الرد علی المتعصب العنید
الرد علی المتعصب العنید کتابی است شامل احادیث اهل سنت درباره‌ی امام حسین (ع) که توسط ابوالفرج عبدالرحمان بن علی بن محمّد بن علی (ابن جوزی) نوشته شده و تصحیح آن را محمّد کاظم محمودی انجام داده است.
| الرد علی‌المتعصب‌العنید
| |
|---|---|
 | |
| نویسنده | الحافظ‌عبدالرحمن‌‌بن‌علی‌بن‌محمد البغدادی‌الحنبلی‌ابن‌الجوزی |
| محل نشر | قم: مجمع احیاءالثقافه‌الاسلامیه |
| تاریخ نشر | 1435ق.= 1393 |
درباره‌ی کتاب
نویسندهٔ کتاب (م 597 ق)، از اعلام حنبلی مذهب است و نگارش این کتاب را که غالباً از آن با عنوان الرد علی المتعصب العنید المانع من ذم (یا: لعن) یزید یاد می‌شود، در ذی قعدهٔ 580 به فرجام رساند. وی این اثر را در رد کتابی از شیخ عبدالمغیث بن زهیر حربی (م 583 ق)، که معاصر و هم مذهبش بود، نوشت. ابن جوزی در آغاز کتاب می‌گوید در یکی از مجالس موعظه از من دربارهٔ جواز لعن یزید پرسیدند. من گفتم که عالمان پرهیزگار، از جمله امام احمد بن حنبل، لعن او را جایز دانسته‌اند. آنگاه این سخن به شیخ عبدالمغیث رسید و آن را نادرست شمرد و کتابی دربارهٔ یزید نوشت تا او را یاری کند! پس آن کتاب را به من رساند تا اگر بتوانم ردّش کنم (ص 6-8).
ابن جوزی در آغاز سخنانی از شیخ عبدالمغیث نقل می‌کند و آنها را نشانهٔ نادانی و فهم نادرست او می‌داند. آنگاه به نقل سخنان بزرگان دربارهٔ جواز لعن یزید می‌پردازد و می‌گوید احادیثی در لعن عده‌ای نقل شده است که حتی جزئی از کارهای یزید را نکردند. وی در ضمن یک فصل به نقل این احادیث، که در لعن رباخواران و شرابخواران و دیگر فاسقان است، می‌پردازد.
بحث بعدی کتاب دربارهٔ اعمال یزید در دوران خلافتش است. این بحث با چگونگی به قدرت رسیدن یزید آغاز می‌شود و در ادامه بدین مسائل پرداخته شده است: خروج امام حسین -ع- از مکه، فرستادن مسلم به کوفه، ورود آن حضرت به کربلا، شهادت آن حضرت و اصحابش و رخدادهای پس از شهادت (ص 30 - 53). سپس از حملهٔ لشکر یزید به مدینه و مکه سخن رفته و در ادامه به قدح یزید و مدافع او (شیخ عبدالمغیث)، پرداخته شده است. از نکات جالب کتاب این است که ابن جوزی می‌گوید: هیچکس، حتی عوام، راضی به بیعت با یزید نبودند؛ اما مردم از ترس جانشان سکوت کردند (ص 68 و 71). همچنین می‌گوید: «ویژگی‌های امام و شرط‌های امامت در حسین -علیه‌السلام - جمع بود و در این باره هیچکس از معاصرانش به پای او نمی‌رسید» (ص 69)، و نیز می‌گوید: نه تنها امام حسین، بلکه افرادی که مقامشان پایینتر از او بود، مانند عبدالرحمان بن ابی بکر و عبدالله بن عمر و عبدالله بن زبیر و عبدالله بن عباس، از یزید به خلافت شایسته‌تر بودند (ص 70). متن کتاب در صفحهٔ 88 به پایان می‌رسد و در حدود یک سوم این مقدار پاورقی‌های توضیحی مصحح کتاب است. بنابراین اصل کتاب مختصرتر از این مقدار و در حدود شصت صفحه است. برای تحقیق بیشتر دربارهٔ این کتاب رجوع شود به: اهل البیت علیهم السلام فی المکتبة العربیة، ص 192 - 197؛ محمّد تقی دانش پژوه، فهرست کتابخانهٔ اهدائی آقای سید محمد مشکوة به کتابخانهٔ دانشگاه تهران (تهران، دانشگاه تهران، 1335)، ج 3، ص 1319-1326.
دربارهٔ جواز لعن بر یزید و در ردّ مانعان از آن چند کتاب نوشته شده است؛ از جمله: اطلع النضید فی ابطال المنع عن لعن یزید و تذییل الطلع النضید، هر دو از محمّد باقر کافی بهاری همدانی (الذریعة، ج 15، ص 178-179 و ج 4، ص 55)، و الرد علی من منع من لعن یزید، از میرزا محمّد تنکابنی (همان، ج 10، ص 228 - 229).
در کتاب ذیل، در ضمن دو فصل، دیدگاه عالمان اهل سنت دربارهٔ لعن بر یزید، بررسی شده است: عبدالمجید ناصری داوودی، انقلاب کربلا از دیدگاه اهل سنت (چاپ اول: قم، مؤسسهٔ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1385)، ص 287-378.
جستارهای وابسته
منابع
- کتابشناسی تاریخی امام حسین علیه‌السلام، محمد اسفندیاری، ص 46-47.