آزادگى
از مهمترین درسهاى نهضت کربلا و از الفباى نخستین فرهنگ عاشورا، آزادگى و حریت و تن به ظلم ندادن و اسیر ذلت نشدن است.
مفهوم
حسین بن على (ع) فرموده است: «موت فى عز خیر من حیاة فى ذل»[۱]
مرگ با عزت بهتر از زندگى با ذلت است. نیز در مقابل تسلیم و بیعت، فرمود: «لا و الله، لا اعطیهم بیدى اعطاء الذلیل و لا اقر اقرار العبید» دست ذلت به شما نمى‌دهم و چون بردگان تسلیم شما نمى‌شوم.
همچنین در کربلا وقتى آن حضرت را میان جنگ یا بیعت مخیر کردند، فرمود:
«الا و ان الدعى بن الدعى قد رکزنی بین اثنتین، بین السلة و الذلة، هیهات منا الذلة...»[۲]
ناپاک ناپاکزاده مرا بین دو چیز، شمشیر و ذلت مخیر قرار داده است،ذلت از ما بسیار دور است.
بر ما گمان بندگىِ زور برده‌اند ..................اى مرگ همتى که نخواهیم این قیود
از آستان همت ما ذلت است دور ..................واندر کُنامِ غیرت ما نیستش ورود
در نبرد عاشورا نیز در حمله‌هایى که به صفوف دشمن مى‌کرد،رجز مى‌خواند و مى‌فرمود:
«الموتُ اولى مِن رکوبِ العار ..................و العارُ اولى مِن دُخولِ النار»[۳]
مرگ، بهتر از ننگ است و ننگ، بهتر از دوزخ! وقتى که مجروح بر زمین افتاده بود، شنید که سپاه دشمن قصد حمله به حرم و خیمه‌گاه او را دارد، بر سرشان فریاد کشید: «یا شیعة آل ابى سفیان!ان لم تکن لکم دین و کنتم لا تخافون المعاد فکونوا احرارا فى دنیاکم...»[۴]
گر شما را به جهان دینى و آیینى نیست.................. لا اقل مردم آزاده به دنیا باشید
نهضت عاشورا، به همۀ مظلومان، درس مبارزه و به همۀ مبارزان، الهام مقاومت و روحیۀ آزادگى داده است. «درس آزادى به دنیا داد، رفتار حسین!».
گاندى، مصلح بزرگ هند گفته است:
«من براى مردم هند، چیز تازه‌اى نیاوردم. فقط نتیجه‌اى را که از مطالعات و تحقیقاتم درباره تاریخ زندگى قهرمانان کربلا به دست آورده بودم، ارمغان ملت هند کردم. اگر بخواهیم هند را نجات دهیم، واجب است همان راهى را بپیماییم که حسین بن على (ع) پیمود.»[۵]
درس آزادى به دنیا داد رفتار حسین....................بذر همت در جهان افشاند افکار حسین
با قیام خویش بر اهل جهان معلوم کرد.................. تابع اهل ستم گشتن بود عار حسین
مرگ با عزت،ز عیش در مذلت بهتر است ..................نغمه‌اى مى‌باشد از لعل دُرَربار حسین[۶]