الهامى کرمانشاهى: تفاوت میان نسخه‌ها

'''الهامی کرمانشاهی''' (زاده 1264 ه.ق در تویسرکان- درگذشته 1325 در کرمانشاه) شاعر آیینی قرن سیزدم بود.

میرزا احمد<ref>الهامى.</ref> کرمانشاهى<ref>1264-1325.</ref> ملقب به فردوسى حسینى و متخلص به «الهامی»، اصالتا بهبهانى، زادگاه وى تویسرکان و سکونت وى در کرمانشاه بوده است. او قبل از ملاقات با استادش حسین قلی خان سلطانی کلهر، «ملول» تخلّص می‌کرد ولی سلطانی تخلّص «الهامی» را برایش برگزید. او در پنج سالگی به همراه خانواده، به کرمانشاه مهاجرت نمودند. اجداد الهامی همه مروّج شریعت بودند. او در سن 20 سالگی پدر و سپس مادرش را از دست داد و سرپرستی خانواده‌اش را به عهده‌ گرفت. بعد از ازدواج، صاحب چند فرزند به شدت دچار درماندگی شد که از حسین بن علی (ع) امداد خواست و امام حاجت او را برآورده ساخت؛ پس از آن در مدح و مصیبت آنان شروع به سرودن اشعار نمود. الهامی دارای سه فرزند بوده است: ابوالحسن که در نبرد با شورشیان کردستان کشته شد. دکتر عبدالحسین الهامی که شاعری بلند آوازه بود و ابوالقاسم لاهوتی که از زمره‌ی شاعران آزادی‌خواه است. وى از معدود شعراى آیینى پارسى زبان است که داراى مثنوى حماسى عاشورا به سبک شاهنامه فردوسى در بحر تقارب است و آن را در چهار خیابان <ref>بخش.</ref>تدوین کرده و به همین دلیل به فردوسى حسینى ملقب شده است.  

اشعار وى غالبا برگرفته از روایات صحیح السند و کتب معتبر تاریخى و مقاتل مستند مى‌باشد. اصل این مثنوى حماسى بنا بر گفته ادیب فرهیخته دکتر پرویز داکانى تمامى وقایع عاشورا را از آغاز تا به انجام شامل مى‌شود که متأسفانه به نقل قسمت‌هایى از آن در دیوان وى بسنده شده است<ref>دیوان چاپى الهامى کرمانشاهى شامل پنج قسمت (3040 بیت) است:

* مثنوى باغ فردوس در 2364 بیت.

* غزل‌ها شامل 9 غزل در 68 بیت.

* قصیده‌ها شامل 14 قصیده در 420 بیت، داراى مناقب آیینى و اشخاص مختلف.

* مثنوى حسن منظر در 64 بیت شامل 5 مثنوى آیینى.

* مثنوى بستان ماتم در 124 بیت شامل پنج مثنوى ماتمى. </ref>. عموم تذکره‌نویسان بر این نکته پاى فشرده‌اند که وى مردى عامى بوده و حتى معانى برخى از لغاتى را که در شعر خود مى‌آورده<ref>مثنوى باغ فردوس او که به شیوه شاهنامه فردوسى سروده شده از سبک خراسانى پیروى مى‌کند و مشخصه‌هاى آغازین این سبک را دارا است از قبیل استعمال: «ایدون»و«ایدر»در معانى: در چنین، این چنین، و اینک و اینجا و آوردن واو عاطفه در اول مصراع‌ها -که امروزه مورد علاقه خاص غزلسراهاى جوان ماست- به‌کاربردن ابا و ابر در معانى: «به، با و بر» استفاده از الف اطلاق در پایان حروف قافیه، استعمال مر در غیر مفعول صریح که معمولا به منظور تاکید قبل از مفعول صریح مى‌آید، به کارگیرى صورت جمع «اسم معنى» بر خلاف قیاس و مواردى از این قبیل. </ref> نمى‌دانسته و از دیگران معانى آن‌ها را مى‌پرسیده و عجیب‌تر آنکه به درستى از واژه‌ها استفاده مى‌کرده است! <ref>کسانى که مایل‌اند درباره وى تحقیق بیشترى کنند مى‌توانند به مقدمه دیوان وى،حدیقة الشّعرا،ج 1،تذکره مختصر شعراى کرمانشاه،کلیات آثار سید عبد الکریم غیرت،جغرافیاى مختصر کرمانشاه و تذکره باغ هزار گل مراجعه نمایند.</ref> در عظمت اثر منظومى که الهامى در وقایع کربلا آفریده است همین بس که شاعران نامدارى چون: میرزا محمد صادق ادیب الممالک فراهانى، میرزا محمد کاظم نورى <ref>الفت.</ref>، محمد باقر میرزا خسروى، میرزا اللّه دوست کرمانشاهى <ref>سالک.</ref>، حسین قلى خان سلطانى کلهر، شباب <ref>جواد.</ref>، میرزا على محمد اصفهانى <ref>عشرت.</ref>و میرزا حسین عشقى، اشعارى در توصیف مثنوى حماسى و عاشورایى باغ فردوس وى سروده‌اند<ref>ر.ک:دیوان الهامى کرمانشاهى(شرح منظوم کربلا به سبک شاهنامه)،سروده میرزا احمد کرمانشاهى متخلص به الهامى،با مقدمه و تصحیح و تعلیق امید اسلام‌پناه،چاپ اول(مرکز نشر میراث مکتوب،تهران،1379)،ص 28 تا 31.</ref>. الهامى از سال 1295 تا 1302 ه. ق سرگرم سرودن منظومه باغ فردوس بوده است <ref>همان،ص 59.</ref>. قصاید و غزل‌هاى الهامى در سبک عراقى است و در سرودن مثنوى‌هاى حسن منظر و بستان ماتم به شیوه حکیم نظامى گنجوى عنایت داشته است. در آثار منظوم الهامى کرمانشاهى آرایه‌هاى لفظى و معنوى و بیانى بسیارى دیده مى‌شود از قبیل: استعاره، اسناد مجازى، تشبیه، اشتقاق، جناس، ردّ القافیه، ردّ المطلع، ارسال المثل، اقتباس، تلمیح، مراعات نظیر <ref>همان،ص 80 تا 86.</ref> و غیره.  

