وفائى شوشترى: تفاوت میان نسخه‌ها

نامش ملا فتح اللّه تخلص شعرى‌اش«وفایى»فرزند ملاحسن،از علما و عرفاى باتقواى سدۀ سیزدهم هجرى است.پدرش از علماى بنام زمانۀ خود بوده و با مرحوم حاج شیخ جعفر شوشترى معاصر و معاشر بوده است.نیاى بزرگوارش ملا رحیم شوشترى نیز از علماى مورد احترام عصر خود به شمار مى‌رفته.

«...وفائى شوشترى به زیارت بیت اللّه الحرام و مدینۀ منوره و ائمۀ بقیع علیهم السلام نایل و خدمت بسیارى از بزرگان عرفا و فقرا رسیده و از محضر مبارک‌شان کسب فیض نموده و سرانجام خود شاگردانى شایسته و دانشمند تربیت کرده است.وفائى شوشترى با این که از اجلۀ عرفا و علماى زمان خود بوده و به دقایق و ظرایف فقر و عرفان آگاهى کامل داشته است، اما به مصداق«العلم حجاب الاکبر»هرگز به معلومات ظاهرى توجه نداشته و تنها به دوستى و محبت مولى الموحدین امیر المؤمنین و اولاد معصومین آن حضرت سلام اللّه علیهم اجمعین مباهات مى‌نموده است.تألیفات او:1.دیوان اشعار وفایى شوشترى.2.سراج المحتاج در سیر و سلوک.3.الجبر و الاختیار 4.اطباق الذهب.5.شهاب ثاقب در رد صوفیه به امر آیت اللّه حاج شیخ جعفر مجتهد شوشترى تألیف کرده است.سرانجام این شاعر و مداح بااخلاص در ماه رجب المرجب 1303 ه.ق دعوت حق را لبیک گفت و در جوار بارگاه ملکوتى اربابش امیر المؤمنین(ع)به خاک سپرده شد....لازم به تذکر است چون در حاشیۀ بعضى از نسخه‌هاى دیوان وفائى شوشترى اشعارى با تخلص(مداح)شوشترى به چاپ رسیده است،این امر بعضى از بزرگان و صاحبان تذکره را به اشتباه انداخته و آن دو را یکى پنداشته‌اند و حال این که مداح شوشترى نامش میرزا عبد الرسول فرزند ملا عبد اللّه مى‌باشد....» <ref>دیوان حاج ملا فتح اللّه شوشترى متخلص به(وفائى)به انضمام اشعار میرزا عبد الرسول مداح شوشترى،به اهتمام مهدى آصفى(انتشارات جمهورى،تهران 1378)،مقدمه.</ref>

سبک شعرى

وفائى شوشترى طبع بسیار توانا و وقادى داشته و در انواع اوزان عروضى خصوصا اوزان مطنطن و دامنه‌دار آثار بسیار پرشور و بدیعى را به گنجینۀ شعر آیینى در زبان فارسى افزوده که جلوه‌هاى معرفتى در آنها موج مى‌زند.وى در سبک عراقى و به سبک بزرگان سخن پارسى طبع‌آزمایى کرده و این شیوۀ بیانى را براى به تصویر کشیدن مفاهیمى که در ذهن خود داشته برگزیده است.

دامنۀ تأثیر آثار عاشورایى

وفائى شوشترى از چهره‌هاى ممتاز و شاخص شعر آیینى در سدۀ سیزدهم هجرى است،ولى متأسفانه به جز خواص از اهل ادب،با آثار او آشنایى چندانى ندارند و نام این شاعر بااخلاص و تواناى آیینى و آثار منظوم پرشور او را هاله‌اى از گمنامى فرا گرفته است و آن چه از آثار او مورد استفادۀ ستایشگران آل اللّه بوده و هست فرازهایى از قصاید پرشور او در مناقب امیر مؤمنان(ع) مى‌باشد و مراثى رسا و شیواى او به دست فراموشى سپرده شده است.

