ابوسعید ابی الخیر
ابوسعید ابی‌الخیر (۳۵۷ ه. ق- ۴۵۵ ه. ق) یکی از اعاظم مشایخ صوفیه است که اشعاری برای اهل بیت سروده است.
| ابوسعید ابی‌الخیر | |
|---|---|
 | |
| نام اصلی | فضل‌اللّه بن ابی الخیر، محمد بن احمد میهنیدر |
| زادروز | اول محرّم سال ۳۵۷ ه. ق مهنه یا میهنه یکی از روستاهای ناحیه خابران خراسان بین ابیورد و سرخس |
| مرگ | شب جمعه چهارم شعبان سال ۴۵۵ ه. ق |
| ملیت | ایرانی |
| لقب | سلطان |
| استاد | شیخ ابوالفضل سرخسی |
زندگینامه
ابوسعید ابی‌الخیر، فضل‌اللّه بن ابی الخیر، محمد بن احمد میهنیدر اول محرّم سال ۳۵۷ ه. ق در مهنه یا میهنه یکی از روستاهای ناحیه خابران خراسان بین ابیورد و سرخس به دنیا آمد. پدرش پیشه عطاری داشت و دوستدار اهل تصوف بود، بنابراین او از ابتدا با صوفیه آشنا شد. وی در ابتدا به تحصیل صرف، نحو، فقه و تفسیر پرداخت و از همان کوچکی با ریاضیات آشنا شد تا به شاگردی شیخ ابوالفضل سرخسی رسید و از آن به بعد همه‌ی عمر را به سفر پرداخت. او در میان صوفیه جایگاه بزرگی داراست و تقریبا در تمام کتب تراجم احوال صوفیه ذکری از احوال و اقوال وی آمده‌است و حتی او را لقب «سلطان» داده‌اند. ابوسعید نخستین کسی است از مشایخ صوفیه ایران که احوال و آراء خود را به زبان شعر در آورده‌است. او در مجالس خویش اشعار زیادی به فارسی و عربی می‌خواند و رباعیاتی به نام او مشهور است ولی از خود شیخ نه دیوان شعری و نه کتابی به نثر باقی مانده‌است.
از زمان‌های قدیم، مجموعه‌ای از اشعار فارسی و عربی به نام ابوسعید باقیمانده که شروح بسیاری هم بر آن نوشته‌اند. او را در علوم ظاهری و مذهب، شافعی و در باطن علوی می‌دانند.
احوال و کرامات و سخنان ابوسعید ابی‌الخیر در دو کتاب که توسط نوادگان وی تألیف شده، آمده است. که یکی «حالات و سخنان شیخ ابوسعید ابی‌الخیر المیهنی» تألیف جمال‌الدّین ابوروح لطف‌اللّه و دیگری «اسرارالتوحید فی مقامات الشیخ ابی‌سعید» تألیف محمّد بن منوّر [۱] می‌باشد.
وفات ابوسعید را در شب جمعه چهارم شعبان سال ۴۵۵ ه. ق ذکر کرده‌اند.
اشعار
شعر ۱
| یا رب به محمّد و علیّ و زهرا | یا رب به حسین و حسن و آل عبا | |
| کز لطف برآر حاجتم در دو سرای | بی‌منّت خلق یا علی اعلی |
شعر ۲
| تا مِهر ابو تراب دمساز من است | حیدر به جهان همدم و همراز من است | |
| این هر دو جگر گوشه دو بالند مرا | مشکن بالم که وقت پرواز من است [۲] |