بررسی تاریخ عاشورا
بررسی تاریخ عاشورا مجموعه سخنرانی های مکتوبی است درباره‌ی تاریخ عاشورا به صورت توصیفی-تحلیلی که توسط محمّد ابراهیم آیتی نوشته شده و مقدمهٔ آن را علی اکبر غفاری انجام داده است.
| بررسی تاریخ عاشورا
| |
|---|---|
 | |
| نویسنده | محمّد ابراهیم آیتی |
| ناشر | کتابخانهٔ صدوق |
| محل نشر | تهران |
| تاریخ نشر | 1347 |
| تعداد صفحات | 268 |
| موضوع | فلسفه قیام عاشورا |
| قطع | وزیری. تصویر |
درباره‌ی کتاب
کتاب مزبور، صورت مکتوب سخنرانی‌هایی در رادیو ایران در سال 1342 و 1343 (1383 و 1384 ق) است. موضوع سخنرانی‌ها تاریخ عاشوراست و در آن ضمن توصیف قیام امام حسین (ع) به تحلیل آن پرداخته شده. در سخنرانی اول تا چهارم گزارشی از قیام آن حضرت تا عاشورا ارائه شده و در سخنرانی پنجم تا پانزدهم از رخدادهای بعد از قیام سخن رفته است. در این سخنرانی‌ها تقریباً همان اندازه که به قیام و شهادت امام پرداخته شده، از خطبه‌ها و برخوردهای اسیران اهل بیت سخن رفته و به این موضوع بیش از آنچه توجه می‌شود، توجه شده است.
به دیدهٔ نویسنده، قیام امام حسین نه برای شفاعت گنه‌کاران و کفارهٔ گناهان این امت بود (ص 123-126)، و نه برای به دست آوردن حکومت، بلکه آن حضرت در پی شهادت بود تا بدین وسیله دین پایدار بماند؛ با این توضیح که استقبال امام از شهادت به این معنا نیست که راهی به زنده ماندن نداشت و اگر تسلیم هم می‌شد، باز او را می‌کشتند (ص 7780 و 89).
در جایی از کتاب به عذرها و بهانه‌های افرادی که از همراهی امام حسین شانه خالی کردند، پرداخته و گفته شده است از مردم کوفه عجب نیست که زندگی خود را فدای وظیفه نکردند، بلکه عجب از آن مردمی است که با هر وضعی که پیش آمد، آن حضرت را یاری کردند و تا پای جان در راه نصرت حق ایستادند (ص 62).
به نظر نویسنده، زیارت ناحیه از امام زمان (عج) نیست، بلکه از امام حسن عسکری (ع) است، زیرا تاریخ صدورش سال 252 است و در این تاریخ امام زمان متولد نشده بود (ص 123). همچنین نویسنده آمدن اسیران اهل بیت را در اربعین به کربلا نمی‌پذیرد و مأخذ آن را فقط کتاب لهوف سید ابن طاووس می‌داند (ص 148-151).
به نظر نویسنده در جریان تاریخ عاشورا چند زن فداکار نقشی برجسته داشتند و لذا در بحثی مستقل به این موضوع پرداخته است (ص 164-174).
بخشی از کتاب به رخدادهای پس از شهادت امام اختصاص دارد. نویسنده، خطبه‌های اسیران را از منابع مهم تاریخ کربلا و از عوامل بقای قیام امام دانسته و توجه بلیغی به آن کرده است. بخشی از کتاب در شرح خطبهٔ امام سجاد (ع) و حضرت زینب (س) است.
متن کتاب شامل پانزده سخنرانی است و به پایان آن دو سخنرانی دیگر اضافه شده که مطالب آن اختصاص به امام حسین ندارد.
این کتاب، با دیگر آثار پدیدآورنده دربارهٔ سیدالشهداء، گردآوری شده و در آستانهٔ نشر است. این را هم بگوییم که کتاب مزبور، چنانکه باید، شأن علمی نویسنده‌اش را، که در دیگر آثارش هویداست، نشان نمی‌دهد. استاد مرتضی مطهری دربارهٔ او می‌گوید: «در همهٔ تهران، و شاید همهٔ کشور، کسی نداریم که به تاریخ صد سالهٔ اوّل اسلام مثل آیتی احاطه داشته باشد». مجموعهٔ آثار (چاپ اول: تهران و قم، انتشارات صدرا، 1386)، ج 25، ص 342-343.
جستارهای وابسته
منابع
کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‌السلام، محمد اسفندیاری، ص 139-140.