برگزیدۀ آثار عاشورایى

در حماسۀ شهادت حضرت عباس(ع)

{{ب| از تیغ آبدارش اگر یک شراره‌اى | گردد عیان،به خرمن هستى شرر زند }}

{{ب| از بس که هست چابک و چالاک و تند و تیز | شمشیر نارسیده به مغفر،به سر زند! }}

 

 

{{ب| گر یک شرر ز شعلۀ تیغش رسد به خصم | تا روز حشر نعرۀ:هذا السَقَر زند... }}

{{ب| ما را زبان به وصف تو قاصر بود،ولى | گنجشک قدر همت خود بال و پر زند }}

{{ب| تا شد به مدحت تو(وفائى)سخن‌سراى | نطقش هزار طعنه به قند و شکر زند }}

{{ب| سقا ندیدم و نشنیدم به روزگار | از سوز تشنگى،شررش بر جگر زند <ref>همان،ص 77 و 78.</ref> }}

{{ب| خواهد اگر به جلوه آن روى منور آورد | آینۀ جمال خورشید،مکدّر آورد }}

{{ب| جز رخ و زلف و قامت معتدلش درین جهان | کس نشنیده سرو را سنبل و گل،برآورد }}

{{ب| برگذرد به هر زمین با قد و قامتى چنین | تا به قیامت از زمین،سرو و صنوبر آورد }}

{{ب| وه چه على اکبرى!آن‌که چو مهر خاورى | برگذرد ز چرخ،اگر هى به تکاور آورد }}

{{ب| درگه رزم،رمحش از رامح چرخ بگذرد | نیزۀ او شکست بر گنبد اخضر آورد }}

{{ب| الحذر!الحذر!به گردون رسد از نبرد او | بانگ امان و الامان،گوش جهان کر آورد }}

{{ب| العجل!العجل!ز تیغش به قتال دشمنان | قابض روح را در آن مرحله مضطر آورد... }}

{{ب| بهر طراز نیزه مى‌خواست که بر سر سنان | کاکل غرقه خون و،آن جعد معنبر آورد }}

 

 

{{ب| بودند خیل دوزخى آن روز شادکام | اما بهشتیان،همه لب‌تشنه و فکار }}

{{ب| اهل بهشت را جگر از قحط آب،آب | در کام اهل دوزخ و نار،آب خوشگوار }}

{{ب| آن ساقیان کوثر و آن شافعان حشر | گشتند تشنه،طعمۀ شمشیر آبدار }}

{{ب| آتش به خیمه‌گاه زدند،این روا نبود | کز دوزخى به کاخ بهشتى فتد شرار... }}

{{ب| از سوز دل به آن تن بى‌سر خطاب کرد | نوعى،که زد به خرمن هفت آسمان شرار }}

{{ب| گفتا:تویى برادر زینب،تویى حسین؟! | آیا تویى که از تو مرا بود اعتبار؟... }}

{{ب| پس روى خویش سوى نجف کرد و،باز گفت | کاى باب تاجدار من!اى شیر کردگار! }}

{{ب| آخر مگر نه ما همه،ذریۀ توایم | در چنگ خصم همچو اسیران زنگبار؟ }}

{{ب| یک دم بزن به قایمۀ ذو الفقار دست | برکش پى تلافى،ازین قوم دون دمار }}

{{ب| در نظم و نثر مرثیه‌ات گر مدد کنند | مزدت همین بس است(وفائى)!به روزگار <ref>این بند،فاقد بیت رابط است.ر ک:همان،ص 129 و 130.</ref> }}

{{ب| در دشت عشق تاخت سمند آن قدر که کار | از عشق درگذشت و،به عشق‌آفرین فتاد }}

{{ب| از تاب تشنه‌کامى اطفال شد چنان | کز تاب،پیچ و تاب به حبل المتین فتاد }}

{{ب| او را چو سنگ کین ز جفا بر جبین زدند | از بهر سجده،شکرکنان بر زمین فتاد }}

{{ب| ساکن شد آسمان و،زمین گشت بى‌سکون | از زین چو بر زمین شه دنیا و دین فتاد... }}

