زندگانی حسین بن علی (ع)

محمد علی خلیلی (اقتباس و نگارش ). || تهران ، شرکت تضامنی علمی، 1318. 3 ج، 8 + یح + و +586 ص، وزیری. تصویر، نقشه. پژوهشی توصیفی - تحلیلی در بارهٔ زندگی، مقام، قیام و شهادت امام حسین - ع - و آن تا نهضت مختار است. این کتاب از نخستین آثاری است که در رویدادهای پس از ان امام حسین به عنوان الگوی آزادگی و عزت و مبارزه علیه ظلم معرفی شده است. این گونه تصویرسازی از آن حضرت و تأکید بر آن، که امروزه جزء معلومات عمومی است، در آثار گذشتگان برجسته نبوده و کتاب حاضر در شمار اولین آثار در این باب است. در نخستین عبارت آن می خوانیم: «شکی نیست که انقلاب اسلامی از بزرگترین انقلابهای تاریخی است» (ج 1، ص الف). در ادامه، امام حسین وارث این انقلاب خوانده شده و نویسنده افزوده است: «در این قیام، حسین بن علی سرمشق بسیار خوبی به عموم مردم و مخصوصاً به مسلمین داده و به آنها فهمانده است چگونه باید شهامت و عزت نفس و بزرگواری و آزادمنشی را بر خواری و فروتنی و تسلیم ترجیح دهند و مرگ را در عزت به مراتب بالاتر زندگانی در ذلت و خواری بدانند.... اما متأشفانه بیشتر مردم به این فلسفهٔ عالی پی نبرده و یا منافع شخصی، آنها را بر آن داشته که چنین واقعهٔ تاریخی بزرگی را فقط وسیلهٔ ارتزاق خود قرار داده و با آن در صدد اغفال مردم برآیند» (ج 1، ص یو). دوازده فصل کتاب دارای این عناوین است: «حسین بن علی از تولد تا سال 60 هجری»، «صفات، شمایل، کردار - رفتار حسین در ادوار زندگانی»، «مقام روحانی و علم و فضل حسین علیه الشلام»، «بنی امیه و ال سفیان»، «خروج از مدینه و سایر وقایع»، (خروج از مکه تا ورود به کربلا»، «حسین در کربلا»، «جنگ و شهادت»، «وقایع بعد از شهادت»، «زنان، اولاد، مرقد، سر»، «اقوال دربارهٔ خروج حسین و عواقب مترتب بر آن»، «بنی امیه پس از قتل حسین(ع)، انقراض آل سفیان، ظهور توبه کاران». از نوادر کتاب اینکه نویسنده میگوید امام حسین - ع - برای تشکیل حکومت به طرف کوفه رفت (ج 1، صید و ج 3، ص 532 و 541). در آغاز کتاب می خوانیم: «مردم عراق، حسین بن علی را دعوت کردند تا با او بیعت کنند. او نیز که خود را از هر بیعتی یله و رها می دیدید و از هر حیث خود را مستحقتر از یزید به این امر میدانست، تکلیف شرعی و دینی خود را در اجابت اهل عراق دید» (ج 1، ص ید). نویسنده با اشاره به اینکه امام حسین - ع - نمیدانست سرانجام وضع کوفه چه می شود، همان گونه که امام حسن - ع - نیز هنگام حرکت از کوفه نتوانست عاقبت کار را پیش بینی کند، مینویسد: «این اظهارات صرف [ صرفاً از لحاظ تاریخی است و تماس با جنبهٔ مذهبی ندارد» )ζ ܐ. ܟ \ fܬ). نویسنده ضمن اشاره به مجعول بودن روایاتی که میگوید جنیان و فرشتگان برای یاری امام حسین - ع - آمدند و آن حضرت نپذیرفت، میگوید: «فرض کنیم این امر حقیقت داشته و ملانکه از جانب خداوند مأمور بوده اند که او را یاری کنند. در این صورت چگونه حسین - ع - فرستادگان خداوند را رد می کرده و خود ملانکه چگونه بدون اجرای امر خداوندی و انجام وظیفه ای که به آنها محول شده است بازگشته اند؟» (ج 3، ص 584). نویسنده در مواردی دچار تردید و تناقض شده است. در جایی در برابر این سؤال که سید الشهدا که مردم عراق را می شناخت و به آنها اطمینان نداشت، چرا با خانوادهاش به طرف آنجا رفت و خود را به محاصره انداخت، میگوید: «اینجاست که مسأله اسرارآمیز است و عقل موزخ و محقق به آن نمی رسد و ناچار باید دست به دامن عقیده شده، معتقد گردید که حسین حقاً مأمور بوده و با سابقه و علم به این کار دست یازیده است» (ج 2، صی 311). امّا در جایی دیگر میگوید که امام حسین از آن رو خانواده اش را همراه برد که تصور می کرد در کوفه امنیت خواهند داشت. مضافأ اینکه اگر ایشان را در حجاز می گذاشت، بنی امیه آنان را به گروگان میگرفتند (ج 3، ص 543). از این نویسنده، کتابی مختصرتر، در 308 صفحهٔ رقعی، با عنوان سید الشهداء و فاجعهٔ کربلا منتشر شده است (تهران، کتابخانهٔ آتروپات). بسیاری از مطالب این دو کتاب به هم نزدیک است.

منابع

کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‌السلام، محمد اسفندیاری، ص 131-133.