در ابتداى مجموعه شعر عاشورایى باغ فردوس به فردوسى آل احمد از او یاد شده است:  

=== برگزیده‌ای از مثنوی باغ فردوس ===

'''ورود مسلم بن عقیل به مجلس ابن زیاد و مکالماتشان با یکدیگر'''

'''به میدان فرستادن امام (ع) قاسم را و گفتگوی قاسم (ع) با عمر بن سعد'''

'''آغاز داستان شهادت ابو الفضل (ع)'''

'''ذکر روایت ابو حمزه ثمالی در فضیلت ابو الفضل (ع)'''

'''اذن رزم خواستن حضرت عباس (ع) از امام (ع)'''

'''وصیّت نمودن حضرت عبّاس به امام (ع) و جان دادنش'''

'''درباره حضرت مسلم بن عقیل (علیه السلام)'''

[الهامى در ادامه ماجراى مسلم بن عقیل (ع) هنگامى که به رویارویى وى با سپاهیان امیر کوفه مى‌پردازد بعد حماسى سروده‌هاى وى بیشتر نمایان مى‌شود و ما در این قسمت با نقل چند بیت از این صحنه به سراغ بخش دیگرى از مثنوى باغ فردوس او مى‌رویم:]

{{پایان شعر}}'''در میدان رفتن حضرت قاسم بن حسن (علیه السلام)'''{{شعر}}

[چون قاسم بن حسن موفق به کسب اجازه از امام نمى‌شود، مادر خود را واسطه قرار مى‌دهد و چون از این طریق هم نتیجه‌اى نمى‌گیرد به هنگام رجزخوانى دشمن، قرار از کف داده آماده رزم مى‌شود و امام که نظاره‌گر این اشتیاق زاید الوصف است او را راهى میدان مى‌سازد. در این قسمت، الهامى کرمانشاهى ابیات بسیار دلنشینى را صرف به تصویر کشیدن مراسم دامادى حضرت قاسم و وداع او با عروس -که دختر سالار شهیدان است- کرده که به خاطر بى‌اعتبارى این مساله در نزد پژوهشگران و مورّخان اسلامى از نقل آن صرف‌نظر مى‌کنیم.]

'''در شجاعت و شهادت حضرت ابو الفضل العباس (علیه السلام)'''

[الهامى کرمانشاهى پس از ابیاتى در عظمت علمدار کربلا (ع) به ترجمه منظوم روایت ابو حمزه ثمالى در فضیلت حضرت عباس (ع) مى‌پردازد که به نقل چند بیت از این دو قسمت بسنده مى‌کنیم:]{{شعر}}

 

 

 

[الهامى، صحنه‌هاى بدیع دیگرى از جانب علمدار کربلا را در نهایت شیوایى و زیبایى به تصویر کشیده است که به انتخاب ابیاتى از قسمت‌هاى مختلف آن اکتفا مى‌کنیم:]

 

* [[دانشنامه‌ شعر عاشورایی‌ انقلاب‌ حسینی‌ در شعر شاعران‌ عرب‌ و عجم‌|دانشنامه‌ی شعر عاشورایی، محمدزاده، ج‌ 2، ص: 1014-1020.]]

* [[کاروان شعر عاشورا|محمد علی مجاهدی، کاروان شعر عاشورا، زمزم هدایت، ج1، ص 451-463.]]