{{ب| خاتم برفت از کفش آن سان که جبرییل | برزد فغان:ز دست سلیمان،نگین فتاد... }}

 

 

{{ب| بر زخمهاى پیکرت ار اشک مرهم است | پس گریه تا به حشر بر آن زخمها،کم است }}

{{ب| ز آن تیغ کین به فرق تو،تا حشر خاک غم | بر فرق ما همین نه،که بر فرق عالم است }}

{{ب| تنها همین فرات نشد از خجالت،آب | از روى تو فرو به زمین رفته،زمزم است }}

{{ب| اى تشنه‌اى که از اثر اشک ماتمت | تا روز حشر،گلشن دین سبز و خرم است }}

{{ب| پیش مصیبت تو،مصیبات روزگار | بر ممکنات،جمله چو دریا و شبنم است }}

{{ب| گویند:در بهشت برین،جاى گریه نیست | گر نیست گریه بر تو،مرا جاى ماتم است }}

 

 

{{ب| عهدى که با تو بسته(وفایى)به عهد خویش | صد شکر کز وفاى تو آن عهد،محکم است }}

{{ب| بر عهدۀ وفاى تو باشد امیدوار | کآیى ز لطف بر سر او،گاه احتضار }}

{{ب| کرد از نشاط،هر وله با یک جهان صفا | از مروۀ وفا چو به کوى صفا رسید }}

{{ب| تذکار عهد پیش و،بلاى الست شد | آمد بشارتش که:زمان وفا،رسید }}

{{ب| ما خود به عهد،ثابت و بر وعده،صادقیم | با جان شتاب کن که زمان لقا رسید }}

{{ب| سبقت گرفت عشق تو چون بر«بدا»ى ما | جان ده به کام دل،که نخواهد«بدا»رسید... }}

{{ب| خون از زمین به جوش و،به گردون شدى خروش | بر روى خاک تیره چو خون خدا رسید... }}

{{ب| دلهاى اهل بیت در آن سرزمین شکست | چون کشتى نجات به دریاى خون نشست <ref>همان،ص 135 و 136.</ref> }}

{{ب| اى خاک کربلا!تو بهشت برین شدى | ز آن رو که جاى خسرو دنیا و دین شدى }}

{{ب| نازى اگر به کعبه و،بالى اگر به عرش | زیبد،چو جاى آن بدن نازنین شدى }}

{{ب| هستى زمین و،قدر تو از آسمان گذشت | یا حبّذا!زمین که به از هر زمین شدى }}

{{ب| جان جهان چو در تو نهان شد به روزگار | ز آن جان پاک،منظر جان‌آفرین شدى }}

{{ب| بگزیده جاى در تو چو آن شاهباز عرش | تا روز حشر،مهبد روح الامین شدى }}

{{ب| از عرش چون فتاده به فرش تو گوشوار | زیبد اگر به چرخ زنى چتر افتخار <ref>همان،ص 138.</ref> }}

{{ب| آن کشته‌اى که نیست جزایى براى او | غیر از خداى او که بود خونبهاى او؟ }}

{{ب| آن کشته‌اى که شمه‌اى از شرح ماتمش | خواند از براى موسى عمران،خداى او }}

{{ب| از سر چو شد عمامه و،از دوش او ردا | گردید کبریاى خدا،رداى او }}

{{ب| معراج اولش:سر دوش پیمبر است <ref>بندهاى:ششم،دهم،دوازدهم و سیزدهم این ترکیب‌بند عاشورایى داراى اوزان عروضى دیگرند و به نظر مى‌رسد که اصل این ترکیب،در نوزده بند بوده و بعدا به هنگام چاپ دیوان اشعار وفائى شوشترى این چهار بند را اشتباها جزئى از آن ترکیب‌بند به حساب آورده‌اند.</ref> | معراج آخرش:زِ هر اندیشه برتر است }}