عبدالله بن حسن (ع)

عبدالله بن حسن، کوچک‌ترین فرزند امام حسن (ع) است. مادرش کنیزی به نام بقیله[۱] یا رمله بود. برخی منابع نام مادرش را زینب[۲] دختر سلیل (شلیل) نوه عبدالله بجلی و برادرزاده جریر بن عبدالله گفته‌اند.[۳] پس از شهادت امام حسن (ع)، عبدالله در خانه عمویش زندگی کرد و هنگامی که امام حسین (ع) عازم مکه شد، عبدالله به همراه مادر و دیگر برادرانش نیز همراه آن حضرت بودند. وی خوش صورت، خوش سیرت، شجاع، فداکار و پاک‌باز بود.[۴] عبدالله بن حسن از یاران امام حسین (ع) بود.


زندگینامه

او به هنگام شهادت 11 یا 12 سال سن داشت.[۵] قرائنی چون درک موقعیت امام حسین (ع) در آن لحظات، جرأت عزیمت به میدان مخوف و سپر شمشیر قرار گرفتن عبدالله گواه و تقویت کننده این احتمال است که او در همین سن بوده است.

نقش در واقعه کربلا

در روز عاشورا و پس از شهادت همه اصحاب و خاندان هنگامی که امام حسین (ع)، غرق‌ خون‌ و زخم‌ بر خاک‌ افتاده‌ بود،. عبدالله با شنیدن فریاد استغاثه امام حسین (ع)، از خیمه بیرون دوید، در حالتی‌ از وحشت‌ و ترس ‌ که‌ زنان‌ حرم‌ هم‌ نمی‌توانستند جلوی‌ او را بگیرند، با عجله‌ و به‌ سرعت‌ از خیمه‌ بیرون‌ پرید تا خود را به‌ عمویش‌ رسانده‌ و او را حفاظت‌ کند‌. امام حسین (ع) با دیدن او از خواهرش زینب خواست تا نگذارد او به میدان بیاید. اما او حلقه دست‌های عمه را به التماس گسست و خود را به عمو رساند. امام‌ حسین (ع) از او خواست‌ برگردد. عبدالله گفت‌: عموجان‌ من‌ هرگز از شما جدا نمی‌شوم‌. در این هنگام ابجر بن‌ کعب‌ شمشیر خود را بلند کرد تا بر آن حضرت فرود آورد آن پسر دست خود را حائل شمشیر کرد و دست‌ این‌ پسر نوجوان‌ را قطع کرد چنانکه به پوست بند بود. عبدالله از درد فریاد کشید و امام حسین (ع) او را درآغوش‌ گرفته‌ و دلداری‌ می‌داد که‌: ای‌ فرزند برادرم‌! آرام‌ بگیر و شکیبا باش‌ و این‌ پیش‌آمد را به‌ خیر خود به‌شمار آور، زیرا به‌ همین‌ زودی‌ خدای‌ تعالی‌ تو را به‌ پدران‌ نیکوکارت‌ ملحق‌ خواهد ساخت‌. [۶] ناگاه‌ حرمله بن کاهل اسدی‌ تیری ‌به‌ سوی‌ او افکند و در اثر آن‌ تیر عبدالله در آغوش‌ عمویش‌ به‌ شهادت‌ رسید.[۷] در این‌ هنگام‌ امام حسین (ع) دست‌ به‌ سوی‌ آسمان‌ برداشت‌ و عرض‌ کرد: ”پروردگارا! هرگاه‌ در اراده‌ حتمی‌ات‌ گذشته‌ که‌ کوفیان‌ را تا مدت‌ معینی‌ از دنیا برخوردار سازی‌، آنان‌ را به‌ فرقه‌های‌ مختلف‌ و دسته‌جات‌ متعدد قرار بده‌ و هیچ‌گاه‌ والیان‌ را از آنان‌ خرسند مساز، زیرا اینان‌ ما را دعوت‌ کردند تا یاری‌ کنند و بر خلاف‌ انتظار با ما دشمنی‌ کردند“.[۸] آنچه بیش از هر چیز در این روایت برجسته می‏‌نماید، رابطه عاطفی‌‏ای است که بین عبدالله بن حسن و امام حسین (ع) وجود دارد زیرا عبدالله علی‌رغم صغر سن و مشاهده صحنه‏‌های وحشتناک در روز عاشورا به خاطر عشق به عمو، نه تنها نمی‌‏ترسد بلکه در سخت‌‏ترین شرایط به کمک ایشان می‌‏شتابد. اما درباره شهادت تعداد دیگری از بنی‌ هاشم همراه امام‌ حسین‌ (ع) در حادثه کربلا شک و تردید است. اگر چه احتمال دارد که تعداد شهدای بنی‌ هاشم بیش از 17 نفر باشد، یا آن‏که اسامی دیگری بوده باشد که در شمار شهیدان بنی‌ هاشم ذکر نشده‌اند.

