ماتم

نسخهٔ تاریخ ‏۲۹ ژوئیهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۱۵:۱۴ توسط Admin (بحث | مشارکت‌ها) (صفحه‌ای تازه حاوی «ماتم،مأتم،مآتم و...به معناى عزادارى و مصیبت و عزاست.اصل آن به معناى محلّ تجمّ...» ایجاد کرد)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

ماتم،مأتم،مآتم و...به معناى عزادارى و مصیبت و عزاست.اصل آن به معناى محلّ تجمّع زنان و مردان در غم و شادى است، [۱] امّا به مراسمى هم که در سوگوارى امام حسین«ع»برگزار مى‌شود،مى‌گویند.به محلّ عزادارى،عزاخانه،ماتم‌سرا و ماتمکده هم گفته مى‌شود.به برگزار کردن آیین سوگوارى،ماتم گرفتن و به ماتم نشستن مى‌گویند.در آداب اسلامى،اقامۀ عزا براى متوفّى و رسیدگى به بازماندگان و تغذیۀ داغدیدگان آمده است. [۲] دربارۀ سید الشهدا«ع»روایات بسیارى آمده است که براى آن حضرت در ملکوت اعلا ماتمها برگزار شد.در زیارت مى‌خوانیم:«و اقیمت علیک المآتم فى اعلى علّیّین». [۳]

اسیران اهل بیت«ع»چون به شام برده شدند و وارد دربار یزید گشتند،خاندان اموى هم براى شهداى کربلا ماتم برپا کردند. [۴] امّ سلمه نیز،پس از خبر یافتن از شهادت امام حسین«ع»توسّط آن شیشۀ پر از خاک که به خون تبدیل شده بود،آن روز را روز ماتم و نوحه بر حسین«ع»قرار داد. [۵] به روایت امام صادق«ع»،پس از شهادت ابا عبد الله،همسر او ماتم براى او برپا داشت و از ماده‌اى براى اشکبار شدن چشمانش استفاده مى‌کرد. [۶]

عظیم‌ترین ماتم تاریخ،همان حادثۀ جانگداز کربلاست که هرگز از شور و سوز آن کاسته نمى‌شود.به قول محتشم:

باز این چه شورش است که در خلق عالم است باز این چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است ایّام عاشورا براى شیعه،فصل گریستن و به عزاى حسینى نشستن است و این سنّت دینى مایۀ بقاى یاد حماسه‌سازان عاشورا گشته است.عاشورا براى پیروان اهل بیت،روز غم و اندوه و براى جفاکاران مخالف عترت،روز شادى بوده است.سرزمین شام و عراق در این زمینه دو روش مخالف هم داشته است،سیّد رضى در یکى از اشعارش از سوگواریهاى سرزمین عراق یاد مى‌کند که شامیان،همانها را روز عید و جشن مى‌دانستند:

کانت مآتم بالعراق تعدّها امویّة بالشّام من اعیادها» [۷]

حضرت سجاد«ع»نیز در شعرى از سختیهاى روزگارشان پس از عاشورا و محنتهاى جانکاه آن روزگار سخن مى‌گوید،از جمله مى‌فرماید:

یفرح هذا الورى بعیدهم و نحن اعیادنا مآتمنا [۸]

این مردم به عیدشان خوش‌حال مى‌شوند،در حالى که عیدهاى ما،سوگ و ماتم ماست.

این مضمون همان سخن معروف است که:«بنى امیّه براى ما عید نگذاشتند».




جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، قم، معارف، ج1، ص 395-396.

  1. مجمع البحرین،طریحى.
  2. ر.ک:«بحار الأنوار»،ج 79،ص 71 تا 113«باب التعزیة و المآتم»که به آداب و سنن مربوط به ماتم و تعزیت گویى و سوگوارى پرداخته است.
  3. بحار الأنوار،ج 98،ص 241 و 323.
  4. همان،ج 45،ص 143 و 155.
  5. همان،ص 231.
  6. همان،ص 170،فروع کافى،ج 1،ص 466.
  7. بحار الأنوار،ج 45،ص 250.
  8. همان،ج 46،ص 92.