روضه خوانی و نوحه خوانی

مرثیه و نوحه دو نوع ادبی هستند که با وجود تشابه زیاد به لحاظ مضمون و محتوا، هر کدام ویژگی ها و کارکردهای خاص خود را دارند. مرثیه در لغت به معنی گریستن بر مرده و ذکر خوبی های اوست و در اصطلاح، یکی از انواع شعر غنایی با موضوع تأسف و تأثر از مرگ کسی یا از دست رفتن چیزی است. سرودن مرثیه هنگام سوگواری برای درگذشتگان، از روزگاران گذشته در بین ملت ها رایج بوده و بخش مهمی از مرثیه های شعر فارسی به صورت مشخص در رثای اولیای دین و ائمه شیعه سروده شده است. اولین نمونه های مرثیه های مذهبی، اشعاری هستند که سنایی غزنوی در کتاب «حدیقة الحقیقه و شریعة الطریقه» درباره شهادت امام حسین (ع) سروده است.

با رسمیت یافتن مذهب شیعه در ایران به روزگار صفویه (1148-907 ه.ق) شعر مذهبی و مرثیه سرایی رونقی دیگر گرفت و ترکیب بند معرف محتشم کاشانی (996 ه.ق) در این زمان، نام او را در تاریخ ادبیات ایران جاودانه کرد. نوحه نیز نوعی از مرثیه های مذهبی است که با آهنگ و لحن خاص در مجالس سوگواری امام حسین (ع) همراه با سینه زنی و زنجیرزنی خوانده می شود. پیشینه نوحه سرایی و نوحه خوانی برای شهدای کربلاملازم پیشینه سوگواری های عاشورایی است. از آنجا که مراسم سوگواری با حضور توده های مردم و به صورت نمایشی عملی و جمعی انجام می شود، خواندن اشعار ساده آهنگین و محزون بهترین وسیله برای برانگیختن احساسات و ایجاد یگانگی و هماهنگی در جمع به شمار می رود.

منبع

اصغر شعاع، علی آنی زاده، رقیه حاج محمدیاری، شهرزاد دوستی، الهه شایسته رخ، محرم و صفر در فرهنگ مردم ایران، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، ص 52-55.