانشنامه‌ شعر عاشورایی‌ انقلاب‌ حسینی‌ در شعر شاعران‌ عرب‌ و عجم‌|دانشنامه‌ شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌ 2، ص: 897-902.]]


*''[[کاروان شعر عاشورا|محمد علی مجاهدی، کاروان شعر عاشورا،زمزم هدایت، ج1، ص283-292.]]''
*''[[کاروان شعر عاشورا|محمد علی مجاهدی، کاروان شعر عاشورا،زمزم هدایت، ج1، ص283-292.]]''
۳٬۴۸۸

ویرایش