فرزندان ‌امام علی (ع)، ‌عون، عمر و ابراهیم علیهم‌السلام بودند.

فرزند‌ان عقیل‌ بن‌ ابی‌ طالب (ع)، موسی، عون، محمد و جعفر بن محمد بن عقیل علیهم‌السلام بودند.

فرزند جعفر بن ابی‌ طالب (ع)، عون بن جعفر علیه‌السلام بود.

فرزند ‌عبدالله بن جعفر طیار، عبیدالله بن عبدالله‌ علیه‌السلام بود.

در زیارت رجبیه و زیارت ناحیه مقدسه به وی سلام داده شده است: ”السَّلامُ عَلَی عَبدِاللهِ بنِ الحَسَنِ بنِ عَلِی الزَّکِی لَعَنَ اللهُ قاتِلَهُ وَ رامِیهُ حَرمَلَةَ بنَ کاهِلٍ الاَسَدِی“[۹] سلام بر عبدالله بن حسن بن علی که پاک‌طینت بود. خداوند قاتل او حرملة بن کاهل اسدی را که به سویش تیراندازی کرد، لعنت کند.

منبع

مرضیه محمدزاده، شهیدان جاوید، نشر بصیرت، ص 465-467.

پی نوشت

  1. - الطبقات الکبری، ج5، ص1؛ تذکرة الخواص، ج2، ص85.
  2. - مقاتل الطالبیین، ص87؛ تذکرة الخواص، ج2، ص85.
  3. - تسمیه من قتل مع الحسین (ع)، ص150؛ تاریخ طبری، ج5، ص486؛ مقاتل الطالبیین، ص87؛ انصار الحسین (ع)، ص148.
  4. - تاریخ طبری، ج5، ص447؛ مقاتل الطالبیین، ص93؛ اعلام الوری، ص242.
  5. - مقتل الحسین مقرم، ص260؛ مقتل الحسین بحرالعلوم، ص335. اکثر مورخان و ارباب مقاتل بدون تعیین میزان سن از او تعبیر به غلام کرده‏‌اند. البته برخی از آنان بدون پسوند (وقعة الطف، ص253؛ انساب الاشراف، ج2، ص499؛ تاریخ طبری، ج5، ص450) و عده‌‏ای با پسوند گفته‌‏اند: غلام لم یبلغ الحلم (ارشاد، ج2، ص206) که غلام از هنگام تولد تا جوانی را شامل می‏‌شود. ر.ک : لسان العرب، ج10، ص111؛ منتهی الارب فی لغة العرب ج3و4، ص928.
  6. - وقعة الطف، ص253؛ انساب الاشراف، ج2، ص499-500؛ مقاتل الطالبیین، ص116.
  7. - مقتل الحسین ابی مخنف، ص249؛ ارشاد، ج2، ص241؛ انصار الحسین (ع)، 148-149.
  8. - ارشاد، ج2، ص250.
  9. - برای تفصیل بیشتر ر.ک : انساب الاشراف، ج2، ص498؛ مقتل الحسین خوارزمی، ج2، ص41؛ تاریخ طبری، ج5، ص446؛ مروج الذهب، ج3، ص61؛ مقاتل الطالبیین، ص92؛ ارشاد، ج2، ص198،248.